Σαν σήμερα, 23 Μαΐου του 1906 στο Όσλο της Νορβηγίας, φεύγει από τη ζωή ο Ερρίκος Ίψεν, του οποίου τα έργα επηρέασαν σημαντικά το σύγχρονο θέατρο.
Μια εξέχουσα «μοντέρνα» μορφή του Παγκόσμιου Θεάτρου, με χειμαρρώδη πένα και ύφος σοβαρό. Θεμελιωτής του θεατρικού ρεαλισμού και ισχυρή προσωπικότητα. Η υποκρισία, ο ναρκισσισμός, το κοινωνικό status, η ηθική, η απληστία, η καταπίεση, ο εγωκεντρισμός και η θέση της γυναίκας, στηλιτεύονται στα έργα του μέσα από μια πεισματική διαχρονικότητα.
Η ζωή του Ερρίκου Ίψεν
Τα οδυνηρά χρόνια που έζησε ως παιδί πιθανώς διαμόρφωσαν το ιδιαίτερο του χαρακτήρα του, μιας και ο κοινωνικός ξεπεσμός μετά την οικονομική καταστροφή της οικογένειάς του, τον στιγμάτισαν για πάντα. Ο πατέρας του κατάντησε αλκοολικός και η μητέρα του μπαινόβγαινε στις εκκλησίες. Στα 18 του αποκτά ξαφνικά παιδί από μια υπηρέτρια, ένα παιδί που αναγνώρισε μεν, αλλά δεν συνάντησε ποτέ. Λόγω αυτής της εξέλιξης δεν ξαναείδε ποτέ τον πατέρα του, ενώ τη μητέρα του την συνάντησε μια και τελευταία φορά λίγο πριν η ίδια πεθάνει. «Οι γονείς μου και από τις δύο πλευρές ήταν μέλη των πιο διάσημων οικογενειών» γράφει ο ίδιος σε γράμμα του το 1882, κάτι που αποδεικνύει ότι ποτέ του δεν μπόρεσε να ξεπεράσει την ταξική πτώση και χρεοκοπία. Στο μετέπειτα έργο του η «επανάσταση της ψυχής» κατέχει περίοπτη θέση, ενώ οι χαρακτήρες που παρουσιάζονται κινούνται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας.
Τα έργα που έγραψε ο Ερρίκος Ίψεν
Από τα πρώτα του κιόλας έργα σκανδάλιζε τους «καθώς πρέπει» Νορβηγούς, αφού δεν είχε καμία σχέση με την παράδοση του κλασικού ρομαντικού θεάτρου. Με τον «Κατιλίνα», ο Ίψεν άνοιξε επιτέλους το δρόμο του στο θέατρο και μια σειρά από επιτυχίες διαδεχόταν η μια την άλλη, φέρνοντας στο προσκήνιο του 19ου αιώνα τις αμαρτίες της καθημερινής ζωής.
Η «Κωμωδία του Έρωτα» (1862) συγκαταλέγεται ανάμεσα στα μεγαλύτερα ποιητικά έργα του, με αιρετικό θέμα: τη διεκδίκηση της ευκαιρίας να ζήσει κάθε νέος τη ζωή που ονειρεύεται. Εδώ, πρωτοεμφανίστηκε και ο προβληματισμός ότι ο γάμος σκοτώνει τον ιδεώδη έρωτα.
Ο «Πέερ Γκυντ» παρουσιάζεται το 1876 και παίζεται σε 37 συνεχείς παραστάσεις στο θέατρο της Χριστιανίας προκαλώντας διθυραμβικές κριτικές.
Ένα από τα πιο δημιουργικά του έργα το «Κουκλόσπιτο» που ολοκλήρωσε στο Sorento της Ιταλίας το 1879, αποτέλεσε κοινωνικό δράμα που προκάλεσε βαθιά αίσθηση σε Νορβηγία, Γερμανία και Αγγλία, καθώς ξετυλίγει το δράμα της Νόρα Χέλμερ και τη σπάνια της απόφαση να εγκαταλείψει άντρα και παιδιά- η οποία ωστόσο δεν αποτελεί μεμονωμένη περίπτωση- αλλά καθημερινότητα, καθώς δεν είναι λίγες οι γυναίκες που εγκλωβίζονται σε έναν ασυμβίβαστο γάμο.
Οι «Βρυκόλακες» (1881), αποτελούν ένα από τα αριστουργήματα του παγκόσμιου θεάτρου, με εχθρούς τους άξεστους και σνομπ (ως βρυκόλακες) μέσα από τις κακουχίες μιας μητρικής φιγούρας και τις απιστίες του φαινομενικά «καθώς πρέπει» άντρα της.
Το έργο ανέβηκε για πρώτη φορά στο Aurora Turner Hall του Σικάγο, στις 20 Μαΐου του 1881 και έπειτα άρχισε η παγκόσμια πορεία του. Στην Ευρώπη ανέβηκε για πρώτη φορά το 1883, στο Χέλσινμποργκ της Σουηδίας και στη Γερμανία, στο Άουγκσμπουργκ, το 1886 με τον ίδιο τον Ίψεν παρόντα. Στην Αγγλία ανέβηκε αρκετά χρόνια μετά, το 1891, καθώς η κρατική λογοκρισία δεν ενέκρινε την παράσταση. Στην Ελλάδα, ανέβηκε το 1894 από το θίασο του ηθοποιού Ευτύχιου Βονασέρα.
Ο «Ιωάννης Γαβριήλ Μπόρκμαν» (1896) ένα σπαρακτικό παραμύθι για έναν τραγικό ήρωα που ξεπερνά κάθε μέτρο μέχρι την απόλυτη κατάρρευση του. Για πρώτη φορά στην Ελλάδα, ανέβηκε στη σκηνή του Εθνικού Θεάτρου το 1976 σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή με τους Ελένη Χατζηαργύρη, Βάσω Μανωλίδου, Αλέξανδρο Αντωνόπουλο, Αλέξη Μινωτή και Ράνια Οικονομίδου.
Ο «αρχιμάστορας Σόλνες» (The Master Builder) όταν ανέβηκε το 2016 στο Old Vic του Λονδίνου με πρωταγωνιστή τον Ralph Fiennes, προκάλεσε φρενίτιδα τόσο σε κοινό, όσο και σε κριτικούς.
«Η μεγάλη αμαρτία, η ασυγχώρητη… είναι όταν σκοτώνεις μέσα σ΄ έναν άνθρωπο την αγάπη», Henrik Ibsen.
Κωνσταντίνα Μπιτζήλου
