Ο Δημήτριος Ζαπάντης γράφει την κριτική του για την θεατρική παράσταση Europa που παρουσιάζεται από την Εθνική Λυρική Σκηνή.
Η Γερμανία μετά τον πόλεμο
Μετά από δυο παγκόσμιους πόλεμους που σφυρηλάτησαν την ταυτότητα της σύγχρονη Ευρώπης, ακολούθησε ο ψυχρός πόλεμος μέχρι το 1991 και την πτώση του τείχους. Κάπου εκεί και με επίκεντρο τη Γερμανία, ξεκινά ο μεταμοντέρνος κόσμος. Ο τρόπος, που στιγματίστηκε το κράτος της Γερμανίας από το ναζιστικό καθεστώς· αν και χιλιοειπωμένο είναι πάντα επίκαιρο σαν μαρτυρία μνήμης, ώστε να μην πραγματοποιηθούν ανάλογες θηριωδίες. Όμως, η Γερμανία μετά τον πόλεμο είναι μια άγνωστη σε πολλούς Γερμανία. Η Δ. Γερμανία, ανοικοδομείται με το σχέδιο Μάρσαλ. Η Αν. Γερμανία περνάει στη σφαίρα της Κομεκόν (αντίστοιχο σχέδιο με το σχέδιο Μάρσαλ οικονομικής βοήθειας Σοβιετικής επινόησης).
Europa από την Εθνική Λυρική Σκηνή
Σε αυτή τη διχασμένη Γερμανία (με τις ψυχροπολεμικές συνδηλώσεις) που προσπαθεί να αναδομηθεί λίγο μετά τον πόλεμο· και με απομεινάρια του ναζιστικού παρελθόντος ζώντα και δρώντα υπογείως, μας μιλάει η θεατρική παράσταση Europa από την Εθνική Λυρική σκηνή, σε σκηνοθεσία του Κώστα Παπακωστόπουλου, ιδρυτή και καλλιτεχνικού διευθυντή του Ελληνογερμανικού θεάτρου. το οποίο γιορτάζει 30 χρόνια πορείας στη Γερμανία και πραγματοποιείται με τη δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.
Η παράσταση βασίζεται στη φιλμική τριλογία οτυ Lars Von Trier
Η θεατρική παράσταση, είναι βασισμένη στο τελευταίο μέρος της φιλμικής τριλογίας του Lars Von Trier. Έχει τίτλο Europa, (οι άλλες δύο είναι, The Element of Crime και Epidemic). Το φιλμ Europa παρουσιάστηκε στις κινηματογραφικές αίθουσες το 1991, λίγο μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου. Η παράσταση τοποθετείται χρονικά στη Γερμανία λίγο μετά το 1945. Εκεί όπου ένας Αμερικάνος ιδεαλιστής που βρίσκεται στο κοινό, καλείται από μια φωνή να μετέχει στην παράσταση. Στη συνέχεια, όπως τον καλεί η φωνή θα συναποτελέσει μέρος της παράστασης. Θα βρεi δουλειά στην εταιρία σιδηροδρόμων Μιτρόπα. Θα ερωτευτεί και θα παντρευτεί. Θα βιώσει την εξελισσόμενη πολιτική κατάσταση και τις παρεμβάσεις των μεγάλων κρατών και στο τέλος…. Θα επιστρέψει στο κοινό στη θέση που ξεκίνησε.
Σκηνοθετική προσέγγιση
Σκηνοθετικά το έργο, χαρακτηρίζεται άρτιο με ξεκάθαρες ιδεολογικές – αντιναζιστικές ουμανιστικές προθέσεις. Ο τρόπος που μας τοποθετεί ο σκηνοθέτης αφαιρώντας τον εξπρεσιονισμό της ταινίας, σε μια Σταϊνερική ατμόσφαιρα με Καφκικές αποχρώσεις και Οργουελικά σημαινόμενα αποδίδεται εξαιρετικά. Η ανοικείωση που μας προκαλεί το γεγονός πως βλέπουμε τα πράγματα από τα μάτια ενός ανθρώπου που εργάζεται μέσα στο τραίνο, που αλλάζει ρούχα και ρόλους μπροστά στη σκηνή και που μετατρέπεται από θεατής σε πρωταγωνιστής, έχει σαν σκοπό να προβληματίσει βλέποντας τα πράγματα από<μέσα>. Τέλος, όπως διαχειρίζεται το τραίνο (φιλμικό απότοκο της ταινίας Berlin Express) σαν φορέα ενοποίησης της Ευρώπης, σαν μέσο που μετέφεραν τους Εβραίους, Ρομά, Ομοφυλόφιλους στο Άουσβιτς και διαρκώς παρόν στην εξέλιξη του έργου (με το μοχλό εκκίνησης διαρκώς στη σκηνή) το κάνει να λειτουργεί σαν λαϊτ μοτίβ.
Πιο συγκεκριμένα, ο τρόπος που η φωνή από τα μεγάφωνα καλεί τον θεατή να πάρει μέρος, του δίνει εντολές για το που και πως να παρευρεθεί, πως να πεθάνει και εν τέλει πως τους παρακολουθεί, θυμίζει τον <μεγάλο αδερφό> του Όργουελ. Παράλληλα, το ανεξήγητο της τοποθεσίας οι ανώτεροι από το πουθενά και οι απρόσωπες σχέσεις φέρουν το Καφκικό φορτίο της Δίκης. Ο τρόπος που παρουσιάζεται η Γερμανία, με συνεχώς ένα στρατιώτη να βρίσκεται στη σκηνή να ελέγχει τα πράγματα τοποθετεί τις μεγάλες δυνάμεις (συμφωνία της Γιάλτας) επόπτες και προαγωγούς της Ευρώπης· με φόντο τη διαμελισμένη Γερμανία. Δεν είναι τυχαίο που ο ήρωάς μας, όταν βρίσκεται στη Γερμανία, δεν πάει να δει μουσεία ιστορικά μνημεία. Δεν υπάρχουν σε μια τέτοια χώρα. Δεν έχουν σημασία. Έτσι στην παράσταση ενυπάρχει άλλο ένα φιλμ του 1948 το Germany Year Zero.
Η στηλίτευση των μεγάλων δυνάμεων
Εξαιρετικής σημασίας είναι η στηλίτευση των μεγάλων δυνάμεων και του τρόπου που επενέργησαν στη Γερμανία. Χάριν παραδείγματος σε κάποιο σημείο (47΄) αναφέρεται πως οι Αμερικάνοι προσπαθούν να σβήσουν όλες τι εστίες φασισμού. Επίσης όλα τα εργοστάσια που συνέβαλαν στο ναζιστικό καθεστώς, αφού πρώτα οικειοποιήθηκαν τις πατέντες τους. Καθώς επίσης, η προσπάθεια απώλειας μνήμης απασχολεί πολύ τις μεγάλες δυνάμεις, τους ενδιαφέρει να συνεχίσουν να οικοδομήσουν μέσα από την παρακολούθηση και χρησιμοποίηση των ανθρώπων. Να κινηθούν ενάντια στους <λυκάνθρωπους>, που παραμονεύουν και αναπολούν το ναζιστικό καθεστώς και που στο τέλος θα ανατινάξουν το τραίνο. Μόνο που οι λυκάνθρωποι δρουν τη νύχτα. Ο ήρωας μας έδρασε τη μέρα, καθότι ιδεαλιστής, πίστευε στον ουμανισμό και όχι στα πολιτικά ιδεώδη- μορφώματα.
Οι συντελεστές της παράστασης Europa από την Εθνική Λυρική Σκηνή
Η μουσική από τον Χέρμπερτ Μίτσκε υποβάλλει ατμοσφαιρικά τους θεατές. Τα βίντεο από τον Τζων Σάιντλερ θυμίζουν Πισκατορική πρωτοτυπία της εποχής του 1950, που συνάδει με την ατμόσφαιρα του έργου. Από του ηθοποιούς ξεχώρισε ο Τόμας Φρανκε, αποτυπώνοντας τον σημερινό άνθρωπο που επιστρέφει στο παρελθόν. Η Φλόριαν Γκηρλιχς, εξαιρετικά συμμετείχε σαν παρτενέρ στο έργο. Ενώ ο Νίκος Γουναδάκης απέδωσε το πρόσωπο-καταλύτης που επεξηγούσε υποστηρικτικά τα γεγονότα στον ήρωα. Τα σκηνικά από τον Τσέτσι Ντινέκοφ ήσαν ευρηματικά καθώς 8 σκελετοί από κρεβάτια ,έγιναν χώρος ύπνου, κελιά για του λυκάνθρωπους και τραίνο.
Συμπερασματικά, ήταν μια εξαιρετική παράσταση, που απέδωσε τη μεταναζιστική Γερμανία με σύγχρονες ευρωπαϊκές προεκτάσεις. Ο Στρουκτουραλισμός που επινοήθηκε εκείνη την εποχή, αποδόθηκε στη σκηνή μέσω της ανοικείωσης, χωρίς διάθεση αποδόμησης του φιλμ. Τέλος, αν και αρκετοί σκηνοθέτες κάνουν καριέρα προβάλλοντας το αντιναζιστικό πρόσημο, ο Κώστας Παπακωστόπουλος δεν στάθηκε εκεί. Απέδωσε την παράσταση επιτηδευμένα με ουμανιστικό πρόσημο. Δείχνοντάς μας πως δεν αρκεί η επικαιροποίηση του Ναζισμού, αλλά η αποτύπωση του ανθρωπισμού.
Δείτε επίσης: Εθνική Λυρική Σκηνή: Το Europa πρώτη φορά στην Ελλάδα
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του παρόντος άρθρου, χωρίς αναφορά, με ενεργό σύνδεσμο (link) Youfly.com.
