Ο Παύλος Ηλ. Αγιαννίδης γράφει για τη νέα σειρά του MEGA «Σιωπηλός δρόμος» και την ελληνική μυθοπλασία στην τηλεόραση.
Ηθοποιός σημαίνει φως. Τώρα, περισσότερο από ποτέ. Η ώσμωση από το θέατρο προς τα τηλεοπτικά πλατό, «γεννάει», αντρώνει και δικαιώνει μια «νέα» εποχή ελληνικής μυθοπλασίας. Σιωπηλά. Συμβολικά. Με βλέμματα. Με χειρονομίες. Με αυτοσχεδιασμούς. Με ψυχή. Και με ερωτήσεις. Όχι με απαντήσεις. Όπως η Τέχνη!
Υπάρχει εκείνο, το «Ανάγκα και θεοί πείθονται» του αρχαίου ποιητή Σιμωνίδη. Υπάρχουν και εκείνοι οι στίχοι του Άλκη Αλκαίου, «πως η ανάγκη γίνεται Ιστορία». Υπάρχει και ένα τρίτο, πολύ απλό, πολύ βαθύ, πολύ μεγάλο: μια στιγμή, που κάποιος να ανάβει ένα φωτάκι και, ξαφνικά, λούζεται με φως, όχι μόνον το δωμάτιο, αλλά ένας κόσμος ολόκληρος.
Μαγικό; Όχι ακριβώς. Ανάγκη και ιστορία μαζί. Δεν ξέρω αν σας λέει κάτι αυτό. Όμως, στα πιο δύσκολα, στα πιο σκοτεινά, οι μύθοι και οι παρα-μύθοι ήταν πάντοτε αποκούμπι.
Θα μπορούσαμε να πούμε πολλά και – ενίοτε – υπερφίαλα. Ότι από την εποχή του Ομήρου η αφήγηση μιας ιστορίας, που αφορούσε τους πάντες και κυρίως «μιλούσε» στους πάντες για τον ταραγμένο ή μη κόσμο τους, ήταν η ισχυρότερη – ελληνική – χειρολαβή. Ότι ο Έλληνας ζει και αναπνέει μέσα από το τραγούδι, που είναι από μόνο του ένα μονόπρακτο για την ζωή του. Περισσότερο από άλλους λαούς; Μπορεί.
Η μυθοπλασία ως αποκούμπι και χειρολαβή
Ας μείνουμε στα απλά και βασικά. Ανάγκη και ιστορία. Και, υπό αυτό το πρίσμα, ας δούμε ένα «νέο» είδος, που αναδύεται μέσα από την ελληνική μικρή οθόνη. Κάτι που η μεγάλη οθόνη το είχε ψωμοτύρι και το πάλευε πολύ, χρόνια τώρα. Με νεορεαλισμό ή μη. Κάτι που το θέατρο το είχε καμάρι.
Μιλάμε για τη μυθοπλασία. Το αποκούμπι και τη χειρολαβή που λέγαμε. Δεν πάει πολύς καιρός που η Ένωση Σεναριογράφων Ελλάδος κατήγγειλε ανοιχτά ότι η μυθοπλασία «έχει εξαφανιστεί από την τηλεόραση εδώ και τρία χρόνια». Ποντάροντας σε φτηνά – και ενίοτε φτενά και ενίοτε χυδαία – τηλεοπτικά «προϊόντα».
Και αίφνης, κάποιος άναψε ένα φως. Πότε και που δεν έχει σημασία. Πάντως, κάτι έγινε. Και η μυθοπλασία επέστρεψε δριμύτερη και αναγκαία. Σαν το αρχαιοελληνικό πλατωνικό δίκαιο.
Μαθημένη, στα τεχνικά της μέσα, από τα ξένα «προϊόντα», που κατέκλυσαν τη μικρή οθόνη. Έχοντας καθίσει χρόνια στα θρανία των ελληνικών μύθων, που το θέατρο δόμησε κι αποδόμησε, μετέπλασε και εξακτίνωσε ξανά και ξανά. Διψασμένη, μέσα στην απραξία της καραντίνας, για ένα «νέο» είδος, που θα έχει τη δική της φωνή και τη δική της παιδεία.
Στους κώδικες της αρχαίας τραγωδίας και του ελληνικού σινεμά
Γύρισε πίσω, στην αρχαία τραγωδία και τους κώδικές της. Στις ελληνικές ταινίες της «χρυσής εποχής» και τους κώδικές τους. Διδάχτηκε… φως και σκοτάδι, μέσα από χιλιάδες εισαγόμενες εικόνες. Ήχους και παρηχήσεις, μέσα από τις ίδιες, εισαγόμενες, εικόνες.
Και ήρθε η ώρα της «γέννησης». Ή, μάλλον, της ανάστασης. Υπερβολικό; Μπορεί. Όμως, κοιτάξτε πίσω από κάποια, πολύ προσεγμένα και πολύ δουλεμένα, νέα ελληνικά τηλεοπτικά «προϊόντα» (σκέψης και θέσης απέναντι στην Τέχνη) και θα δείτε πολλά. Ναι, λοιπόν, η ελληνική μυθοπλασία «αναγεννήθηκε» στο μόνο μέσο που επιτρέπει η καραντίνα. Και έχει μικρή οθόνη. Με μεγάλες προσδοκίες. «Αναγεννήθηκε» ως ανάγκη και ως ιστορία.
Πρώτο στοιχείο, η λυτρωτική ώσμωση. Ανάγκη και αυτή (ενίοτε και βιοπορισμού). Αλλά και ανάγκη έκφρασης. Χειμαρρώδης, αστείρευτη, ακατανίκητη. Η ώσμωση του έμψυχου δυναμικού. Που ήρθε και φωτίστηκε, εντυπωσιακά και διεισδυτικά, σε πρόσωπα Ηθο-ποιών, όπως, ας πούμε η Λυδία Φωτοπούλου, ο Πυγμαλίων Δαδακαρίδης, ο Γιάννος Περλέγκας και τόσοι άλλοι.
Το εσωτερικό φως που ποιεί Ήθος
Για όσους έδιναν «παρών» στο ελληνικό θέατρο μπορεί να μην ήταν έκπληξη αυτό το εσωτερικό φως, που καταφέρνει να φωτίσει έναν ολόκληρο κόσμο. Αλλά, για φανταστείτε ένα πολύ ευρύτερο κοινό, που δεν είχε δει ποτέ θέατρο. Είχε στερηθεί το «δεν θέλω ρεαλισμό, θέλω μαγεία», όχι μόνον της Μπλανς Ντιμπουά, αλλά και τόσων εξαιρετικών, καθηλωτικών, γοητευτικών Ελλήνων ηθοποιών.
Ε, ναι, λοιπόν. Ηθοποιός σημαίνει φως. Και αυτό το ανακαλύπτουμε πλέον και μέσα από την συνηθισμένη σε «υπο-προϊόντα» μικρή μας οθόνη. Όπως ανακαλύπταμε τη Γεωργία Βασιλειάδου, το Βασίλη Αυλωνίτη, τον Ορέστη Μακρή, τη Μελίνα και το Γιώργο Φούντα, την Τζένη Καρεζη, τη Ζωή Λάσκαρη, ακόμη και την Αλίκη στις «χρυσές» ελληνικές ταινίες.
Δεν ήταν μόνον ο Φίνος που έπλασε εκείνη τη «χρυσή εποχή», που ακόμη λάμπει (σύμπτωση: και αυτή στη μικρή μας οθόνη, ξανά και ξανά). Ήταν οι ίδιοι οι ηθο-ποιοι, που έπλασαν ρόλους, φώτισαν ήρωες και αντιήρωες, έβαλαν τη δική τους αστεία ατάκα, το δικό τους λιθαράκι στο σενάριο και τη σκηνοθεσία. Κρατώντας ό,τι καλό και επιδραστικό μπορούσε να χαρίσει φως από τον αυτοσχεδιασμό τους. Τη σκέψη τους πάνω στο ρόλο. Την αυθόρμητη αντίδρασή τους, μέσα από το βίωμα του χαρακτήρα τους.
Η Μαριλού και το «ΠΑΣΟΚ, ωραία χρόνια»
Έτσι κι εδώ. Θα ήταν απλά μία καρικατούρα, που θα εκτόξευε ανούσια την πετυχημένη, κατά τα άλλα, ατάκα «ΠΑΣΟΚ, ωραία χρόνια» η Μαριλού στη σειρά «Η τούρτα της μαμάς» (ΕΤ1), αν στο σαρκίο του ρόλου δεν κατοικούσε η μεγάλη Λυδία Φωτοπούλου. Πολύτιμο «ζώο της σκηνής», που ανακάλυψε το παιχνίδι με το φακό. Και έμαθε πως οι ατάκες της να φαίνονται σαν αυτοσχεδιασμός εκείνης της στιγμής – και ας μην είναι.
Θα ήταν ένας βαρετός κι ανοίκειος για το ελληνικό κοινό καθηγητής Εγκληματολογίας ο Δημήτρης Λαΐνης, αν δεν είχε το σχεδόν αθώο, τρυφερό βλέμμα του Πυγμαλίωνα Δαδακαρίδη στην αστυνομική σειρά «Έτερος Εγώ» (Cosmote). Που, χάρη και στο σκηνοθέτη, που ποιεί ήθος πίσω από την κάμερα, Σωτήρη Τσαφούλια θα βρεθεί στο παλμαρέ του Netflix, ως περήφανο ελληνικό «προϊόν». Και μάλιστα σε ένα είδος, που για την ελληνική μυθοπλασία μοιάζει να είναι πρωτόλειο.
Για να εξηγούμαι: είπα να διαλέξω τρία παραδείγματα, με υποκειμενικά κριτήρια, από την υπέροχη θάλασσα των ελληνικών θεατρικών ερμηνευτικών κρεσέντο, στη μικρή μας οθόνη, για να μιλήσω για αυτή την ανάγκη και αυτή την – ολόφωτη, όπως αποδεικνύεται – ιστορία.
Οι ατμόσφαιρες του «Σιωπηλού δρόμου», το φως και οι σκιές
Τα δύο παραπάνω και τον τεχνικά εντυπωσιακό και ερμηνευτικά σαγηνευτικό «Σιωπηλό δρόμο» (τη νέα σειρά του Mega, που έκανε την πρεμιέρα του στις 4 Απριλίου 2021). Άλλωστε, αυτός ο «δρόμος» έγινε και η αφορμή μου, για να μιλήσω γι’ αυτόν τον «σιωπηλό δρόμο», περήφανο, περίφημο και λαμπερό, στον οποίο διακρίνω, πάντα με υποκειμενικά κριτήρια (για να εξηγούμαστε), ότι κινείται η «νέα» ελληνική μυθοπλασία.
Ο «Σιωπηλός δρόμος» στο MEGA μπορεί να ήταν απλώς άλλο ένα σεναριακό επίτευγμα του πετυχημένου δίδυμου των «Άγριων Μελισσών», Μελίνας Τσαμπάνη και Πέτρου Καλκόβαλη, αν δεν είχε την άρτια – τεχνικά και… ονειρικά – σκηνοθετική ματιά του Βαρδή Μαρινάκη και την υποβλητική μουσική του Ted Regklis (που έγραψε τη μουσική στα βραβευμένα Παράσιτα!). Ο οποίος γράφει – αν όχι διδάσκει – μουσική ιστορία, όπως ο εξαιρετικός Alex Sid (Αλέξανδρος Σιδηρόπουλος) στις «Μέλισσες».
Κυρίως, όμως, δεν θα ήταν κάτι περισσότερο από ένα παράξενο θρίλερ της… αιματηρής καθημερινότητας και μιας περιπετειώδους ομαδικής απαγωγής, αν δεν είχε τόσο κοντά στον τηλεθεατή τα βλέμματα του Γιάννου Περλέγκα, του Χρήστου Λούλη, του Αντώνη Καφετζόπουλου. Αλλά και τα συμβολικά πλάνα, μέσα στο φως, της Πηνελόπης Τσιλίκα.
Η ώσμωση των εξαιρετικών θεατρικών ηθοποιών
Ναι, οι ηθοποιοί, υπέροχοι ηθοποιοί του θεάτρου μας, όπως και τότε, στο «χρυσό» ελληνικό σινεμά, γράφουν πάλι ιστορία. Δίνουν φως, σθένος και φόρα, βλέμμα, αναστεναγμό και ανθρώπινη υπόσταση στους σεναριακούς ήρωες.
Προφανές; Καθόλου. Δεν ήταν μόνον ο Αλέκος Σακελλάριος ή ο Ντίνος Δημόπουλος ή ο Βασίλης Γεωργιάδης που έγραψαν τη «χρυσή» ελληνική κινηματογραφική ιστορία, που εξακολουθεί να μας δονεί. Ήταν όλα αυτά τα μεγαθήρια του θεάτρου, που το νέο και μέσο που ανθούσε τότε, τον κινηματογράφο, το μετέτρεψαν σε… σανίδι και το πάτησαν γερά, το τίμησαν και ποίησαν ήθος. Διαχρονικό και τόσο φωτεινό. Μέσα στα δύσκολα και τότε.
Πέρα από το προφανές της σκληρής μας καθημερινότητας
Δεν θα αδικήσω, σε καμία περίπτωση, φωτισμένους σκηνοθέτες και σήμερα. Που μπορούν να «βλέπουν» παραπέρα από το προφανές. Ακόμη και της σκληρής μας καθημερινότητας. Και να γεννούν, επίσης, φως. Εικόνες σαγηνευτικές. Καθηλωτικές.
Ούτε τους σεναριογράφους ή σκηνοθέτες – σεναριογράφους. Όπως, ας πούμε, ο Αλέξανδρος Ρήγας, με το Δημήτρη Αποστόλου. Οι οποίοι καταφέρνουν, με την αρωγή τόσων λαμπερών, επιδραστικών, απογειωτικών ηθοποιών, να κάνουν την (αστεία) ατάκα, νυστέρι σε μια κοινωνία που νοσεί και αγκομαχάει.
Που καταφέρνουν να πατήσουν (κάτω), τρυφερά και με ένα χαριτωμένο κλείσιμο του ματιού, στερεότυπα ριζωμένα στην ελληνική κοινωνία. Πλάθοντας – στην καλύτερη, κατά την άποψη του γράφοντα – στιγμή τους ένα νέο κοινωνικό σύμπαν. Φωτεινό και βέβηλο μαζί. Με την καλύτερη έννοιά τους και οι δύο λέξεις.
Τον χαρακτήρα του «μάτσο» αξιωματικού του Γραφείου Πληροφοριών στο Πεντάγωνο, ας πούμε, επιλέγουν για να «ντύσουν» ομοφυλόφιλο, αποδεκτό από όλη την οικογένεια (εξαιρετικός ο Πάρις Θωμόπουλος), που όλα τα… τρώει και όλα τα μαχαιρώνει.
Στους ώμους της Μαριλούς – της εξαίσιας, απογειωτικής Λυδίας Φωτοπούλου – τρυφερής, ακομπλεξάριστης και έκλυτης συνάμα, πάντα με την καλύτερη έννοια των λέξεων, μεταθέτουν το βάρος του «παλιού» κόσμου. Της μεταπολιτευτικής κατρακύλας. Τρυφερά, αστεία, αλλά και τόσο ειλικρινά.
Ο μαύρος… ρατσιστής και οι ομοφυλόφιλοι
Καταφέρνουν, ας πούμε πάλι, να καθίσουν στο ίδιο τραπέζι έναν μαύρο Έλληνα, ορκισμένο φιλοβασιλικό και… ρατσιστή, με δύο ομοφυλόφιλους, έναν Γερμανό με ρατσιστικές απόψεις, έναν Εβραίο Έλληνα και μια Τουρκοπούλα. Τόσο παράλογα και τόσο κανονικά, μαζί. «Μιλώντας» μας για αυτή την παράξενη Ελλάδα, που τόσο μας πληγώνει. Αν όχι όλους, τους περισσότερους. Και αντιτείνοντας την ομόνοια πάνω από την «Τούρτα της μαμάς» στη διχαστική μας καθημερινότητα, μ.κ. (μετά καραντίνα).
Φόνοι, απαγωγές, ρατσισμός, αλληλοφάγωμα, αίμα, σύμβολα αρχαίων μύθων, ιδιοφυής σκέψη και μικρόνοια, σεβασμός και ανοχή στη διαφορετικότητα, δεσμοί και κατά-δεσμοι της ελληνικής οικογένειας, όλα μπαίνουν στο καλάθι αυτής της «νέας» ελληνικής μυθοπλασίας στο MEGA με τίτλο Σιωπηλός δρόμος. Τόσο σιωπηρά και τόσο ηχηρά. Τόσο μεθοδικά και τόσο αυθόρμητα (ακόμη και ερμηνευτικά).
Σπάζοντας κώδικες προς μια νέα πραγματικότητα
Μπαίνουν ως κώδικες εν δυνάμει και κώδικες που σπάνε. Ως σύμβολα πανάρχαια, πρωταρχικά, αλλά και ως σύμβολα ειδεχθή. Σκάβοντας έναν νέο, «σιωπηλό δρόμο» προς μια νέα πραγματικότητα στην Τέχνη. Που δεν μιμείται τη ζωή. Την αποτυπώνει συμβολικά για να θέσει ερωτήματα. Όπως είναι ο πραγματικός ρόλος της Τέχνης.
Και όλα αυτά, πάντα, μέσα από βλέμματα ηθο-ποιών καθηλωτικά, μέσα από χειρονομίες ανεπαίσθητες, φωτοσκιάσεις, νέα μουσικά τοπία, φρέσκιες ματιές που βλέπουν στο… πολύ πιο πέρα. Που πλάθουν έναν κόσμο, όπως ίσως θα θέλαμε να είναι. Ή θα θέλαμε να αναρωτηθούμε πως είναι.
Σαν την τέχνη που θέτει αμείλικτες ερωτήσεις. Δεν δίνει, αμείλικτα, απαντήσεις. Και, κοίτα, καταφέρνει να χωρέσει μέσα σε μία μικρή οθόνη!
Δείτε επίσης:
- Σιωπηλός Δρόμος: Έκανε θόρυβο στην πρεμιέρα κερδίζοντας κοινό & Twitter
- Ο Σιωπηλός Δρόμος αλά Netflix οδηγεί το MEGA στη MEGάλη επιστροφή
Εάν επιθυμείτε να σχολιάσετε το παραπάνω άρθρο ή οτιδήποτε άλλο στο Youfly, επισκεφτείτε τη σελίδα μας στο Facebook ή στείλτε μας μήνυμα στο Twitter. Για φωτογραφικό υλικό και ιστορίες, μεταβείτε στο Instagram μας.
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του παρόντος άρθρου, χωρίς αναφορά, με ενεργό σύνδεσμο (link) Youfly.com
