Ο Ιάσονας Τριανταφυλλίδης γράφει για τη σκηνοθεσία, το καστ αλλά και τα γυρίσματα της μεγαλύτερης θρησκευτικής παραγωγής για τη σειρά λίγων επεισοδίων Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ.
«Σήμερα θα δείτε πως μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει με υψηλούς στόχους τα νέα μέσα επικοινωνίας που προσφέρει ο θεός στον άνθρωπο. Μην ξεχνάτε όμως ότι όσο καλά αισθήματα σας κάνει να νιώσετε αυτή η εμπειρία, όλα αυτά δεν είναι παρά η αρχή της αναζήτησης του θεού, μόνο η αρχή»…
Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ
Ήταν η πρώτη φορά που ο Πάπας στο μήνυμα του την Κυριακή των Βαΐων αναφέρθηκε σε μια τηλεοπτική σειρά η οποία θα ξεκινούσε εκείνη την ημέρα, ενώ ο σερ Λόρενς Ολίβιε απαντώντας σε μια ερώτηση των New York Times σχετικά με τη συγκεκριμένη σειρά και όλα τα μεγάλα αστέρια που συμμετείχαν σε αυτήν δήλωσε «δεν υπάρχει παρά μόνο ένα αστέρι εδώ. Το αστέρι της Βηθλεέμ». Αυτά τη μεγάλη εβδομάδα του 1977, όταν προβλήθηκε για πρώτη φορά σχεδόν ταυτόχρονα στις τηλεοράσεις 100 χωρών όπως η Ιταλία και η Αμερική η θρυλική πλέον σήμερα σειρά του Φράνκο Τζεφιρέλι ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ….
Σκέφτηκα λόγω των ημερών στην αρχή να γράψω ένα αφιέρωμα για την ιστορία των ταινιών με τη ζωή, τα πάθη και την ανάσταση του Ιησού Χριστού καθ’ όλη τη διάρκεια του σινεμά από το 1897 που καταγράφηκε η πρώτη έως σήμερα. Όταν όμως κάθισα και έκανα το λογαριασμό ήταν πολλές και οι περισσότερες άγνωστες. Και τέτοιες μέρες θα παραήταν ένα μεγάλο κομμάτι «παρόλο την επικαιρότητα του». Από την άλλη σκέφτηκα δεν θυμάμαι αν έχω δει κανένα κομμάτι για το πως γυρίστηκε ο Ιησούς από την Ναζαρέτ εδώ και 3 – 4 δεκαετίες που προβάλλεται και αδιαλείπτως από την ελληνική τηλεόραση και κατακτά την πρώτη θέση θεαματικότητας από ότι άλλο και να προβάλλεται εκείνην την ώρα….
Ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν και το προσχέδιο σεναρίου
Εκεί λοιπόν στις αρχές της δεκαετίας του 1970 η ιταλική τηλεόραση είχε μια ιδέα να γυρίσει σε μια τηλεοπτική σειρά λίγων επεισοδίων τη ζωή και τα πάθη του Χριστού. Και μάλιστα ήρθε σε επαφή με τον παραγωγό Λιου Γκρέιντ της ATV. Ο οποίος αφού συναντήθηκε πρώτα με τον Πάπα Παύλο πήρε ένα καταρχήν οκ για το όλο εγχείρημα….
Ο Γκρέιντ αποφάσισε να κάνει όχι μόνο κάτι δημοφιλές αλλά και κάτι πολύ υψηλής αισθητικής αξίας. Και έτσι απευθύνθηκε στον σπουδαίο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν. Του ζήτησε να αναλάβει αυτός τη σειρά. Και τον παρακάλεσε να τους στείλει ένα προσχέδιο του πως θα έβλεπε κάτι τέτοιο..
Ο Μπέργκμαν που δεν ήταν άθεος ίσα ίσα ήταν βαθιά θρησκευόμενος άνθρωπος τους έστειλε μετά από λίγο καιρό ένα προσχέδιο σεναρίου το οποίο όμως δεν ενθουσίασε τους παραγωγούς. Μάλλον τους τρόμαξε – λένε πως ο Μπέργκμαν το έβλεπε σαν μια παθιασμένη ερωτική σχέση μεταξύ του Ιησού και της Μαρίας της Μαγδαληνής – και έτσι η απάντηση στον Μπέργκμαν ήταν μια κάρτα με ένα θερμό ευχαριστώ και μια επιταγή με ένα θαυμαστό ποσό για τη δουλειά του μέχρι εκείνη τη στιγμή.
Ο Φράνκο Τζεφιρέλι αναλαμβάνει τη σκηνοθεσία της σειράς
Κατόπιν τούτου ο Λιού Γκρέιντ, απευθύνθηκε στον Φράνκο Τζεφιρέλι. Ήταν Ιταλός, είχε καλλιτεχνικό έρεισμα, είχε κάνει μια τεράστια επιτυχία στο σινεμά με το Ρωμαίος και Ιουλιέτα το 1968. Είχε γυρίσει επίσης μια ταινία με θρησκευτικό περιεχόμενο Αδελφός Ήλιος, Αδελφή Σελήνη. Είχε ανεβάσει επανειλημμένως επιτυχίες όπερας στο θέατρο με τη Μαρία Κάλλας και όχι μόνο και θέατρο με ανθρώπους σαν την Άννα Μανιάνι…
Είχε καλλιτεχνικό έρεισμα. Και μπορούσε να κάνει και κάτι δημοφιλές. Ήταν καλλιεργημένος, ήταν πιστός και όλα αυτά ήταν σε ένα μέτρο τέτοιο που θα απέκλειε επικίνδυνες ιστορίες σαν τις προηγούμενες του Μπέργκμαν.
Ο ίδιος ο Τζεφιρέλι είπε αργότερα πως μια άσχημη περιπέτεια που παραλίγο να του στοιχίσει τη ζωή τον είχε καθηλώσει για μεγάλο διάστημα στο νοσοκομείο. Και μια και σώθηκε η ζωή του σκεφτόταν πως θα έπρεπε με κάποιο τρόπο να βάλει το ταλέντο του στην υπηρεσία Αυτού που τον έσωσε…
Ο Τζεφιρέλι φυσικά δέχτηκε. Και από τα Χριστούγεννα του 1973 και για τα επόμενα δυόμισι περίπου χρόνια ασχολήθηκε αποκλειστικά με αυτό το εγχείρημα…
Ανέθεσε στον έμπειρο Άντονι Μπέρτζες το σενάριο τονίζοντας του πως έπρεπε να είναι κάτι που χωρίς να χάνει τη θεϊκή του καταγωγή να ακουμπά όσο γίνεται στο ρεαλισμό. Να μην ξεχάσουμε πως ήταν εβραίος όπως επίσης και τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες στην περιοχή που εκτυλίσσεται το θείο δράμα εκείνα τα χρόνια. Θα έπρεπε κατά τη γνώμη του Τζεφιρέλι να είναι κάτι με το οποίο να μην έχουν αντίρρηση τα διάφορα δόγματα και οι διαφορετικές εκκλήσεις. Να μπορούν να τον παρακολουθήσουν μη χριστιανοί ή και άθεοι. Και βέβαια να μην έχει του εβραίους σαν τους κακούς του έργου, σαν αντίπαλους. Δεν ήταν εύκολο αλλά ο Τζεφιρέλι γενικά ήξερε να ελίσσεται …
Τα γυρίσματα της σειράς Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ
Έψαξε να βρει το που θα γυριστεί. Και αυτό του πήρε τουλάχιστον ένα χρόνο μαζί με το γράψιμο του σεναρίου. Ξεκίνησε από το Ισραήλ όπου οι εκεί υπεύθυνοι διακριτικά και με τακτ του πρότειναν να το γυρίσει κάπου αλλού. Γιατί τα πράγματα εκεί θρησκευτικά και θεολογικά ήταν και είναι πάντα πολύ τεταμένα….
Σε όλη την περιοχή εκεί γύρω, όπως στη Συρία ή την Ιορδανία αλλά και την Τουρκία όλοι είχαν προβλήματα… Στην Αίγυπτο τα πράγματα είχαν πιο θεολογικά προβλήματα π.χ. σε χώρους με μουσουλμανικό χαρακτήρα δεν δέχονταν επ’ ουδενί να υπάρχουν μεγάλες επιγραφές στα εβραϊκά κλπ κλπ….
Πηγαίνοντας όμως προς τα δυτικά της μεσογείου ξαφνικά η Τυνησία εμφανίστηκε σαν το μάννα εξ ουρανού από όλες τις απόψεις και το συγκεκριμένο μάννα συμπληρώθηκε με κάποιες περιοχές στο Μαρόκο…
Δεν θα μιλήσουμε φυσικά για τα σκηνικά, τα κοστούμια, για τους κομπάρσους, για τις κάμερες. Και για το ότι πολλές περιοχές που θα γυριζόταν η σειρά δεν είχαν ηλεκτρικό, για το που θα έμεναν οι άνθρωποι, τι θα έτρωγαν, αν είχαν καθαρό νερό κλπ κλπ. Αλλά στο θέμα των ηθοποιών θα χρειαζόταν τεράστια προσοχή.
Το καστ
Πρώτος ο Λόρενς Ολίβιε είπε πως θα λάβει μέρος με ένα μικρό ρόλο τον Νικόδημο. Αυτό το γεγονός έκανε το γύρο του κόσμου. Και ακούγοντας το όνομα του μεγαλύτερου ηθοποιού του σινεμά σχεδόν από μόνοι τους μια σειρά από μεγάλα αστέρια δέχονταν πρόθυμα να συμμετέχουν προτείνοντας δε και το ρόλο που θα ήθελαν να παίξουν. Ο Κρίστοφερ Πλάμερ τον Ηρώδη Αντύπα, ο Πίτερ Ουστίνοφ τον Ηρώδη, ο Τζέιμς Μέισον τον Ιωσήφ από την Αριμαθαία, Ροντ Στάιγκερ τον Πόντιο Πιλάτο, ο Άντονι Κουίν τον Καϊάφα κλπ κλπ…
Ο Τζεφιρέλι ήθελε για τη Μαρία την Μαγδαληνή να την ερμηνεύσει η φίλη και συνεργάτιδά του από παλιά, Ελίζαμπεθ Τέιλορ. Αλλά δυστυχώς ήταν στο νοσοκομείο σοβαρά άρρωστη. Δέχθηκε όμως να παίξει το ρόλο η επίσης σπουδαία Αν Μπάνκροφτ .
Όλοι θα έπαιρναν την ίδια αμοιβή. Που θα ήταν 30.000 δολάρια την εβδομάδα. Και ο μόνος που αποχώρησε γιατί βρήκε λίγα τα χρήματα ήταν ο Μαρτσέλο Μαστρογιάννι. Θα έπαιζε τον Πιλάτο….
Για το ρόλο της Παναγίας μετά από πολύ σκέψη και πολλά δοκιμαστικά ο Τζεφιρέλι πήρε τη γλυκιά και υπέροχη Ολίβια Χάσεϊ. 7 χρόνια μετά το 1968 που είχε παίξει την έφηβη υπέροχη Ιουλιέτα στην ταινία του Τζεφιρέλι τώρα θα έπαιζε την μητέρα του Χριστού…
Ρόμπερτ Πάουελ και Ολίβια Χάσεϊ
Το απίστευτο όμως είναι πως το ρόλο του Ιησού Χριστού τον έπαιξε και μάλιστα μοναδικά ο Ρόμπερτ Πάουελ. Ο οποίος κανονικά είχε περάσει από δοκιμαστικά για να παίξει … τον Ιούδα!!! Τελικά το κακό με το καλό είναι πάντα πολύ κοντά…. Και βέβαια ακολουθώντας τη γνωστή ¨παράδοση¨ του χώρου ο Πάουελ ήταν υπέροχος και μετά από αυτό δεν έκανε τίποτα άλλο.
Ο Πάουελ κουβάλησε αληθινό σταυρό για να φαίνεται πιο πιστευτός. Και οι Τυνήσιοι χωρικοί που δεν ήξεραν ακριβώς τι σημαίνει να γυρίζεται μια ταινία θύμωσαν. Και άρχισαν να φέρονται απειλητικά όταν είδαν να φέρονται τόσο άσχημα… στον Χριστό…. Ρόμπερτ Πάουελ. Ενώ η Ολίβια Χάσεϊ στο θρήνο κάτω από το Σταυρό με τον Ρόμπερτ Πάουελ στην αγκαλιά της μόλις έχει κατέβει από το σταυρό έπαθε πραγματική υστερία. Είδαν και έπαθαν να τη συνεφέρουν…
Το ρεκόρ θεαματικότητας και η εμπορική επιτυχία της σειράς
Συνέβησαν και άλλα πάρα πολλά. Όμως με όλες τις καθυστερήσεις και με όλα τα προβλήματα η σειρά ήταν έτοιμη για το Πάσχα του 1977. Και στις χώρες που παίχθηκε στη τηλεόραση έφτασε σχεδόν κάθε προηγούμενο ρεκόρ θεαματικότητας….
Σε κάποιες χώρες όπως η Ελλάδα τότε η ταινία παίχτηκε στο σινεμά σε δυο μέρη από 2,5 ώρες το καθένα και είχε μεγάλη επιτυχία.
Είχε μεγάλη εμπορική επιτυχία και είχε και μια αξιοπρεπή καλλιτεχνική επιτυχία. Δεν χαιρετίστηκε ως το μεγάλο αριστούργημα. Αλλά και δεν το κορόιδεψαν ως άλλη μια ταινία χλαμύδα. Κατόρθωσε να ισορροπήσει και να είναι ευχάριστο και σεβαστό. Κανείς βέβαια δεν περίμενε ότι τα κατοπινά χρόνια Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ θα εξαφάνιζε κάθε Πάσχα σε καθολική ή διαμαρτυρόμενη ή και ορθόδοξη χώρα και όλη την μεγάλη εβδομάδα κάθε άλλη ανάλογη ταινία ή σειρά. Ίσως φτιάχτηκε με βάση το μέτρο. Ίσως, ίσως ακόμα γιατί ακόμα και ο τίτλος είναι απλός χωρίς μεγαλοστομίες. Ένα όνομα και την καταγωγή του «Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ».
Δείτε επίσης:
- Οι ωραιότερες ταινίες που εξιστόρησαν τη ζωή του Θεανθρώπου
- Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ: 10+1 λεπτομέρειες για την εμβληματική σειρά
- Ο ανήφορος του Γολγοθά… Made in Greece
Εάν επιθυμείτε να σχολιάσετε το παραπάνω άρθρο ή οτιδήποτε άλλο στο Youfly, επισκεφτείτε τη σελίδα μας στο Facebook ή στείλτε μας μήνυμα στο Twitter. Για φωτογραφικό υλικό και ιστορίες, μεταβείτε στο Instagram μας.
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του παρόντος άρθρου, χωρίς αναφορά, με ενεργό σύνδεσμο (link) Youfly.com
