Ο Νίκος Καμτσής καταπιάνεται για τέταρτη φορά με τον Σάμουελ Μπέκετ και ανεβάζει το “Ευτυχισμένες Μέρες”.
Στις 16 Οκτωβρίου σκηνοθετεί στο Θέατρο Τόπος Αλλού την παράσταση «Ευτυχισμένες μέρες» του αγαπημένου του Ιρλανδού συγγραφέα. Τους ρόλους της Ουϊννυ και του Ουϊλλυ ερμηνεύουν η Νικολέτα Βλαβιανού και ο Νίκος Καραστέργιος αντίστοιχα.
Οι θεατές στη σκηνή, οι ηθοποιοί στην πλατεία
Στις αρχές Απριλίου που ξεκίνησε τις συζητήσεις με τους ηθοποιούς και τους συνεργάτες του, ήρθε στο μυαλό του η ιδέα που είχε πριν από 18 χρόνια. Η πλατεία να γίνει σκηνή και το αντίστροφο. Έτσι αποφάσισαν να κάνουν αυτή την αλλαγή, βοηθούντος και του Covid-19, και να κρατήσουν τις αποστάσεις μεταξύ σκηνής και πλατείας. Πάνω στη σκηνή, όπου πλέον θα κάθονται οι θεατές έχουν τοποθετηθεί καινούργιες καρέκλες κάτι που επίσης βοηθάει στις αποστάσεις. Με αυτές τις αλλαγές το κοινό θα δεχτεί μια νέα θεατρική ματιά και εμπειρία. Η Νικολέτα Βλαβιανού που ερμηνεύει την Ουϊννυ θα είναι σκαρφαλωμένη στην 5η σειρά της πλατείας.
Οι θέσεις στο θέατρο Τόπος Αλλού είναι αμφιθεατρικές, μου εξηγεί ο σκηνοθέτης Νίκος Καμτσής. Αυτό βολεύει για την κατασκευή του σκηνικού, γιατί από γραφής η πρωταγωνίστρια του Μπέκετ η Ουϊννυ είναι πάνω σε έναν λόφο. Πέραν τούτου, η Μίκα Πανάγου έχει σχεδιάσει ένα σκηνικό ογκώδες που δηλώνει υπαινικτικά έναν υπαρξιακό σκουπιδότοπο. Οπότε, η αισθητική του όλου πράγματος βγήκε σε καλό, γιατί ήταν ερεθιστικό να βρουν λύσεις σε ένα θέατρο το οποίο έχει σκαλιά, κερκίδες, πλάτη για τους θεατές.
Το layout του θεάτρου αντιστρέφεται λοιπόν. Άρα όλα αντιστρέφονται. Φωτιστικές, ηχητικές και εγκαταστάσεις προβολής video. Με αυτή την αντιστροφή θεατών και ηθοποιών προέκυψαν πολλές ερωτήσεις. Πού θα στηθεί το σκηνικό, πώς θα κινηθούν ηθοποιοί, πώς θα δημιουργηθούν οι σχέσεις;
Λύσεις για το σκηνικό, τους φωτισμούς, τον ήχο
Προέκυψε το ερώτημα πού θα στηθούν τα σκηνικά αντικείμενα, τα οποία είναι βγαλμένα μέσα από το πνεύμα και τα μοτίβα που συνεχώς επαναλαμβάνει ο Μπέκετ. Όπως είναι ο χρόνος, η αναμονή. Πώς θα φωτιστούν, πώς θα παρακολουθούν οι θεατές; Πού θα στηθεί ο προτζέκτορας του βίντεο; Υπήρχαν προβλήματα, αλλά, όπως μου λέει ο σκηνοθέτης, ήταν όλα αντιμετωπίσιμα.
Ήταν συνεχώς μια πρόκληση για τον ίδιο ως σκηνοθέτη και για τους συνεργάτες του. Για τη Μίκα Πανάγου που έχει κάνει το σκηνικό και τα κοστούμια, τον Κώστα Χαριτάτο ο οποίος έχει κάνει τη μουσική και έχει επενδύσει μουσικά τα βίντεο της παράστασης. Για τον φωτιστή, επίσης, τον Γιάννη Ζέρβα ο οποίος για να φωτίσει έπρεπε να τραβήξει γραμμές και να αντιστραφούν όλα. Όλοι μαζί βρήκαν ευκαιρίες για λύση και έζησαν ένα ωραίο παιχνίδι μεταξύ δημιουργών και δημιουργικού χώρου που είναι η σκηνή του θεάτρου.
Συνεργασία με Βλαβιανού και Καραστέργιο
Θα βγει μια ωραία παράταση, μου λέει ο Νίκος Καμτσής, χάρις στο κείμενο του Μπέκετ και στους ηθοποιούς που σκηνοθετεί. Τη Νικολέτα Βλαβιανού και το Νίκο Καραστέργιο. Η Βλαβιανού είναι μια πηγαία ηθοποιός, αρκετά ποιητική, με μεγάλη εμπειρία πια σε πολλούς χώρους και είδη θεάτρου. Αυτοί οι ήρωες, όπως όλοι οι ήρωες του Μπέκετ, απαιτούν λαϊκούς ηθοποιούς, παρθένους χωρίς καμία ιδιαίτερη ιντελεκτουέλ διάθεση. Αγαθούς με καθαρό και αγνό βλέμμα απέναντι στα πράγματα.
Και ποια είναι αυτά τα πράγματα, θέτει το ερώτημα ο Νίκος Καμτσής. Είναι η ζωή η ίδια, μου απαντά και όλα τα ζητήματα τα οποία θέτει η σχέση με τον εαυτό μας, η σχέση με τη ζωή μας, η σχέση με τον θάνατο. Η σχέση με την πορεία και την παρακμή από την πρώτη στιγμή που θα γεννηθούμε μέχρι την τελευταία που είναι ο θάνατος. Αν το σκεφτεί κανείς είναι μια πορεία κατιούσα, μου εξηγεί, όσον αφορά τουλάχιστον τη φθορά του σώματος, του μυαλού, του κουράγιο, της όρεξης και του πάθους για ζωή.
Η Νικολέτα Βλαβιανού ήταν πριν από αρκετά χρόνια μαθήτρια του στη δραματική σχολή και ήταν το ταλέντο της τάξης. Ωστόσο, δεν έτυχε να δουλέψουν μαζί και είναι η πρώτη φορά που συνεργάζονται στο θέατρο. Είναι απολαυστικό να δουλεύει μαζί της, γιατί δεν υπάρχουν προβλήματα. Διαβάζει πολύ, όπως όταν ήταν μαθήτρια, είναι θεατρικά έξυπνα, ξέρει να μεταφράζει αυτό που της λέει ο σκηνοθέτης σε υποκριτική εικόνα και να την επιστρέφει πίσω πολλαπλασιασμένη. Το ίδιο νιώθει και με το Νίκο Καραστέργιο έναν καθαρά θεατρικό ηθοποιό που δουλεύει μαζί του εδώ και αρκετά χρόνια. Ο Καραστέργιος έχει μεγάλη ευελιξία να μεταπλάθει το όραμα που του δίνει ο σκηνοθέτης σε δικό του όραμα και να το πάει παρακάτω.
Ο Νίκος Καμτσής και ο Μπέκετ
Με τον Σάμουελ Μπέκετ, ο Νίκος Καμτσής έχει μεγάλη ιστορία. Αυτό είναι το τέταρτο έργο του που σκηνοθετεί. Το 2007 ανέβασε το «Περιμένοντας το Γκοντό», το 2009 το «Τέλος του παιχνιδιού» και το 2011 την «Τελευταία μαγνητοταινία του Κραπ». Είναι ένας συγγραφέας που σαν φιλοσοφία και σαν στάση του ταιριάζει πολύ. Επικοινωνεί μαζί του και αυτό οφείλεται στο γεγονός, όπως μου λέει ο Νίκος Καμτσής, ότι ο Μπέκετ είναι ένας θεατράνθρωπος. Ξέρει τη σκηνή πολύ καλά και τη βάζει στα γραπτά του. Όπως μου εξηγεί, όταν διαβάσει κανείς ένα έργο του μπορεί να του φανεί δύσκολο, δύστροπο και ασυνάρτητο πολλές φορές.
Μόλις όμως το πάρει στο στόμα του ο ηθοποιός και αρχίσουν να δημιουργούνται οι πρώτες σχέσεις επάνω στη σκηνή, τότε όλα γίνονται απλά. Αποκτούν νόημα το οποίο το αναγνωρίζει ο θεατής αμέσως, διότι βγαίνει από τις μύχιες δικές του σκέψεις.
Εάν διαβάσει κανείς το έργο «Οι ευτυχισμένες μέρες», που ουσιαστικά είναι ένας μονόλογος, θα του φανεί ακαταλαβίστικο. Όταν όμως το δει σε παράσταση, από τα πρώτα πέντε λεπτά που θα παρακολουθήσει αυτή τη γυναίκα, την Ουϊννυ, που είναι θαμμένη στο χώμα μέχρι τη μέση θα βρει οπωσδήποτε κάτι δικό του. Ένα μικρό πράγμα, ένα μέτριο πράγμα, κάτι όμως δικό του. Μια στιγμή την οποία έχει ζήσει και την οποία ο Μπέκετ την εκφράζει καλύτερα από ότι θα την εκφράζαμε εμείς. Θα βρούμε μια σκέψη μας εκεί, μου λέει ο Νίκος Καμτσής, μια στάση απέναντι στα καθημερινά και στα συμπαντικά προβλήματα τα οποία θέτει ο βίος, η ζωή.
Ο ρόλος της Ουϊννυ
Έτσι λοιπόν αυτή η γυναίκα είναι σα να φοράει ένα φουστάνι πάνω στο οποίο είναι γαντζωμένη όλη η ανθρωπότητα. Καθώς «περπατάει» το έργο προσπαθούμε ως θεατές να διακρίνουμε που ακριβώς είμαστε γαντζωμένοι εμείς. Αμέσως το βρίσκουμε μ’ έναν τρόπο που θα το βρει και ο διπλανός μας και θα μας κάνει να κοιταχτούμε λιγάκι και να ανταλλάξουμε την κατανόηση μας.
Μου περιγράφει μια σκηνή όπου η Ουϊννυ ανακαλύπτει ξαφνικά ένα μυρμήγκι το οποίο περπατάει και λέει «Α! αυτό λέει θα εννοούν μάλλον με αυτό το οποίο λένε ζωή». Σημαίνει, μου εξηγεί ο σκηνοθέτης, ότι όλος ο περίγυρος έχει στερηθεί αυτή τη ζωή και ξαφνικά την ανακαλύπτει σε ένα μυρμήγκι. Αυτή είναι η στιγμή που η Ουϊννυ νιώθει μια αισιοδοξία για το αύριο. Με κάτι τέτοιες στιγμές οι οποίες πιάνουν την πεμπτουσία της σκέψης και της φιλοσοφίας μας ο Μπέκετ καταφέρνει να γίνει επίκαιρος. Ο ίδιος σαν σκηνοθέτης δεν είναι κυνηγός του επίκαιρου.
Μπορεί ο Μπέκετ να έγραψε τις «Ευτυχισμένες μέρες» πριν από 60 χρόνια, αλλά και μετά από 60 χρόνια ενδεχομένως και μετά από 600 χρόνια το κείμενο αυτό θα είναι εδώ και θα έχει ένα ενδιαφέρον να το δει κανείς πάνω στη σκηνή. Γι’ αυτό άλλωστε ο Μπέκετ παίζεται ξανά και ξανά.
«Αιμάτινο Φεγγάρι» με Σκουρολιάκο, Νταλάρα και Καμτσή
Με τον Πάνο Σκουρολιάκο, τη Γεωργιάννα Νταλάρα και τον ίδιο πρόκειται να σκηνοθετήσει στο Τόπος Αλλού την παράσταση «Αιμάτινο Φεγγάρι» του Νίκολας Καζάν. Η πρεμιέρα έχει οριστεί για τις 19 Νοεμβρίου. Ο σεναριογράφος και θεατρικός συγγραφέας Νίκολας Καζάν, γιος του Ελία Καζάν, έχει ελληνικές ρίζες μέσω του πατέρα του. Κατά έναν μυστήριο γονιδιακό τρόπο, όπως μου λέει ο Νίκος Καμτσής, τα θεατρικά έργα του έχουν ρίζες βγαλμένες από την αρχαία τραγωδία. Το «Αιμάτινο Φεγγάρι» είναι βασισμένο στην ουσία της τραγωδίας, στην Ύβρις και στη Δίκη. Στο πρώτο μέρος συμβαίνει επί σκηνής μια ύβρις και στο δεύτερο μέρος έρχεται η Νέμεσις για να λυτρώσει τα πράγματα.
Για τα νέα μέτρα στα θέατρα
Το 30% είναι υπερβολικό για έναν χώρο ο οποίος δεν έχει δώσει ούτε ένα κρούσμα μέχρι στιγμής, μου λέει ο Νίκος Καμτσής. Όλα τα καλοκαιρινά θέατρα δεν έδωσαν ούτε ένα κρούσμα. Είναι ένας χώρος ο οποίος επιβάλει μέσα στην τελετουργία του μια πειθαρχημένη σχέση με το κοινό. Οι θεατές βγάζουν το εισιτήριο τους που πλέον είναι ηλεκτρονικό, κάθονται σε μια θέση, ούτε μιλάνε, ούτε σηκώνονται και παρακολουθούν ένα έργο για μια, μιάμιση ώρα. Φεύγουν χωρίς να μιλάνε, χωρίς να αγκαλιάζονται, χωρίς να ακουμπάνε αντικείμενα.
Ο ίδιος απορεί για τους λόγους που οι λοιμωξιολόγοι και το ΥΠΠΟΑ βγάζουν όλη τους την αυστηρότητα στα θέατρα. Κατά την άποψή του, το Υπουργείο Πολιτισμού θα έπρεπε να κατευθύνει τον κόσμο προς τα θέατρα και τον πολιτισμό. Με ένα σλόγκαν του τύπου «θέλετε να διασκεδάσετε, θέλετε να ξεδώσετε; Πηγαίνετε στο θέατρο». Το θέατρο είναι καλό για τις προσωπικές και τις κοινωνικές αγωνίες. Επίσης, όπως μου εξηγεί, τα θέατρα είναι πολύ συγκεκριμένα και μπορεί να τα ελέγξουν ανά πάσα στιγμή.
Από την πλευρά τους στο Θέατρο Τόπος Αλλού, θα δίνουν καθημερινά και μια άλλη «παράσταση», όπως μου λέει ο σκηνοθέτης, πριν από την κανονική παράσταση. Ψεκασμός κάθε μέρα, αντισηπτικά και μάσκα σε όσους δεν έχουν, ηλεκτρονικά εισιτήρια, θερμομέτρηση στην είσοδο, αποστάσεις και γενικά ό,τι χρειάζεται για να μην πλησιάζει κανείς κανέναν.
Πληροφορίες παράστασης «Ευτυχισμένες μέρες»
Μετάφραση: Νίκος Καμτσής
Σκηνοθεσία: Νίκος Καμτσής
Σκηνικό και κοστούμια: Μίκα Πανάγου
Μουσική: Κώστας Χαριτάτος
Σχεδιασμός φωτισμών: Γιάννης Ζέρβας
Βοηθός σκηνοθέτη: Λαμπρινή Θάνου – Γιάννης Ζέρβας
Παίζουν: Νικολέτα Βλαβιανού και Νίκος Καραστέργιος
Θέατρο Τόπος Αλλού, Κεφαλληνίας 17 και Κυκλάδων, Κυψέλη, τηλ. 210 8656004, 210 8679535
Πρεμιέρα: Παρασκευή 16 Οκτωβρίου 2020
Ημέρες και Ώρες Παραστάσεων: Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή στις 20.30
Link ηλεκτρονικής πώλησης: https://www.viva.gr/tickets/theater/topos-allou/o-ti-oraies-meres-tou-samuel-beckett/
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του παρόντος άρθρου, χωρίς αναφορά, με ενεργό σύνδεσμο (link) Youfly.com.
