Επιδημιολογικά δεδομένα και «προγράμματα ανάπτυξης» στα δύσκολα διαμορφώνουν, μέρα με τη μέρα, τον πολιτιστικό μας χάρτη. Πόσα γνωρίζει, όμως, το κοινό για τον πολιτιστικό χάρτη του μέλλοντός μας και πόσα για την ομίχλη στη λεγόμενη «ελεύθερη αγορά» του Πολιτισμού;
Γράφει ο Παύλος Ηλ.Αγιαννίδης
Σε ένα πολιτιστικό τοπίο με «αποστειρωμένα» μέτρα από το φόβο του κορονοϊού, μόνον μικρά βήματα και «μικρά» μέτρα μπορούν να ανθίσουν. Την ώρα που ξεκίνησαν δειλά οι πρώτες θεατρικές παραστάσεις, στο πλαίσιο κατά πολύ περιορισμένων περιοδειών «ανά την Ελλάδα», με όχι και τόσο ενθαρρυντική ακόμη προσέλευση κοινού, ο κρατικός μηχανισμός ανακοινώνει και σχεδιάζει «σωστικές» κινήσεις, που ακόμη φτάνουν ως το Σεπτέμβριο.
Τα περισσότερα από τα λεγόμενα μεγάλα θέατρα έχουν ανοίξει τους χάρτες της νέας σεζόν και σχεδιάζουν με τη σειρά τους να ανοίξουν, στην πλειοψηφία τους, από τον Οκτώβριο. Όμως, αρχικά, οι πρώτες παραγωγές που θα ανοίξουν αυλαία φαίνεται ότι θα είναι κυρίως παραστάσεις ήδη δοκιμασμένες και επιτυχημένες, σε επανάληψη ή σε συνέχεια, με κάποιες ελάχιστες ολοκαίνουργιες παραγωγές.
Το πρώτο αγκάθι σε αυτό το σχεδιασμό είναι τα ήδη προαγορασμένα από το κοινό εισιτήρια για παραστάσεις (ή συναυλίες – φεστιβάλ), που την πορεία τους ανέκοψε η καραντίνα / εγκλεισμός. Το αίτημα των παραγωγών για θεσμοθέτηση voucher, όπως και στο εξωτερικό, για αυτά τα εισιτήρια φαίνεται, σύμφωνα με διαβεβαιώσεις από το υπουργείο Πολιτισμού, ότι ήδη έχει μετασχηματισθεί σε ρύθμιση, που βρίσκεται προς ψήφιση στη Βουλή.
Η ρύθμιση προβλέπει τα προαγορασμένα εισιτήρια να αντικατασταθούν με voucher, που θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν (με βάση τη διαθεσιμότητα σε θέσεις) από τους κατόχους τους στις ίδιες σε επανάληψη ή ανάλογες νέες παραγωγές, με εισιτήρια ίσης αξίας, μέχρι το τέλος του 2021. Και να μην αποζημιωθούν πάραυτα, καθώς ο λόγος αναβολής ή ακύρωσης των παραστάσεων θεωρείται ειδικός (κορονοϊός).
Μετά τους 19 μήνες από το κλείσιμο των θεάτρων ή τον μέχρι πριν την καραντίνα προγραμματισμό των συναυλιών, φερ’ ειπείν, και για την ακρίβεια «στους 19 μήνες και μία ημέρα ή τον πρώτο μήνα του 2022», σύμφωνα με πηγή του υπουργείου Πολιτισμού, και εφόσον τα voucher δεν έχουν χρησιμοποιηθεί, θα επιστρέφεται η αξία των προαγορασμένων εισιτηρίων. Σύμφωνα με την ίδια πηγή, αυτό θα είναι μια ανακούφιση π.χ. για παραγωγούς μουσικών φεστιβάλ με ξένα ονόματα, που είχαν προαγορές εισιτηρίων συνολικής αξίας έως και ενός εκατ. ευρώ.
Η ρύθμιση με voucher φαίνεται ότι θα ισχύσει μόνον για την συγκεκριμένη «έκτακτη κατάσταση», από τον περασμένο Μάρτιο, καθώς τίποτε ακόμη δεν έχει σχεδιαστεί για τυχόν επανάληψη του «εκτάκτου» ή για το τι θα ισχύει με τη νέα σεζόν από Οκτώβριο. Άλλωστε το δεύτερο αγκάθι για τους παραγωγούς είναι ότι, ούτως ή άλλως, οι προαγορές εισιτηρίων έχουν πέσει σε πολύ χαμηλά επίπεδα, καθώς ακόμη μόνον δειλά ξεπροβάλλει από την άκρη του τούνελ ένας στοιχειώδης προγραμματισμός για τη νέα σεζόν.
Στο μεταξύ, στα πρώτα δέκα εκατ. Ευρώ από το υπουργείο Ανάπτυξης, το υπουργείο Πολιτισμού φαίνεται ότι «τσοντάρησε» άλλα 5 και άλλα 6 και έτσι στήθηκε το λεγόμενο «αναπτυξιακό πρόγραμμα περί Πολιτισμού», μέσα στον επίσης λεγόμενο «νόμο Ακροπόλ». Ή, για την ακρίβεια, μέσα στο σχέδιο νόμου με τον τίτλο «Κέντρο Πολιτισμού και Δημιουργίας Ακροπόλ», που βγήκε σε ηλεκτρονική διαβούλευση στις 12 Ιουνίου 2020. Και έχει ως κεντρικό άξονα την αξιοποίηση του ιστορικού κτιρίου (ξενοδοχείου) στην οδό Πατησίων.
Στο πλαίσιο αυτού του παράπλευρου «αναπτυξιακού προγράμματος», για το οποίο το υπουργείο Πολιτισμού επιμένει, από την πλευρά του, ότι αφορά κυρίως στη λεγόμενη ελεύθερη (πλην κρατικά εποπτευόμενων φορέων) αγορά, υπάρχουν μια σειρά από «ειδήσεις», που πλάθουν και το μέλλον του πολιτιστικού χάρτη. Με δυο λόγια, όπως υποστηρίζουν υψηλόβαθμα στελέχη του ΥΠΠΟ, είναι έμμεση ενίσχυση αυτής της αγοράς, που έχει παραλύσει. Ακόμη κι αν υπάρχει αντίλογος από τους σκληρά χτυπημένους από την καραντίνα παραγωγούς αυτής της αγοράς.
Πέρα από τα 2.100.000 ευρώ που δόθηκαν στο Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, για παραγωγή ψηφιακών κινηματογραφικών έργων (ταινιάκια, animation, ντοκιμαντέρ κ.λπ.) και το 1.350.000 που δόθηκαν στις Περιφέρειες για συναυλίες, προγραμματίζονται και τα εξής:
Πρώτα, σε συνεννόηση με το υπουργείο Εργασίας και τον ΟΑΕΔ η παροχή voucher – κουπονιών σε νέους (τονίστηκε με έμφαση αυτό) ανέργους για προμήθεια βιβλίων. Κατά το ΥΠΠΟ, αυτό το υποπρόγραμμα στηρίζει την ελληνική εκδοτική παραγωγή.
Όπως και ένα άλλο, μεταφραστικό υποπρόγραμμα, σε συνεργασία με το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, σε ύψος 500.000 ευρώ (αισθητά μεγαλύτερο από προηγούμενες χρονιές) και με στόχο την ύπαρξη νέων μεταφράσεων λογοτεχνικών και όχι μόνον έργων στη νέα βιβλιοπαραγωγή.
Μπαίνουν επίσης στο χάρτη προγράμματα για το χορό και το ντιζάιν. Ενώ στο Momus της Θεσσαλονίκης παρέχονται 220.000 ευρώ για αγορά εικαστικών έργων. Ο όρος, σύμφωνα με πληροφορίες, είναι η αγορά πολλών και «φθηνότερων» έργων από πολλούς Έλληνες εικαστικούς.
Πρόθεση είναι να ενισχυθούν επιπλέον, τα Δημοτικά Περιφερειακά Θέατρα (ΔΗΠΕΘΕ) ανά την Ελλάδα στα πολιτιστικά προγράμματά τους (μιλάμε για ποσά της τάξεως των 20,000 ευρώ συν ακόμα 10,000 ευρώ για τυχόν Αρχαία δρώμενα). Στο πλαίσιο του σχεδίου «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός», με εκδηλώσεις κυρίως σε μουσεία, αρχαία θέατρα ανά την επικράτεια και αρχαιολογικούς χώρους. Ο αντίλογος από την πλευρά των ιδιωτών παραγωγών είναι ότι την επιλογή και την οργάνωση αναλαμβάνουν οι κρατικά επιχορηγούμενοι φορείς για τις εκδηλώσεις αυτές, οι οποίες υποτίθεται ότι θα στηρίξουν και άνεργους – με την καραντίνα – καλλιτέχνες.
Για την ακρίβεια, οι παραγωγοί υποστηρίζουν ότι οι διευθύνσεις φορέων, όπως το Εθνικό Θέατρο, το ΚΘΒΕ, το Μέγαρο Μουσικής, η Εθνική Λυρική Σκηνή κ.λπ. έχουν την τελική επιλογή. Και η επιλογή από συγκεκριμένα άτομα και φορείς μπορεί να είναι και διάτρητη, αδιαφανής ή «χαριστική», όπως το θέτουν. Από την πλευρά της ηγεσίας του υπουργείου Πολιτισμού υποστηρίζεται όμως σθεναρά ότι αυτός είναι ο νόμιμος τρόπος ενίσχυσης και ότι αυτές οι εκδηλώσεις αφορούν, σε ποσοστό 91%, την ελεύθερη αγορά, την οποία και φέρεται ότι ενισχύουν.
Από την άλλη πλευρά, οι εκδηλώσεις αυτές μπορεί να διαδηλώνονται ως «δωρεάν» – υποστηρίζουν από την πλευρά τους οι παραγωγοί – όμως το κοινό θα πληρώνει, όπου υπάρχει, για την είσοδο στον αρχαιολογικό χώρο ή το μουσείο. Κάτι που επιβεβαίωσαν υψηλόβαθμα στελέχη του ΥΠΠΟ. Αντιτείνοντας ότι με το εισιτήριο, φερ’ ειπείν, για την επίσκεψη στο Μουσείο Ακρόπολης ή στο Μουσείο των Δελφών, οι επισκέπτες θα μπορούν, για παράδειγμα, να απολαύσουν και μια χορευτική παράσταση. Επέμειναν δε ότι αρκετές από τις παραστάσεις θα είναι και πρωινές ή απογευματινές, συμπίπτοντας με την ώρα λειτουργίας των αρχαιολογικών χώρων ή των μουσείων ανά την Ελλάδα.
Από την πλευρά των παραγωγών της λεγόμενης «ελεύθερης αγοράς» είχε ζητηθεί να θεωρηθεί, επισήμως από την Πολιτεία, ότι το πολιτιστικό πεδίο βρίσκεται σε «καθεστώς ανωτέρας βίας». Αυτό θα ήταν βασικό επιχείρημα για την επιστροφή των προκαταβολών, κυρίως σε μετακλήσεις καλλιτεχνών από το εξωτερικό. Κάτι τέτοιο δεν μπορεί να επιβληθεί με τα σημερινά δεδομένα. Και αν θα γινόταν, θα αφορούσε το υπουργείο Ανάπτυξης.
«Όπως δεν έγινε κάτι τέτοιο στον τουρισμό, δεν μπορεί να γίνει και εδώ», ήταν η απάντηση στελέχους του υπουργείου Πολιτισμού. Και σε κάποια κουβέντα με την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, όταν την ρώτησα πως θα καταφέρουν, εν τέλει, να ορθοποδήσουν οι παραγωγοί στον τομέα αυτό, που έχουν υποστεί μεγάλες ζημιές, και αν θα υπάρχει μέριμνα κρατική, η απάντησή της ήταν ότι θα ακολουθηθεί η ίδια στρατηγική, όπως και με τις υπόλοιπες επιχειρήσεις, κάθε κλάδου.
«Δημοσιοποιήσαμε και το υγειονομικό πρωτόκολλο έτσι όπως μας το έδωσε ο ΕΟΔΥ. Η υποχρέωση θα είναι της έγκαιρης κράτησης, προκειμένου να είμαστε μέσα στο 75%», δήλωσε η ίδια.
Επιβεβαιώνοντας και το ρεπορτάζ του youfly.com, που βγήκε πριν από τις επίσημες διαβεβαιώσεις. «Από κει και πέρα απόσταση ασφαλείας 1,5 μέτρου στην ουρά για να μπούμε στο χώρο της εκδήλωσης. Θα μπορούμε να καθόμαστε ανά δύο, με μία θέση κενή, υπό την προϋπόθεση ότι οι δύο είναι παρέα. Και φυσικά τα μέτρα ασφαλείας όπως οι απολυμάνσεις, η καθαριότητα των χεριών κ.λπ.»
Όλα αυτά σημαίνουν, όπως εκτιμούν πηγές του υπουργείου, κάποιες ώρες αναμονής του κοινού για την είσοδο, φερ’ ειπείν, στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, αργά και μεθοδικά. Και κάποιες λιγότερες για την είσοδο στο Ηρώδειο. Εκεί, αρχικά ανακοινώθηκαν χαμηλότερες τιμές ενοικίασης για τους ιδιώτες παραγωγούς, από τις 20.000 ευρώ συν 3.000 υπέρ του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων (ΤΑΠΑ), ανά παράσταση, όπως ίσχυε μέχρι τώρα. Τελικά το ποσό φαίνεται ότι μειώνεται, από το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου που εισπράττει – κατά τα ειωθότα – το ενοίκιο, μόνον κατά 5.000 ευρώ, σύμφωνα με παραγωγούς που διαπραγματεύονται αυτές τις ημέρες ενοικίαση του Ηρωδείου για την οργάνωση εκδηλώσεων.
Όσο για τον όρο ότι οι χώροι αυτοί θα δέχονται μόνον καθήμενους θεατές – ακροατές, κυκλοφορεί ήδη σαν ανέκδοτο αν πράγματι θα είναι εφικτό να τηρηθεί, για παράδειγμα, στις συναυλίες του μεγάλου του ελληνικού ροκ Γιάννη Αγγελάκα με το Νίκο Βελιώτη, «Λύκοι στη χώρα των θαυμάτων», στο Ηρώδειο (Πέμπτη 30 και Παρασκευή 31 Ιουλίου 2020). Επίσης, ποιος φαντάζεται ότι μπορούν να οργανωθούν μουσικά φεστιβάλ με την ένδειξη «μόνον καθήμενοι»; Όταν μάλιστα κάποια από αυτά δεν έχουν καν ανάλογη υποδομή…
Επισήμως η χωρητικότητα του Ηρωδείου των 4.800 θέσεων θα είναι 2.000. Που δεν είναι το ανώτατο 75%. Για να αυξηθεί αυτός ο αριθμός θεωρείται ότι οι ιδιώτες παραγωγοί θα πρέπει να προσλάβουν επιπλέον ταξιθέτες (τα κρατικά θέατρα και οι εποπτευόμενοι θεσμοί έχουν τους δικούς τους) ώστε να είναι εφικτή η «τακτοποίηση» του κοινού, και πάλι για αρκετή ώρα πριν την εκδήλωση, με βάση τα υγειονομικά και τα μέτρα ασφαλείας. Που σημαίνει, με δυο λόγια, και επιπλέον κόστος.
Αυτή η ανώτατη χωρητικότητα δεν σημαίνει ότι θα επεκταθεί και στη νέα θεατρική σεζόν, υποχρεωτικά. Χωρίς και να αποκλείεται. «Θα βασιστεί η τελική απόφαση στα νέα επιδημιολογικά δεδομένα», ήταν η απάντηση προς το youfly.com, που εκρέει από τις ντιρεκτίβες και το γραφείο της υπουργού κυρίας Λίνας Μενδώνη. Και αυτό, την ώρα που από την ειδική επιτροπή λοιμωξιολόγων, η οποία συνεδριάζει καθημερινά, ερχόταν και το πλάνο για την διαχείριση των επισκεπτών στα ελληνικά σπήλαια.
Οι έκτακτες επιχορηγήσεις, που έδωσε το ΥΠΠΟ, πέρα από την επιπλέον ενίσχυση για κρατικούς και εποπτευόμενους φορείς, είχαν αποδέκτες ΑΜΚΕ (Αστικές Μη Κερδοσκοπικές Εταιρείες). Οι οποίες, αυτή την περίοδο, έσπευσαν… να αυξηθούν κατά 300!
Οι επιχορηγήσεις προς αυτές τις ΑΜΚΕ (που «στεγάζουν» θέατρα όπως της Άννας Βαγενά, της Αιμιλίας Υψηλάντη, και άλλων) διπλασιάστηκαν. Σύμφωνα με την εκδοχή του ΥΠΠΟ ώστε να επιχορηγηθούν οριζοντίως, με 2.000 ευρώ καθεμία, συν την επιπλέον επιχορήγηση κάποιων άλλων χιλιάδων ευρώ για όσες τελικά αποφασίζεται (και αποφασιζόταν πάντα) η κρατική επιχορήγηση. Η αντίρρηση της λεγόμενης «ελεύθερης αγοράς» είναι πως «δεν απαιτείται», όπως ισχυρίζονται, «κατάθεση απολογιστικού έργου». Ο αντίλογος από το υπουργείο Πολιτισμού είναι ότι παράγουν το ίδιο έργο με όσους άλλους επιχορηγούνται, ετησίως. Και ότι απλώς οι επιχορηγήσεις διπλασιάστηκαν για να περιλάβουν περισσότερους.
Καμία ανακοίνωση ή δέσμευση, όμως, για την αποζημίωση της «ελεύθερης αγοράς». Των ιδιωτών παραγωγών, που, όπως υποστηρίζουν, ούτε έχουν στηριχθεί μέχρι σήμερα από την Πολιτεία για τις ζημίες λόγω της πανδημίας και του εγκλεισμού, ούτε τους παρέχεται ακόμη κανένα κίνητρο για να ανοίξουν, π.χ. τα θέατρα, στη νέα σεζόν (από Οκτώβριο).
Ομίχλη;
