Ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ υπήρξε διάσημος δραματουργός, συγγραφέας, ποιητής και ηθοποιός. Ο «Βάρδος του Έιβον» και «εθνικός ποιητής της Αγγλίας», θεωρείται ένας από τους κορυφαίους θεατρικούς συγγραφείς όλων των εποχών, συγκρινόμενος μάλιστα με τους αρχαίους Έλληνες τραγικούς. Πολυγραφότατος, έχει συνεισφέρει τα μέγιστα στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά, κυρίως με τα 38 αριστουργηματικά θεατρικά έργα, τα 154 σονέτα και τα 2 μεγάλα αφηγηματικά του ποιήματα. Τα θεατρικά έργα του Ουίλιαμ Σαίξπηρ και ο ανυπέρβλητος λόγος του, διαπραγματευόμενα οικουμενικές αξίες και διαθέτουν σαφώς έντονα διαχρονικά χαρακτηριστικά.
Γεννήθηκε σαν σήμερα, στις 23 Απριλίου του 1564, στο Στράτφορντ απόν Έιβον από εύπορη οικογένεια, γεγονός που του εξασφάλισε από μικρή ηλικία μία σημαντική κλασσική μόρφωση και εμβάθυνση στα λατινικά, παρ’ ότι τελικά δεν ακολούθησε ανώτατες ακαδημαϊκές σπουδές. Η μητέρα του Μαίρη Άρντεν ήταν κόρη εύπορου γαιοκτήμονα, ενώ ο πατέρας του Τζον Σαίξπηρ (έμπορος δερμάτων και κατασκευαστής γαντιών) χρημάτισε δήμαρχος του Στράτφορντ.
Τα πρώτα χρόνια
Δεκαοκτώ ετών παντρεύτηκε την εικοσιεξάχρονη Ανν Χάθαγουεϊ με την οποία απέκτησαν δύο κορίτσια, τη Σωσάννα και την Ιουδήθ και ένα αγόρι, τον Χάμνετ Σαίξπηρ που απεβίωσε από άγνωστα αίτια σε ηλικία 11 ετών το 1596. Πιθανολογείται ότι ο ίδιος πέθανε στις 23 Απριλίου 1616.
Πάνω στην πέτρινη πλάκα του τάφου του που βρίσκεται στο ιερό της Αγίας Τριάδας στο Στράτφορντ απόν Έιβον, κατόπιν δικής του επιθυμίας χαράχτηκε η εξής επιγραφή:
«Καλέ φίλε, στο όνομα του Θεού συγκρατήσου, από το να σκάψεις τη σκόνη που εσωκλείεται εδώ. Ευλογημένος ας είναι όποιος ήσυχες αφήσει αυτές τις πέτρες και καταραμένος όποιος μετακινήσει τα κόκκαλά μου». Ο μύθος που καλλιεργήθηκε θέλει αδημοσίευτα έργα κρυμμένα στον τάφο του, κάτι που ποτέ όμως δεν επιχειρήθηκε να εξακριβωθεί.
Στην εποχή που γεννήθηκε ο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, η Αγγλία προετοιμάζει την έξοδό της από τον Μεσαίωνα, όντας στο κατώφλι της Αναγέννησης, ενώ το Λονδίνο γίνεται ο βασικός πόλος των ρευμάτων αστυφιλίας, καθιστώντας το σταδιακά γεωγραφικό, κοινωνικό και οικονομικό επίκεντρο των καιρών. Αυτό είναι το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζει και δρα ο Σαίξπηρ. Οι συνθήκες είναι ευνοϊκές τόσο για την άσκηση επιμέρους έστω κριτικής σε παλαιότερα αυταρχικά μοντέλα εξουσίας, όσο και για την προβολή κάποιων εναλλακτικών τότε αντιλήψεων, δίνοντας την αφορμή για ενασχόληση και δραματουργική αναμέτρηση με την πολιτική και την Ιστορία.
Η ζωή του Ουίλιαμ Σαίξπηρ
Οι ερευνητές θεωρούν ότι η θεατρική καριέρα του Σαίξπηρ ξεκινά μετά την ίδρυση του πρώτου Αγγλικού επαγγελματικού θεάτρου το 1576. Ο θίασός του τελούσε υπό την προστασία της βασίλισσας Ελισάβετ αλλά και του μετέπειτα βασιλιά Ιακώβου, φέροντας τον τίτλο «The Lord Chamberlain’s Men». Η συγγραφή για αυτόν ήταν οξυγόνο και τρόπος ζωής. Μετά το διάστημα 1585 – 1592 που χαρακτηρίζεται ως «τα χαμένα χρόνια», ανεβάζει και παίζει ο ίδιος τόσο στα δικά του έργα όσο και σε άλλων δημιουργών, γεγονός που τον καθιστά ασυναγώνιστο στο αντικείμενό του. Παρατηρεί από σκηνής τις αντιδράσεις των θεατών και συχνά ανταποκρίνεται αυτοσχεδιάζοντας και βελτιώνοντας κείμενα και νοήματα.
Το 1598 είναι ήδη διάσημος προβάλλοντας στα «εξώφυλλα» της εποχής, ενώ αυτό μεταφράζεται και σε υψηλή κερδοφορία, όπως πιστοποιούν τα νομικά έγγραφα που καταγράφουν τις επενδύσεις και τις αγορές του. Για παράδειγμα, το 1597 αποκτά το Νιού Πλέις (το δεύτερο μεγαλύτερο σπίτι του Στράτφορντ) ενώ το 1599 χτίζει το θέατρό του ονόματι «Γκλόουμπ» (“Globe”) που διασώζεται και λειτουργεί έως και σήμερα.
Στα πρώιμα συγγραφικά του χρόνια ακολουθεί το συμβατικό, τυποποιημένο γλωσσικό ύφος της εποχής, αλλά σύντομα συνδυάζει την παράδοση με πιο ελεύθερες ποιητικές φόρμες, καταλήγοντας στον ανομοιοκατάληκτο ιαμβικό πεντάμετρο. Δηλαδή, σε στίχο δέκα συλλαβών δίχως ρίμα. Μετά τον «Άμλετ» πειραματίζεται με πολλές τεχνικές, δημιουργώντας αργότερα ένα «αυθόρμητο» ποιητικό ύφος, με παράλειψη λέξεων, εναλλαγή μεγάλων και σύντομων προτάσεων και αντιστροφές υποκειμένων και αντικειμένων. Ο συνδυασμός της ποιητικής ιδιοφυίας με τη θεατρική πρακτική, ανέδειξαν τελικά έναν κορυφαίο μαέστρο που επηρέασε καθοριστικά ακόμη και τη μορφοποίηση της σύγχρονης αγγλικής γλώσσας.
Τα έργα του
Η ακριβής χρονολόγηση των έργων του Σαίξπηρ είναι δύσκολη. Το 1590 έχουμε τα έργα «Ριχάρδος Γ’» και «Ερρίκος ΣΤ’» και αργότερα τα «Τίτος Ανδρόνικος», «Ημέρωμα της Στρίγγλας», «Κωμωδία των παρεξηγήσεων» και «Δύο Άρχοντες της Βερόνα», βασισμένα όλα σε κλασικά μοντέλα, επηρεασμένα από το μεσαιωνικό δράμα και επιχειρώντας τη δραματοποίηση των συνεπειών της διεφθαρμένης εξουσίας. Το «Όνειρο Θερινής Νυκτός» και ο «Έμπορος της Βενετίας» σηματοδοτούν μία πιο ρομαντική στροφή, ενώ η δεκαετία του 1590 κλείνει με την εισαγωγή της κωμωδίας πρόζας και τα έργα «Ερρίκος Δ’», «Ερρίκος Ε’», «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» και «Ιούλιος Καίσαρας».
Τεράστια η επιρροή του
Στις αρχές του 17ου αιώνα, διαπραγματευόμενος το «μοιραίο λάθος» που, μέσω των ανατροπών οδηγεί στην καταστροφή του ήρωα, ο Σαίξπηρ καταθέτει την αιχμή του δόρατος της τέχνης του με τις αριστουργηματικές τραγωδίες «Άμλετ», «Οθέλλος», «Βασιλιάς Ληρ», και «Μάκβεθ». Ακολουθούν τα «Αντώνιος και Κλεοπάτρα» και «Κοριολανός», που περιέχουν κάποια από τα καλύτερα ποιήματά του, ενώ στην τελευταία του περίοδο, κατακτώντας μία γαλήνια άποψη ζωής, επιχειρεί στα έργα «Κυμβελίνος», «Χειμωνιάτικο Παραμύθι» και «Τρικυμία» τη συμφιλίωση και συγχώρεση των μοιραίων τραγικών λαθών. Μετά το 1606 γράφει ελάχιστα έργα, στο «Περικλής» συνεργάζεται και με άλλον συγγραφέα, ενώ μετά το 1613 δεν υπάρχει καμία σχετική αναφορά.
Ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ θεωρείται διαχρονικά μία από τις σημαντικότερες ιστορικές και καλλιτεχνικές προσωπικότητες. Θεατρικά του έργα όπως ο «Άμλετ», ο «Μάκβεθ», ο «Οθέλλος», αποτελούν την ύψιστη μορφή της θεατρικής τέχνης και οι ομώνυμοι ρόλοι τους τη μεγαλύτερη πρόκληση για τους κορυφαίους σκηνοθέτες και ηθοποιούς. Η επιρροή του, ξεπερνώντας το χώρο της διανόησης, αγγίζει την πολιτική και την επιστήμη. Ο Σίγκμουντ Φρόιντ, μελετώντας την ανθρώπινη φύση, εμβάθυνε στον Άμλετ και σε άλλα έργα του. Οι Ρομαντικοί και Βικτωριανοί ποιητές τον εξύμνησαν, οι Γερμανοί εξπρεσιονιστές και οι Ρώσοι Φουτουριστές τον αναπαρήγαγαν. Ο Μπέρτολντ Μπρεχτ υπό την επιρροή του επινόησε το «επικό θέατρο», ο Λόρενς Ολίβιε τον χαρακτήρισε ως τη «μεγαλύτερη βρετανική συμβολή στο παγκόσμιο θέατρο», ενώ τη δεκαετία του 1980, το έργο του έγινε αντικείμενο σπουδής και μελέτης του Γλωσσολογικού Στρουκτουραλισμού και του Φεμινιστικού Κινήματος.
Παγκόσμια κληρονομιά τα έργα του
Η αξία που κληροδότησαν έργο και φυσικός φορέας στην ανθρωπότητα είναι τεράστια, ενώ πολλά από τα μυστικά που έκρυψε ο Σαίξπηρ βαθιά στα έργα και στους ρόλους τους, αποτελούν έναν ασύλληπτο πλούτο που περιμένει να ανακαλυφθεί στο μέλλον και να προστεθεί στο πολύτιμο απόθεμα του οικουμενικού πολιτισμού.
O σπουδαίος Πολωνός σαιξπηρικός αναλυτής, Γιαν Κοττ, μέσα σε λίγες μόνο γραμμές μπορεί να δώσει ένα τόσο μεγάλο μέρος της ουσίας του Σαιξπηρικού ποιητικού λυρισμού. Μπορεί να ξεκλειδώσει κάποια από αυτά τα κρυμμένα μυστικά, ανάμεσα στις πυκνές γραμμές των κειμένων του:
«Η ιστορία για τον Σαίξπηρ παραμένει ακίνητη. Το κάθε κεφάλαιο ανοίγει και κλείνει στο ίδιο σημείο και η ιστορία διαγράφει έναν ολόκληρο κύκλο για να επιστρέψει στο σημείο απ’ όπου ξεκίνησε. Αλλεπάλληλοι και αμετάβλητοι κύκλοι, διαδοχικές βασιλείες. Ο νόμιμος ηγεμόνας σέρνει πίσω του μια μακριά αλυσίδα από εγκλήματα. Αλλά το κάθε βήμα προς την εξουσία εξακολουθεί να συνοδεύεται από φόνους, βία και προδοσία. Για τον Σαίξπηρ το στέμμα είναι η εικόνα της. Ένα μόνο βήμα χωρίζει το πιο ψηλό σκαλοπάτι από την άβυσσο. Οι μονάρχες αλλάζουν. Όλοι τους όμως ανεβαίνουν την ίδια σκάλα. Από τα προσωπικά χαρακτηριστικά του κάθε βασιλιά και σφετεριστή ανακύπτει στα ιστορικά έργα του Σαίξπηρ η εικόνα της ίδιας της ιστορίας. Η εικόνα του Μεγάλου Μηχανισμού».
Δείτε ακόμα:
- Η θρυλική παράσταση Master Class με την Μαρία Ναυπλιώτου στο Θέατρο Παλλάς
- Ισραήλ: Συναυλίες και εκδηλώσεις με 10.000 θεατές
Εάν επιθυμείτε να σχολιάσετε το παραπάνω άρθρο ή οτιδήποτε άλλο στο Youfly, επισκεφτείτε τη σελίδα μας στο Facebook . Ή στείλτε μας μήνυμα στο Twitter. Για φωτογραφικό υλικό και ιστορίες, μεταβείτε στο Instagram μας.
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του παρόντος άρθρου, χωρίς αναφορά, με ενεργό σύνδεσμο (link) Youfly.com
