Η κόντρα εξουσίας και η κλοουνερί. Οι οργασμοί και η άκρατη εκδικητικότητα ενός θεού. Η διαύγεια ενός σημαντικότατου αρχαίου κειμένου. Όλα στις «Βάκχες» του Ευριπίδη, κατά Χρήστο Σουγάρη, σε μια αυτοχρηματοδοτούμενη all star παράσταση, που είδαμε προτού να φτάσει στο Ηρώδειο στις 3 Σεπτεμβρίου.
Οι «Βάκχες» του Ευριπίδη, συμφωνούν πολλοί μελετητές, είναι ένα από τα σημαντικότερα, αν όχι το κορυφαίο (μαζί άλλοτε με τις «Τρωάδες», άλλοτε με τον «Οιδίποδα» ή τη «Μήδεια», που σώθηκε – όσο σώθηκε – από την αρχαία τραγική γραμματεία.
Όπως συμφωνούν οι μεγάλοι του θεάτρου ότι είναι ένα τραγικό κείμενο, που μπορεί να προκαλέσει μεγάλη δραματουργική αμηχανία σε σκηνοθέτες και ηθοποιούς. Η οποία με τη σειρά της μπορεί να αποκαλύψει τις μεγάλες τους αδυναμίες. Ή να βγάλει στην επιφάνεια τις σαδιστικές, αιματηρές τους φαντασιώσεις.
Ένα αρχαίο σπλάτερ, που όμως ο ποιητής βάζει τους ήρωές του να το αφηγούνται στις ανατριχιαστικές, κανιβαλιστικές του λεπτομέρειες.
Άλλωστε, ο άξονας είναι οι τελετουργίες, τα όργια για τον (αμφισβητούμενο, κάποτε ως θεό και γιό του Διός) Διόνυσο. Που αγγίζουν τη βαθιά και διόλου επιφανειακή σεξουαλικότητα, τον πόθο και το φόβο του πόθου. Θωπεύουν άγρια τον φόβο της επιθυμίας και της σεξουαλικής / ερωτικής έκφρασης.
Και ανάγονται στο βαθύ μυστήριο, εν τέλει, της ίδιας της ζωής. Τη χαρά (και το φόβο) της ζωής που αντιπροσωπεύει και η ερωτική, σεξουαλική πράξη για τη συνέχισή της. Τη διαιώνισή της, όπως συνηθίζουμε να λέμε, κομψά, για τη συνουσία.
Ο Διόνυσος έχει αντιπαρατεθεί απέναντι στον ζωοδότη Χριστό, από πολλούς (και θεολογικούς) μελετητές. Είναι ο μόνος που έχει καταφέρει στην παράδοση να σπάσει τα στεγανά του αρχαίου ελληνικού παγανιστικού πολυθεϊσμού και να «εισβάλλει» στα χριστιανικά. Ο κισσός, σύμβολο του θεού, η λατρεία και ολόκληρες φράσεις συμβολισμού απαντώνται, σχεδόν ταυτόσημες, στα χριστιανικά κιτάπια (όπως του Αποστόλου Παύλου). Ο δε χαμένος κομμός της Αγαύης στις «Βάκχες» έχει αποκατασταθεί με το Θρήνο της Παναγίας στη Σταύρωση.
Προς τι όλα αυτά; Για να καταδειχθεί η σημασία, αλλά και ο – διόλου ρεαλιστικός, εν τέλει, στην αρχαία ελληνική δραματουργία – συμβολισμός της ίδιας, τούτης, αρχαίας τραγωδίας. Το στοίχημα, λοιπόν, και το δύσκολο είναι να διαφανούν, διάφανα, όλα αυτά. Να αναγνωσθούν εις βάθος. Με σκέψη και προς σκέψη (από το θεατή). Για την ουσία και την πεμπτουσία τους.
Αν δεν διαβάσεις, μεθοδικά, και δεν κατανοήσεις, βαθιά, τις «Βάκχες», αλλά τις δεις σαν ένα σφαγείο, σαν μια παρέα… παγανιστριών ή σαν ένα απλό αρχαίο σπλάτερ (μη γελάτε, τα έχουμε δει όλα αυτά στις σκηνές μας), δεν μπορείς να φέρεις τον ίδιο το Λόγο τους επί σκηνής. Ή ακόμη και να τον φέρεις, δεν θα είναι διαυγής και κατανοητός. Δεν θα «ακουστεί», εν τέλει, το κείμενο, που λένε. Βοηθούσης και της μετάφρασης του Θεόδωρου Στεφανόπουλου.
Ο Χρήστος Σουγάρης, που δούλευε χρόνια αυτό το συμβολικό, ποιητικό αριστούργημα, επέτυχε, κατά τη γνώμη του γράφοντος, μία από τις πλέον διαυγείς και ευανάγνωστες από το θεατή παραστάσεις των «Βακχών».
Να μιλήσουμε για αδυναμίες; Να μιλήσουμε, γιατί αυτό είναι το πρώτο που μας έρχεται εύκολο στα χρόνια της υπερογκωμένης άποψης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τι πιο απλό, τι πιο βαθύ, τι πιο μεγάλο, που θα έλεγε και η Μυρτιώτισσα. Από το ευανάγνωστο του κειμένου. Πρόσφορο στην κατανόηση, αλλά κυρίως στην παραπέρα σκέψη.
Οι κλόουν είναι για πολλούς στον κόσμο ό,τι πιο τρομακτικό. Το χειρότερο… θρίλερ με κόκκινη μύτη. Η κλοουνερί, λοιπόν, είναι το μέσον που χρησιμοποιεί ο Χρήστος Σουγάρης στις «Βάκχες». Ό,τι πιο τρομακτικό για ένα τρομακτικό, αιματηρό θρίλερ δίχως σταγόνα αίμα.
Μια κλοουνερί πανταχού παρούσα και τα πάντα πληρούσα. Που ξεκινάει με έναν ολόγυμνο Διόνυσο, με κορμί αγαλματένιο (με τη μορφή του Γιώργου Κοψιδά), που κατεβαίνει στη Θήβα για να καθαρίσει τους θεομάχους του. Με τη φράση «Έφτασα». Και ντύνεται θνητός, με συλλήψεις και θαύματα που θυμίζουν την ιστορία, που όλοι ξέρουμε, στην Καινή Διαθήκη. Αλλά και μια ειρωνική, περιπαικτική, εκδικητική διάθεση (έως μανία) για τον θεομάχο, νεότατο και εν τέλει εύπιστο, βασιλιά της Θήβας, Πενθέα (τον εξαιρετικό, αεικίνητο Στάθη Κόικα), τον οποίο παραδίδει στις μαινάδες της λατρείας του προς διαμελισμό στον Κιθαιρώνα. Με πρωτοστατούσα την ίδια τη μητέρα του, κόρη του Κάδμου, Αγαύη (Νίκη Σερέτη) και τις αδελφές της.
Γύρω, σε αυτή την παράσταση, μια σειρά από έγκυρα θεατρικά ονόματα πρώτης γραμμής – όλοι τους στην αυτοδιαχειριζόμενη και αυτοοργανούμενη παράσταση, που κάνει ήδη πρόβες και λίγες παραστάσεις με κοινό ανά την Ελλάδα κοντά εφτά μήνες τώρα. Μιλάμε για τους – απολαυστικούς τους περισσότερους – Νίκο Καρδώνη (Τειρεσία), Δημήτρη Ήμελλο (Κάδμο), Κρις Ραντάνοφ (Θεράποντα), Χριστόδουλο Στυλιανού (Α΄ Άγγελο), Μανώλη Μαυροματάκη (Β’ Άγγελο), Κώστα Λάσκο (Άνδρα με περίβρεχτη ομπρέλα), στις Βάκχες τη Μυρτώ Αλικάκη και τη Ρούλα Πατεράκη στο συμβολικό, μυστικό ρόλο της Γυναίκας. Η οποία ακόμη και πριν την έναρξη κάθεται σε ένα παγκάκι και πλέκει ένα κίτρινο πουλόβερ, με ριγέ κόκκινες – λευκές κάλτσες (η κλοουνερί πανταχού παρούσα, είπαμε).
Κάθεται δύο ώρες για να αρθρώσει, σε μια στιγμή, την τολμηρή μίνι Παράβαση, δύο λεπτών. Με το ποίημα «Πάρε με Σούπερμαν μου…» της αξέχαστης Κατερίνας Γώγου από τη συλλογή της «Ιδιώνυμο» του 1980: «Πάρε με ΣΟΥΠΕΡΜΑΝ μου / η εν πολλαίς αμαρτίαις / περιπεσούσα γυνή / προσπίπτω / στα φοβερά μπούτια σου / πάρε με απ’ τον γήινο κόσμο! / Χρόνια αφήνω το παράθυρο ανοιχτό / προσμένοντας εσένα και τα UFO…». Με κατάληξη: «Ο Βίλχελμ Ράιχ (σ.σ.: ο Αυστριακός ψυχαναλυτής, της «Θεωρίας της λειτουργίας του οργασμού») λέει / πως οι σχέσεις των ανθρώπων είναι σχέσεις οργασμού / δηλαδή η ζωή μας κατάντησε εδώ ένα μαύρο γαμ@@@ / Πάρε με ΣΟΥΠΕΡΜΑΝ μου / πάρε με Δυνατέ».
Όλα αυτά στο Σχολείον της Ειρήνης Παπά και του Εθνικού (όπου και η Δραματική του Σχολή), με μάσκες και αποστάσεις και στον ανοιχτό χώρο, τρεις μέρες πριν από τη μεγάλη παράσταση του Ηρωδείου, την Πέμπτη 3 Σεπτεμβρίου 2020. Και μέσα στη μουσική και τα τραγουδισμένα μέρη, με πιάνο, του Στέφανου Κορκολής. Ο οποίος θα παίζει στο πιάνο του το σάουντρακ στην παράσταση – πάντα υπό την αιγίδα και του ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης – του Ηρωδείου.
Μια παράσταση (του Ηρωδείου), η οποία είχε φτάσει να βγάλει τα έξοδά της (ας όψεται το υπουργείο Πολιτισμού, που ακυρώνει παραστάσεις, αλλά δεν κάνει κανένα σκόντο στα υπέρογκα ενοίκια που ζητάει) μόνον από την εντυπωσιακή, για τις δύσκολες ημέρες που διανύουμε, προπώληση. Και η οποία παράσταση θα βιντεοσκοπηθεί, με εξακάμερο. για να φτάσει σε μεγάλα θεατρικά κέντρα και φεστιβάλ της υφηλίου, πρόσφορη προς μετάκληση.
Που είμασταν; Στις κόκκινες μύτες της κλοουνερί των «Βακχών», με φόντο μια παρηκμασμένη παιδική χαρά (το σκηνικό, με υπογραφή, όπως και τα αμήχανα κοστούμια, από τον Αριστοτέλη Καρανάνο και την Αλεξάνδρα Σιάφκου). Καθώς ο Χρήστος Σουγάρης «αφιερώνει» εδώ μια σπουδή στην παιδική ηλικία. Και στην «ενηλικίωση, τη συνειδητότητα, την αποδοχή, το φόβο της αλλαγής, την ιδεοληψία, την εθνική ψυχολογία».
Θα κρατήσω τη σκηνή του σώμα με σώμα χορού Διόνυσου – Πενθέα, το ντουέτο των Τειρεσία – Κάδμου, τις αφηγήσεις των αιματηρών σκηνών στον Κιθαιρώνα, τον απαγχονισμό του Θεράποντα. Ίσως και τα συνθήματα: «Κυνηγώντας τα μεγάλα, χάνεις τα καθημερινά» και «Ό,τι είναι ωραίο, το αγαπάω πάντα», για τη διαχρονικότητα της παράδοσης απέναντι στο νεωτερικό. Και «στο θυμό τους οι θεοί δεν πρέπει να γίνονται όμοιοι με τους θνητούς».
Δεν θα κρατήσω τις μάλλον χλιαρές «ασυγκίνητες» (από άποψη) αντιδράσεις της Αγαύης, όταν ανακαλύπτει ότι το κομμένο κεφάλι που κράτησε από το «κυνήγι» της με τις Βάκχες δεν ανήκει σε λιοντάρι, αλλά στο γιό της Πενθέα. Ακόμη και όταν βλέπει το διαμελισμένο κορμί του – ένα διαλυμένο μανεκέν βιτρίνας, που φέρνει ο Κάδμος σε ένα καροτσάκι οικοδομών, για να ανασυντεθεί, συγκινητικά, μπροστά στους θεατές, μένει μόνον ο Λόγος. Ούτε τη σκηνή που ο εκδικητικός Διόνυσος επιχαίρει για την αιματηρή τιμωρία, ντυμένος με λαμέ κοστούμι και στυλ Ρουβά (που έχει υποδυθεί το Διόνυσο), τραγουδώντας με μικρόφωνο, πάνω στην τσουλήθρα.
Ας μείνουμε, όμως, για το φινάλε στην ουσία μιας από τις πλέον ευανάγνωστες – θα έλεγα – παραστάσεις ευριπίδειων «Βακχών». Δίχως να στάζει αίμα. Με μια διαυγή ανάγνωση, που μας χάρισε το λόγο μιας τραγωδίας, που θεωρείται από τα ποιητικά αριστουργήματα στο παγκόσμιο θέατρο.
ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΤΟ YOUFLY.COM ΣΤΟ GOOGLE NEWS ΚΑΝΟΝΤΑΣ ΚΛΙΚ ΕΔΩ.
