17 C
Athens
Παρασκευή, 29 Μαρτίου, 2024

«Το Τρίτο Στεφάνι» του Κώστα Ταχτσή: Από το Χθες έως την Αιωνιότητα

Το Τρίτο Στεφάνι του Κώστα Ταχτσή αντίθετα με ότι μπορεί να πιστεύουν πολλοί όταν κυκλοφόρησε στις αρχές της δεκαετίας του ’60, ούτε κανένα κυκλοφοριακό θρίαμβο γνώρισε αλλά ούτε και εντυπωσίασε την πνευματική ελίτ της εποχής.

Σίγουρα σε κάποιους θα είχε αρέσει, από τους φίλους του Ταχτσή τότε, που τους το είχε χαρίσει αλλά ούτε κριτικές γράφτηκαν, ούτε καν προκάλεσε αυτό που θα φανταζότανε κάποιος σήμερα ότι θα μπορούσε να έχει συμβεί με ένα βιβλίο τότε. Δηλαδή μια δημόσια διαμάχη στην τύπο πχ μεταξύ των υποστηρικτών του και σε αυτών που δεν τους άρεσε. Καμία σχέση.

Γράφει ο Ιάσονας Τριανταφυλλίδης

Το βιβλίο πέρασε τελείως ντούκου, άλλωστε ήταν έκδοση του ίδιου του Ταχτσή ο οποίος πλήρωσε τα πάντα και προσπάθησε και να το διακινήσει προς το κοινό αλλά και προς του ιθύνοντες εκείνης της εποχής χωρίς αποτέλεσμα και όχι ενός καθιερωμένου εκδοτικού οίκου που θα μπορούσε να το «σπρώξει» όπως λένε σε αυτές τις περιπτώσεις.

Μάλιστα ο Μένης Κουμανταρέας χρόνια μετά και κυρίως μετά τον πρόωρο και τραγικό θάνατο του Ταχτσή, είχε πει πως τότε η Ελένη Βλάχου τον είχε ρωτήσει τη γνώμη του για την αξία αυτού του βιβλίου και αν έπρεπε να το προβάλλει από τις εφημερίδες και τα περιοδικά της, αλλά η απάντηση του ήταν αρνητική.

Το μετάνιωσε εκ των υστέρων αλλά ήταν πια πολύ αργά. Αλλά δεν ήταν ο μόνος που το είχε απορρίψει. Η Έλλη Αλεξίου το περιέγραψε ως «δυο λαϊκές γυναίκες που κουτσομπολεύουν σε μια αυλή γεμάτη μπουγαδόνερα»…

«Το Τρίτο Στεφάνι» του Κώστα Ταχτσή

(Έλλη Αλεξίου) 

«Το Τρίτο Στεφάνι» του Κώστα Ταχτσή

(Μένης Κουμανταρέας) 

Τα χρόνια πέρασαν, ο Ταχτσής είχε αποκτήσει ένα σχετικό όνομα στην κόσμο των γραμμάτων, αλλά ο πολύ κόσμος δεν τον ήξερε.

Εκεί στις αρχές της δεκαετίας του ’70 το βιβλίο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά από ένα σοβαρό εκδοτικό οίκο, οποίος ήταν δημιούργημα μιας σοβαρής γυναίκας και διανοούμενης της Λένας Σαββίδη, αδελφής του Χρήστου Λαμπράκη και συζύγου του κορυφαίου καβαφιστή Γιώργου Σαββίδη. Η οποία το προσπάθησε πολύ και το βιβλίο άρχισε να διαβάζεται και εκεί λειτούργησε το στόμα με στόμα και οι πωλήσεις του άρχιζαν να ανεβαίνουν αλματωδώς. Το βιβλίο άρχισε να διαβάζεται και να αρέσει πολύ και τα ανήσυχα χρόνια μετά τη μεταπολίτευση βοήθησαν πολύ σε αυτό. 

Το Τρίτο Στεφάνι είναι ένας τεράστιος μονόλογος μιας γυναίκας που σε κάποιον ή κάποια μιλάει, βρίζει ασταμάτητα την κόρη της και συγχρόνως διηγείται τη ζωή της και την πορεία της οικογένειάς της, το πρώτο μισό του 20ου αιώνα.

Το βιβλίο είναι γραμμένο με πολύ χιούμορ, με άψογη γνώση της ιστορίας όπως και γνώση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της μέσης ελληνικής οικογένειας μακριά από ωραιοποιήσεις και γραφικότητες, και η γλώσσα του είναι απλή αλλά όχι επιτηδευμένα λαϊκή στα ελληνικά που τα μιλούσε μια μικρο- προς μέσο-αστή νοικοκυρά εκείνης της εποχής. Κάπως επιτηδευμένα βέβαια με την έννοια ότι κάποια είναι και χαρακτηριστικά έκφρασης του τότε ήταν υπερτονισμένα.

Μέσα από την ιστορία της «Νίνας» όπως λέγεται η ηρωίδα βγαίνει όλη η ιστορία της Ελλάδος στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα όπως θα την έβλεπε και θα την περιέγραφε ένας απλός άνθρωπος που δεν την διάβασε, ούτε την ανέλυσε, απλά τη διάβασε. Συγχρόνως βγαίνει και αυτό το ξεχωριστό κάτι, μια ακτινογραφία ας πούμε, της μέσης οικογένειας, της μέσης Ελληνίδας χωρίς άγχος για το αν θα φανεί προοδευτική ή συντηρητική.

Πάνω από όλα βέβαια είναι ένα πολύ ενδιαφέρον και απολαυστικό στο διάβασμα του βιβλίο. Αυτό βέβαια είναι και η μεγαλύτερη δύναμη του, όσον αφορά τη σχέση του με το κοινό. 

Ο Ταχτσής δεν έγραψε κάτι τόσο σημαντικό ούτε πριν, ούτε μετά και πολλοί που δεν τον συμπαθούσαν  το χρησιμοποίησαν αυτό είτε αποκαλώντας τον ως ο συγγραφέας του ενός βιβλίου, είτε αφήνοντας υπόγεια διαδόσεις να κυκλοφορούν πως το βιβλίο είτε έγινε με τη βοήθεια κάποιου άλλου, είτε στην ουσία το έγραψε κάποιος άλλος. Μάλιστα είχε κυκλοφορήσει και μια φήμη που δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ ότι ο Τσαρούχης με τον ο οποίο ήταν σε μόνιμη κόντρα μαζί του από τα νιάτα του είχε πει πως το βιβλίο του το έγραψε σχεδόν όλο εκείνος.

Όσον αφορά τον «συγγραφέα του ενός βιβλίου» αυτό δε σημαίνει κάτι γιατί έχει ξανασυμβεί πχ και η Μάργκαρετ Μίτσελ ένα βιβλίο έγραψε σε όλη της ζωή αλλά αυτό ήταν το «Όσα παίρνει ο άνεμος». Όσον αφορά τις κατηγορίες των δεύτερων ναι μεν το πνεύμα και το ύφος του Τσαρούχη θα μπορούσε να παραπέμψει στον τρόπο που μιλάει και σκέφτεσαι η ηρωίδα, αλλά και ο Ταχτσής δεν ήταν ένας αμόρφωτος άνθρωπος.

Αντίθετα ήτανε ένας καλλιεργημένος άνθρωπος και Έλληνας και κοσμοπολίτης και επιπλέον είχαν αρκετά κοινά χαρακτηριστικά με τον Τσαρούχη παρόλη τη διαφορά της ηλικίας τους. 

Είχε μια… σπάνια ικανότητα ο Κώστας Ταχτσής σαν προσωπικότητα να τραβάει με τα λόγια ή τις πράξεις του όλους τους κεραυνούς επάνω του. Και δε φαινότανε να τον ενοχλεί ιδιαίτερα αυτό. Μάλλον του άρεσε, σίγουρα κάποιες φορές το προσπαθούσε αν και εξαιτίας αυτού το γεγονότος είχε και εμπειρίες όχι τόσο καλές. Σίγουρα και αυτό το γεγονός της συνεχούς παρουσίας του στη δημοσιότητα με θετικό ή αρνητικό τρόπο βοήθησε στη δημιουργία του μύθου και του ίδιου και του έργου του.

Και τελικά αυτοί οι κεραυνοί συνέχισαν να χτυπούν,  εκτός από τον ίδιο και το βιβλίο του στην αρχή αλλά και όσους τα κατοπινά χρόνια ασχολήθηκαν μαζί του. Όσο βέβαια ο αυξανόταν ο αριθμός των κεραυνών, τόσο αύξανε και το κοινό του. Όπως έλεγε και η Μέι Γουέστ «μπορείτε να με βρίσετε όσο θέλετε, αρκεί προηγουμένως να έχετε πληρώσει το εισιτήριο σας».

«Το Τρίτο Στεφάνι» του Κώστα Ταχτσή

Όπως και να έχει στα τέλη της δεκαετίας του ’70 το βιβλίο ήταν ήδη ένα σούπερ μπεστ σέλλερ και ήδη είχε αρχίσει να συζητιέται η μεταφορά του στο σινεμά παρόλο που κάτι τέτοιο θα απαιτούσε πολλά χρήματα που δύσκολα θα μπορούσε να διαθέσει το ελληνικό σινεμά εκείνη την εποχή της μεγάλής κρίσης του.

Πρόλαβε όμως το ραδιόφωνο να πάρει την «παρθενιά» του όταν εκεί στα τέλη της δεκαετίας του ’70 ο Μάνος Χατζιδάκις, διευθυντής του 3ου Προγράμματος της ΕΡΤ, αποφάσισε να το κάνει ραδιοφωνική σειρά. Ανέθεσε τη διασκευή και τη σκηνοθεσία σε ένα νεαρό ταλαντούχο συνεργάτη του 3ου προγράμματος, το Γιώργο Παυριανό, και αποφασίστηκε τη Νίνα να την ερμηνεύσει η Μελίνα Μερκούρη.

Όμως η Μελίνα, βουλευτής του ΠΑΣΟΚ, εκείνη την εποχή, που ήταν στην αντιπολίτευση, είχε ξεκινήσει μια εκστρατεία, εναντίον της ΕΡΤ, όπου σχεδόν καλούσε τον κόσμο να μην πληρώνει της συνδρομή της ΕΡΤ στο λογαριασμό της ΔΕΗ και βέβαια μετά από αυτό δε θα μπορούσε να κάνει κάτι τέτοιο μέσα στην ίδια την ΕΡΤ έστω και αν στη μέση ήταν ο Μάνος Χατζιδάκις.


(Μάνος Χατζηδάκις) 


(Μελίνα Μερκούρη)

Έτσι αποφασίστηκε τη Νίνα να την παίξει η Ρένα Βλαχοπούλου και την Εκάβη πεθερά της Νίνα και επίσης σημαντικό πρόσωπο στο βιβλίο η Γεωργία Βασιλειάδου. Απίστευτο καστ. Και αν είχε κάποιος, όπως εγώ, το δοκιμαστικό της Γεωργίας Βασιλειάδου θα αισθανόταν ότι του μιλάει η Εκάβη από το βιβλίο. Βέβαια ο Ταχτσής αν και φαινόταν ενθουσιασμένος με το αποτέλεσμα ήθελε άλλου είδους ηθοποιούς, όπως μαθεύτηκε αργότερα από το Γιώργο Παυριανό, κάτι σαν την Κοτοπούλη και την Κυβέλη.

Δυστυχώς η Βασιλειάδου λίγο μετά το δοκιμαστικό είπε πως είναι πολύ κουρασμένη και πολύ μεγάλη για να το κάνει και όντως μετά από λίγο πέθανε το 1980.

Την θέση της πήρε η Σμάρω Στεφανίδου. Η σειρά μεταδόθηκε από το 3ο πρόγραμμα σε 78 καθημερινές δεκάλεπτες συνέχειες και είχε μεγάλη επιτυχία παρόλο που κάποιοι τη χτύπησαν ως «πιο ελαφριά από ότι απαιτούσε το βιβλίο» κατακρίνοντας ακόμα και το μουσικό θέμα των τίτλων που ήταν το «Άστα τα μαλλάκια σου» του Σουγιούλ.

Οι περισσότερες βέβαια από αυτές τις κριτικές ήταν πολιτικά στοχευμένες και όχι καλλιτεχνικά. Άλλωστε μετά από λίγο αποπέμφθηκε ο Μάνος Χατζιδάκις από το 3ο Πρόγραμμα.


(Αριστερά: Σμάρω Στεφανίδου)

Συγχρόνως συνεχίζονταν οι κουβέντες για τη μεταφορά του βιβλίου στο σινεμά και μάλιστα κάποια στιγμή υπήρχε η περίπτωση να τη γυρίσει ο Θόδωρος Αγγελόπουλος – παρόλο που μάλλον δε θα του ταίριαζε κάτι τέτοιο, όπως τον ξέρουμε σήμερα από το έργο του, τα λεφτά θα έρχονταν από την Ευρώπη με τη Μελίνα Μερκούρη μάλλον ως πρωταγωνίστρια, ενώ είχε ακουστεί και το όνομα της Ειρήνης Παππά.

Όμως ούτε αυτό το σχέδιο είχε αίσιο τέλος όπως και οποιοδήποτε άλλο σχέδιο για τη μεταφορά του στη μεγάλη οθόνη. 

Το 1988 ο Ταχτσής «έφυγε» με τραγικό τρόπο. Το 1995 η αδελφή του έδωσε τα δικαιώματα για τη μεταφορά του στην τηλεόραση και ο Γιάννης Δαλιανίδης ανέλαβε να το διασκευάσει και να το σκηνοθετήσει σε 16 επεισόδια για τον ΑΝΤ1.

Με ένα εκπληκτικό καστ ηθοποιών με προεξάρχουσες τη Νένα Μεντή ως Νίνα και τη Λύδα Πρωτοψάλτη που οδήγησε το ρόλο της Εκάβης σε επίπεδα αρχαίας τραγωδίας. Συν την εξαιρετική μουσική και το τραγούδι του Σταμάτη Κραουνάκη.

Παρόλη τη μεγάλη της επιτυχία και παρόλο το εξαιρετικό αποτέλεσμα ίσως όχι τόσο σε πλούτο παραγωγής αλλά σίγουρα για τη διασκευή και τη σκηνοθεσίας της και ως σειρά γνώρισε αρκετές επιθέσεις από αρκετούς που θεωρούσαν ότι ο Δαλιανίδης «δεν ήταν αρκετά σοβαρός» για τέτοιο βιβλίο. 

Το 2009 ο Σταμάτης Φασουλής με το Θανάση Νιάρχο διασκεύασαν το βιβλίο για το θέατρο και το σκηνοθέτησε ο Φασουλής για το Εθνικό Θέατρο όπου ανέβηκε στο ΡΕΞ με μεγάλη επιτυχία με τη Νένα Μεντή ως Εκάβη αυτή τη φορά – που έτσι έπαιξε και τους δύο βασικούς ρόλους του έργου –και τη Φιλαρέτη Κομνηνού ως Νίνα. Η παράσταση είχε τέτοια επιτυχία στο ΡΕΞ που σχεδόν αυτούσια ανέβηκε το 2011 στο θέατρο Παλλάς από ιδιωτική παραγωγή.  

«Το Τρίτο Στεφάνι» του Κώστα Ταχτσή

(Φιλαρέτη Κομνηνού στο «Τρίτο Στεφάνι»)

Το 2016 η ίδια διασκευή των Φασουλή και Νιάρχου ανέβηκε στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος σε σκηνοθεσία Θανάση Παπαγεωργίου με τις Χατζηϊωννίδου, Πουρέγκα και Σκαρλάτου στο ρόλο της Νίνας και την Ελισάβετ Κωνσταντινίδου ως Εκάβη. Επίσης με τεράστια επιτυχία. 

Και να σκεφτεί κανείς πως ενώ από την αρχή οι βασικές συζητήσεις ήταν για τη μεταφορά του στο σινεμά εν τούτοις μόνο στο σινεμά δε μεταφέρθηκε ως τώρα…

Τον Οκτώβρη που μας έρχεται για το Τρίτο Στεφάνι θα ανάψουν ξανά τα φώτα της ράμπας στο Παλλάς σε καινούρια διασκευή, με καινούριο καστ. Σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη και πρωταγωνίστριες τις Μαρία Καβογιάννη και Μαρία Κίτσου. 

Ο μύθος συνεχίζεται, αυξάνεται και πληθύνεται ασταμάτητα σε κάτι που είναι πλέον κλασσικό και μέρος της νεοελληνικής κουλτούρας. Είμαι σίγουρος ότι ο Ταχτσής από εκεί που βρίσκεται θα χαμογελάει σαρδόνια στους κατά καιρούς πολλούς επικριτές του…

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΤΟ YOUFLY.COM ΣΤΟ GOOGLE NEWS ΚΑΝΟΝΤΑΣ ΚΛΙΚ ΕΔΩ

Ιάσονας Τριανταφυλλίδης
Ιάσονας Τριανταφυλλίδης
Ο Ιάσων Τριανταφυλλίδης, είναι δημοσιογράφος και κριτικός κινηματογράφου και θεάτρου. Έχει γράψει μέχρι τώρα 20 βιβλία με θέμα την ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου, της νύχτας, του τραγουδιού και του μιούζικαλ και βιογραφικά βιβλία ανθρώπων του ελληνικού σινεμά. Αρθρογραφεί από το 1985 σε εφημερίδες, περιοδικά, έχει κάνει εκπομπές στο ραδιόφωνο, στην τηλεόραση, προσφάτως και στο διαδίκτυο. Έχει επιμεληθεί επανεκδόσεις παλαιού υλικού σε CD, για ανθρώπους όπως η Αλίκη Βιουγιουκλάκη, η Τζένη Βάνου, η Σοφία Βέμπο, η Μαρινέλλα, ο Τόλης Βοσκόπουλος, ο Γιάννης Σπάρτακος, το σύνολο του κινηματογραφικού έργου του Νίκου Μαμαγκάκη, ειδικό αφιέρωμα για την ιστορία του τραγουδιού στο ελληνικό σινεμά κ.α. Στην τηλεόραση έχει κάνει το πρώτο πρωινό του MEGA το Κοκτέιλ, εκπομπές με συνεντεύξεις, αφιερώματα, μονογραφίες, ήταν στην κριτική επιτροπή του «Να η ευκαιρία», σχολιαστής στις ειδήσεις του STAR και μία πολιτική εκπομπή με την Όλγα Τρέμη στο MEGA. Αυτό τον καιρό αρθρογραφεί βέβαια στο youfly.com και στην «Εφημερίδα των Συντακτών». Κάνει καθημερινά εκπομπή στις 15:00 με 16:00 στον Αθήνα 9.84 με τίτλο «Αθήνα, με ακούς;»

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ακολουθηστε μας
65,000ΥποστηρικτέςΚάντε Like
13,090ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
11,546ΑκόλουθοιΑκολουθήστε

ΔΗΜΟΦΙΛΗ