Με αφορμή τα 200 χρόνια από την επανάσταση, ο Γιάννης Γούνας μάς παρουσιάζει ένα μοναδικό οδοιπορικό μέσα από τα μάτια του Γάλλου ζωγράφου και φιλέλληνα Louis Dupre.
Μια περιήγηση του ζωγράφου Dupre όπου με την διαύγεια και την γεωμετρία του Ευρωπαικού Νεοκλασικισμού περιγράφει με τον χρωστήρα του την ζωή στην Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα. Στο βιβλίο αυτό βλέπουμε την ζωή να συνεχίζεται ήσυχα και ταπεινά κάτω και πλάι στα ερείπια της παλιάς δόξας του αρχαίου κόσμου.
Louis Dupre: Οι εικόνες των Αρματολών και Κλεφτών
Εικόνες ειρηνικής ζωής, ταπεινής, με τα απολύτως απαραίτητα για να εξασφαλίζεται η συνέχεια της μέσα στους καιρούς και το μέλλον.
Μέσα από αυτή την νηνεμία της ειρήνης ξεπηδάνε αγέρωχες οι μορφές των Αρματολών και Κλεφτών που ευαγγελίζονται την ανεξαρτησία του υπόδουλου έθνους και την επαναφορά του στην παλιά του δόξα. Παλικάρια που καταφεύγουν στα βουνά και μέσα από αμέτρητες στερήσεις επιφέρουν πλήγματα ισχυρά στον κατακτητή. Η μαγιά μιας επανάστασης και μιας αιματοβαμμένης απελευθέρωσης έχει αρχίσει ήδη με αυτές τις παράτολμες ενέργειες των παλικαριών, λαμπρά παραδείγματα αυτοθυσίας, να παίρνει σάρκα και οστά.
Στο βιβλίο αυτό όλα δίνουν το παρόν τους. Και η ιστορική κούραση που εκφράζεται με την ραστώνη της καθημερινής ζωής, και η έκρηξη και η δίψα για ελευθερία, που εκφράζονται με την υπερηφάνεια και την τόλμη των παλικαριών που υψώνουν ανάστημα απέναντι στον κατακτητή.
200 χρόνια από την επανάσταση: Πώς την παρουσίασε τότε ο ζωγράφος Louis Dupre;
“Ζωγράφος νεοκλασικός, ο Dupre έχει ως πρότυπο την ελληνική αρχαιότητα και είναι ευνόητο ότι απολαμβάνει την επίσκεψη στην Ελλάδα ως χάρη της τύχης. Θα περιέλθει τους τόπους και τα μνημεία που είχε ονειρευτεί και είχε σπουδάσει…Είναι επόμενο να τον ακολουθούν το όραμα και η οπτική που προέκυψαν από την μαθητεία του. Στην Ελλάδα, εντούτοις, μακριά από το παρισινό εργαστήριο, θα αναγκασθεί να συγκεράσει το όραμα και την πραγματικότητα. Απόρροια της παιδείας αλλά και του κλίματος μέσα στο οποίο ζει ο Dupre υπερασπίζεται τους Έλληνες επικαλούμενος την Ιστορία, το Δίκαιο και την ανθρωπιά.
Θεωρεί του Τούρκους βαρβάρους και το συγχρωτισμό τους με την κληρονομιά της αρχαιότητας, αδικία. Η ζωγραφική και το αφήγημα του απηχούν σθεναρά τον γαλλικό φιλελληνισμό. Πρέπει δε να σημειωθεί ότι αυτός λειτουργεί μεν πάντοτε υπέρ της τέχνης αλλά καθόλου δεν χρειάζεται να παρεμβληθεί για να συγχωρηθούν τυχόν αδυναμίες της. Συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Η ποιότητα της εικόνας αναδεικνύει την ελληνικότητα. Το κείμενο του οδοιπορικού δεν αποτελεί υποχρεωτική πηγή για τον ιστορικό, αλλά ο τρόπος της συγγραφής του, τα προβλήματα που δημιουργεί-η έννοια λ.χ του χρόνου που έχει ο συγγραφέας δεν ανήκει στην ιστορία, αλλά μάλλον στο μυθιστόρημα-και το ύφος του το καθιστούν ενδιαφέρον και ευχάριστο.
Παλαιά επιθυμία μου ήταν να παρουσιάσω το βιβλίο του Dupre “Ταξίδι στην Αθήνα και στην Κωνσταντινούπολη” κατά το διττό περιεχόμενο του. Η πρόοδος της εργασίας απέδειξε ότι η μελέτη όφειλε να προεκταθεί και στο βίο του ζωγράφου και στο ευρύτερο πλαίσιο της τέχνης του. Προσπάθησα από τις ειδήσεις που διέθετα και τους πίνακες να αποκαταστήσω τα στάδια της ζωής του και τη συγκρότηση του έργου του. Η ζωγραφική του, παρά τον σαφή χαρακτήρα της, αποκαλύπτει σχέσεις, φανερές ή λανθάνουσες, με κινήματα διαφόρων εποχών, συχνά απομακρυσμένων από την εποχή που έζησε ο ίδιος.
Τούτο άλλωστε είναι κοινό στοιχείο πολλών ζωγράφων της Σχολής του David: κάτω από την επίφαση ομοιογένειας λειτουργούν οι αποκλίσεις είτε προς το παρελθόν είτε προς αναφαινόμενα ρεύματα του παρόντος, τις οποίες εντούτοις ελέγχει η δεσπόζουσα θέση του νεοκλασικισμού. Υπέδειξε τις ποικίλες αυτές σχέσεις, αλλά επέμεινα κυρίως στο μέγα πλεονέκτημα των έργων του. Το γεγονός ότι στηρίζονται σε μια λεπτομερή σπουδή του ζωντανού μοντέλου. Τούτο προσδίδει στη ζωγραφική του τη βαθύτατη αίσθηση του πραγματικού.
Δρ Μανόλης Βλάχος
Δημοτικά Τραγούδια Αρματολών και Κλεφτών
?Χαρά που το ‘χουν τα βουνά
Μωρέ, χαρά που το ‘χουν χαρά που το ‘χουν τα βουνά,
χαρά που το ‘χουν τα βουνά κι οι κάμποι περηφάνεια.
Γιατί γιορτάζει η Παναγιά, γιορτάζει κι η πατρίδα.
Σαν βλέπουν διάκους με σπαθιά, παπάδες με ντουφέκια,
σαν βλέπουν και το Γερμανό, της Πάτρας το Δεσπότη,
για να βλογάει τ’άρματα, να φχιέται τους λεβέντες.
?Σαράντα παλληκάρια
Σαράντα παλληκάρια κι ένας γέροντας,
στολιστ’καν κι αρματώθ’καν για τουν πόλιμου.
Βάζουνε τα ντουφέκια τ’ς, φέγγουν τα βουνά,
βάζουν και τα σπαθιά τους, λάμπουν θάλασσες.
Παίρνουν το δρόμο πάνε, τη γιαλόστρατα,
στη μάνα τους πηγαίνουν την ευχή τ’ς να τ’ ς δώς’.
Ώρα καλή παιδιά μου κι αντέτ’ στο καλό.
?Κατσαντώνης
Ωχ, ν’έχετε γεια, γεια ψηλά βουνά
και σεις κοντές ραχούλες, ραχούλες, γεια σου Κατσαντώνη μου,
και σεις κοντές ραχούλες, ραχούλες, γεια σου καπετάνιε μου.
Και σεις Τζουμέρκα κι Άγραφα, παλικαριών λημέρια.
Μην πείτε πως με πιάσανε, με προδοσία, με δόλο,
αρρωστημένο μ’ηύρανε, ξαρμάτωτον στο στρώμα.
?Της Τρίπολης οι λογαχοί
Της Τρι’ μάνα μ’της Τρί της Τρίπολης οι λοχαγοί,
της Τρίπολης οι λοχαγοί και του Μωριά οι λεβέντες
στο Τεπελένι κείτουνται και στο Ιβάν κοιμούνται.
Ανάθεμα σε Κορυτσά, Κλεισούρα, Τεπελένι
που πήρες τα κορμάκια μας, δεν άφησες λεβέντη.
Λεβέντης πήγα στο στρατό να πα να πολεμήσω
και σαν λεβέντης να γυρνώ στην Τσακωνία ‘πό πίσω.
?Σάββατο μέρα πέρασα
Σάββατο μέρα πέρασα από το Μεσολόγγι
κι ήταν Σαββά γεια σας παιδιά, κι ήταν Σαββάτο των Βαγιών.
Κι ήταν Σαββάτο των βαγιών, Σαββάτο τ’ αϊ Λαζάρου
κι ακούω αντρίκια κλάματα, γυναικεία μοιρολόγια.
Δεν κλαίνε για το σκοτωμό, δεν κλαίνε για το φόνο,
μον’ κλαίν’ που σώσαν το ψωμί κι η πείνα δε βαστιέται.
?Πήραν την Πόλη, πήρανε
Πήραν την Πόλη, πήρανε, μωρέ πήραν τη Σαλονίκη
πήραν κι την πήραν κι την Αγιά Σοφιά.
Πήραν κι την Αγιά Σοφιά, το μέγα μοναστήρι,
μι τιτρακόσια σήμαντρα, μ’ιξήντα δυο καμπάνις
πάσα καμπάνα κι πάπας, πάσα παπάς κι διάκος.
Να κι η κυρά η Παναγιά, στην πόρτα πάει και στάθη
Και στους μαστόρους έλεγε και στους μαστόρους λέει.
Μάστοροι μη δουλεύετε, μη χάνετε τον κόπο
κι εδώ ‘κκλησιά δε γίνεται κι μέγα μαναστήρι.
Θα γίνει τούρκικο τζαμί να προσκυνούν οι κλέφτις
να προσκυνάει Αλή πασάς με τους σκλάβους δεμένους.
?Τα χελιδόνια της Βλαχιάς
Τα χελιδόνια της Βλαχιάς και τα πουλιά τση Δύσης
κλαίσιν αργά, και κλαίσιν ταχιά, κλαίσιν το μεσημέρι,
κλαίσιν την Αντριανούπολη τη βαροκουρσεμένη, οπού την εκουρσεύανε τσι τρεις γιορτές του χρόνου.
τω Χριστουγέννω για κερί, και τω Βαγιώ για βάγια
και την ημέρα τση Λαμπρής για το Χριστός Ανέστη.
?Τ’ έχεις καημένε Παρνασσέ
Ωρέ τ’έχεις καημέ τ’έχεις καημένε Παρνασσέ
τ’έχεις καημένε Παρνασσέ και στέκεις μαραμένος.
Μην είν’τα χιόνια σου πολλά και τα νερά σου κρύα;
Δεν είν’τα χιόνια μου πολλά και τα νερά μου κρύα,
βάλαν σφαγή στο Δίστομο, φωτιά στη μαύρη Δαύλεια
και στην καημένη Λειβαδιά κρεμάσαν παλληκάρια.
?Καλογριά μαγέρευε
Καλογριά μαγέ μαγέρευε ψαράκια στο τηγάνι
και μια φωνή, ψιλή ψιλή φωνή, απάνωθε της λέγει.
Πάψε γριά το μαγερειό κι η Πόλη θα τουρκέψει,
κι ο Μουχαμπέτης θε να μπει στην Πόλη καβαλάρης.
Όταν τα ψάρια πεταχτούν και βγουν και ζωντανέψουν
τότε κι ο Τούρκος θε να μπει κι η Πόλη θα τουρκέψει.
Τα ψάρια πεταχτήκανε, τα ψάρια ζωντανέψαν
κι ο Αμιράς εισέβηκεν στην Πόλη καβαλάρης.
Αυτό ήταν το αφιέρωμα στα 200 χρόνια από την επανάσταση μέσα από τα μάτια του ζωγράφου Louis Dupre.
Δείτε επίσης:
- Αλέκος Φασιανός: Μεγάλη τιμητική διάκριση για τον σπουδαίο ζωγράφο
- Kavaleto Greek Painters: Η Ελληνική Τέχνη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης
- Καθαρά Δευτέρα… Μέσα από την τέχνη της ζωγραφικής
Εάν επιθυμείτε να σχολιάσετε το παραπάνω άρθρο ή οτιδήποτε άλλο στο Youfly, επισκεφτείτε τη σελίδα μας στο Facebook ή στείλτε μας μήνυμα στο Twitter. Για φωτογραφικό υλικό και ιστορίες, μεταβείτε στο Instagram μας.
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του παρόντος άρθρου, χωρίς αναφορά, με ενεργό σύνδεσμο (link) Youfly.com
