Σατυαγκράχα μια όπερα πολιτικής ανυπακοής και ένα δώρο από τον Φίλιπ Γκλας, γράφει ο Παύλος Αγγιανίδης.
Εμπρός! Να μιλήσουμε για αντίσταση; Μη βίαιη αντίσταση, σαν πολιτική ανυπακοή. Μόνον με τη δύναμη της Αλήθειας. Και όση πειθώ μπορεί να κρύβει μέσα της η Μη-Λήθη, η Αλήθεια.
Να μιλήσουμε για Σατυαγράχα; Για αυτή τη μη-βίαια αντίσταση, στην οποία πίστευε μία από τις πλέον εμβληματικές μορφές της Ανθρωπότητας. Που την εφάρμοσε και την έκανε δόγμα ο Μαχάτμα Γκάντι.
Να μιλήσουμε και για δώρα της Τέχνης; Για το δώρο, εν προκειμένω, που μας κάνει ο μέγας του μινιμαλισμού, Φίλιπ Γκλας. Και η Μετροπόλιταν Όπερα της Νέας Υόρκης. Με τη δωρεάν μετάδοση στο διαδίκτυο μιας ολοκαίνουργιας και ολοκληρωμένης παράστασης του εμβληματικού αυτού έργου – και για τον Γκάντι και για τη μη βίαια αντίσταση και για το μινιμαλισμό.
Σατυαγκράχα – η όπερα του του Φίλιπ Γκλας
Ένα έργο, μια όπερα (που σημαίνει και έργο), το οποίο ανάγεται χρονολογικά, πίσω, στο 1979. Πλασμένο με τα πιο γοητευτικά, τα πιο καθηλωτικά στοιχεία ενός μινιμαλισμού (του Φίλιπ Γκλας), ο οποίος είναι βαθιά πολιτικός, ως φόρμα, ως στάση, ως ηχοσύστημα.
Η όπερα «Σατυαγκράχα» ακολουθεί, όχι ακριβώς χρονολογικά, την ζωή του Γκάντι, σαν ένα σπιράλ γύρω από τα γεγονότα, την περίοδο που θεμελίωσε ουσιαστικά την Σατυγκράχα της μη βίαιης αντίστασής του, ως θέση και φιλοσοφία ζωής, στη Νότια Αφρική, μεταξύ 1896 και 1913.
Αποτελεί δε το δεύτερο μέρος της Τριλογίας «Προσωπικοτήτων» του Φίλιπ Γκλας, με τα «Ο Άινσταϊν στην παραλία» και τη θεμελίωση της Θεωρίας της Σχετικότητας και «Αχενατόν», για το Φαραώ της Αιγύπτου, γνωστό και στα ελληνικά ως Αμένοφι (1353 – 1336 π.Χ.), που εγκαθίδρυσε τη λατρεία του Ηλίου / Ατόν. Τι τους ενώνει κατά τον Φίλιπ Γκλας; Και οι σφράγισαν με τις θεωρίες τους την Επιστήμη, την Πολιτική και τη Θρησκεία. Ανεξίτηλα…
Σατυαγκράχα (Satyagraha) η όπερα του Φίλιπ Γκλας
Η όπερα έκανε πρεμιέρα τη σεζόν 2007-8 στην Μετροπόλιταν Όπερα της Νέας Υόρκης, αλλά επανήλθε σε νέα, ολοκληρωμένη εκδοχή και σκηνοθεσία (του Φέλιμ ΜακΝτέρμοτ της λονδρέζικης θεατρικής ομάδας Improbable), το 2011. Στην εκδοχή, δηλαδή, που μας κάνει δώρο τώρα ο Φίλιπ Γκλας.
Στα ατού της παράστασης, που γυρίστηκε σε HD (υψηλή ευκρίνεια) ο καθηλωτικός Αμερικανός τενόρος Ρίτσαρντ Κροφτ, στο ρόλο του Γκάντι και ο μαέστρος Ντάντε Αντσολίνι, επικεφαλής συνόλου εγχόρδων και πνευστών.
Τι σημαίνει Satyagraha
«Satyagraha σημαίνει αληθινός και είναι ένα όνομα με το οποίο ο Γκάντι συνήθιζε να περιγράφει την κίνηση της πολιτικής του ανυπακοής», παρατηρεί ο Φίλιπ Γκλας για την όπερά του, που βασίζεται ως προς το λιμπρέτο της σε αναφορές στο ιερό ινδικό έπος της Μπαγκαβάτ Γκίτα.
Η βιντεοσκοπημένη σε HD παράσταση είχε προβληθεί μέχρι σήμερα στην Ελλάδα, πρώτα στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, σε απευθείας μετάδοση από τη Μετροπόλιταν Όπερα, το 2011. Κι έπειτα στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, στο Αλεξάνδρειο Συνεδριακό Κέντρο Λουτρακίου, στο Μέγαρο Μουσικής της Κομοτηνής, στο Δημοτικό θέατρο Μυτιλήνης, στον Δημοτικό Κινηματογράφο Καβάλας, στο Κινηματοθέατρο «Αχίλλειον» στο Βόλο.
Ο «μοναχικός, ανήσυχος και δημιουργικός» Φίλιπ Γκλας, στα 83 του χρόνια πλέον, το έχει καμάρι ότι γεννήθηκε την ίδια μέρα με τον αγαπημένο του συνθέτη Φραντς Σούμπερτ. «Η μουσική μου είναι ένας τόπος. Σαν τη Νέα Υόρκη, ας πούμε. Δεν σκέφτομαι για τη μουσική, σκέφτομαι μουσική», έγραφε το 2016 στην αυτοβιογραφία του «Λόγια χωρίς μουσική».
Ραβί Σανκάρ
Η συνάντησή του με τον Ινδό γκουρού του σιτάρ, Ραβί Σανκάρ, άλλαξε ριζικά τον τρόπο κατανόησης του ρυθμού και της φόρμας για τον Φίλιπ Γκλας. Έγραψε:
«Είδα εκεί μπροστά στα μάτια μου μια ακολουθία από νότες και κατάλαβα αμέσως τι προσπαθούσε να μου υποδείξει. Στράφηκα προς το μέρος του και του είπα, “όλες οι νότες είναι ίσες”. Η απόκρισή του ήταν ένα μεγάλο, ζεστό χαμόγελο».
Έκτοτε, έβαλε αυτή τη μουσική εμπειρία, την αποκρυστάλλωσε στον – πολιτικό, ως στάση – μινιμαλισμό του και παρέδωσε έναν όγκο έργων στην οικουμένη: 25 όπερες, πάνω από 40 κινηματογραφικά σάουντρακ, δέκα συμφωνίες και πολυάριθμα κουαρτέτα εγχόρδων.
Συνδέοντας στη μουσική του το αισθητικό ιδεώδες του Ρομαντισμού (του αγαπημένου του Σούμπερτ) με την ανησυχία του Μοντερνισμού. Μέσω της επανάληψης και της έντασης. Σε αναζήτηση, πάντα, μιας έντονης και καθαρτήριας διέγερσης για τον ακροατή του. Όπως και στην όπερα «Σατυαγκράχα»…
Διαβάστε επίσης το άρθρο για το τέλος Εποχής για το Φάντασμα της Όπερας.
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του παρόντος άρθρου, χωρίς αναφορά, με ενεργό σύνδεσμο (link) Youfly.com.
