Έχει γραφτεί στο συλλογικό θεατρικό… υποσυνείδητο της Θεσσαλονίκης τούτη η παράξενη «Νύχτα». Πριν από κοντά 30 χρόνια, ελέω Ανδρέα Βουτσινά. Με σύνθημα, τότε: «Τίποτα ανθρώπινο δεν μ’ αηδιάζει, εκτός απ’ την κακία και τη βία». Έχει γραφτεί και στο συλλογικό υποσυνείδητο των απανταχού σινεφίλ. «Καδράροντας» στη μνήμη κάθε φαν τις μορφές της Έιβα Γκάρντνερ, του Ρίτσαρντ Μπάρτον και της Ντέμπορα Κερ.
Για να μην προσθέσω ότι τούτη τη «Νύχτα» μάς είχε συστήσει, στο ελληνικό σανίδι, ο Κάρολος Κουν, στο Θέατρο Τέχνης, όχι πολύ αργότερα από την παγκόσμια πρεμιέρα της. Ξεκινάμε, λοιπόν, από το ίδιο το έργο του Τενεσί Ουίλιαμς, τη «Νύχτα της ιγκουάνα», που «καταγράφει» τα συμβάντα μιας νύχτας σημαδεμένης από τις κραυγές των πράσινων εξωτικών ερπετών, ιγκουάνα. Και πως «έγραψε» στη Θεσσαλονίκη, με μια αξέχαστη θεατρική επιτυχία.
Το ημερολόγιο έγραφε 17 Απριλίου 1991, όταν στην Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, από το ΚΘΒΕ, ανέβαινε η θρυλική παράσταση του Ανδρέα Βουτσινά. Με το έργο του Ουίλιαμς που σπάνια παρουσιάστηκε έκτοτε και στην Αθήνα, αλλά μέχρι σήμερα δεν έχει… διαβεί ξανά την πόρτα του κρατικού θεάτρου στη Θεσσαλονίκη. Η αφίσα βροντοφώναζε τη φράση της ηρωίδας Χάνα Τζελκς (και του Τενεσί Ουίλιαμς): «Τίποτα ανθρώπινο δεν μ’ αηδιάζει, εκτός απ’ την κακία και τη βία». Και στη διανομή βρίσκονταν μια σειρά από τότε και μετέπειτα αστέρες, κυρίως του θεάτρου: Η Φιλαρέτη Κομνηνού, στο ρόλο της ιδιοκτήτριας του ξενοδοχείου, στο Μεξικό του 1940. Η Λυδία Φωτοπούλου, στο ρόλο της ζωγράφου Χάνα, που φτάνει, μαζί με άλλους, στο ξενοδοχείο.
Ο Νίκος Σεργιανόπουλος συμπλήρωνε την τρίτη πλευρά του ερωτικού τριγώνου, στο ρόλο του Αιδεσιμότατου Λόρενς Σάνον. Που έχει εκδιωχθεί από τους κόλπους της εκκλησίας, λόγω της μεγάλης αδυναμίας του στα κοριτσόπουλα. Και κινδυνεύει να χάσει και τη δουλειά του ξεναγού, που έχει καταφέρει να βρει, καθώς στη διάρκεια του ταξιδιού μπλέκεται σεξουαλικά με την δεκαεπτάχρονη Σάρλοτ, η οποία ξεφεύγει από τη συνοδό της, Τζούντιθ Φέλοουζ.
Τότε, στη διανομή ήταν και ο Κώστας Ματσακάς, ο Ιεροκλής Μιχαηλίδης, η Αιμιλία Υψηλάντη, ο Θοδωρής Αθερίδης και άλλοι. Τέτοια δε ήταν η επιτυχία εκείνης της παράστασης (σε μετάφραση Δημήτρη Δημητριάδη, μουσική του πολύ καλού Κώστα Βόμβολου, σκηνικά – κοστούμια Απόστολου Βέττα), που «κατέβηκε» από τη Θεσσαλονίκη και στην Αθήνα, στο Εθνικό Θέατρο. Και επανήλθε το καλοκαίρι του 1991 στο Θέατρο Δάσους.
Το ημερολόγιο δείχνει, πλέον, 31 χρόνια μετά. Στο 2022, που το έργο του θεωρούμενου ως «αισθαντικού και βλάσφημου συνάμα» Αμερικανού συγγραφέα επανέρχεται, στην ίδια μετάφραση, σε σκηνοθεσία Ελένης Γκασιούκα στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος. Από όπου και προέρχονται οι φωτογραφίες από τις πρόβες, που εξασφάλισε το youfly (Φωτογραφίες: under That long black cloud).
Δεν είναι τυχαίο ότι η δράση στη «Νύχτα της Ιγκουάνα», που γράφτηκε ως διήγημα, τοποθετείται γύρω στην έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο ίδιος ο Τενεσί Ουίλιαμς, το φθινόπωρο του 1940, είχε ταξιδέψει στο Μεξικό, μετά από τον επώδυνο χωρισμό του με τον Καναδό χορευτή Κιπ Κίρναν. Εκεί έμεινε στον ξενώνα Costa Verde, σε ένα χωριό στη ζούγκλα, κοντά στο Πουέρτο Μπάριο, όπου εμπνεύσθηκε το διήγημα.
Σχεδόν είκοσι χρόνια μετά, το 1962, το μετέγραψε σε θεατρικό, μεταθέτοντας το κέντρο βάρους των ηρώων, με ήδη δεδομένη την πολυετή πείρα του ως θεατρικός συγγραφέας (από την επιτυχία του «Γυάλινου κόσμου», το 1944). Ο ίδιος έλεγε ότι η «Νύχτα» ήταν το σημαντικότερο έργο για τον… εγωισμό του, επειδή κατάφερε να πει όλα όσα προσπαθούσε να πει με τα προηγούμενα έργα του.
Βασικό στοιχείο, κατά κείνον στη «Νύχτα», η σεξουαλικότητα, αλλά και η βαθιά έλλειψή της. Κυρίως όμως η αποτυχημένη προσπάθεια των ηρώων του να επικοινωνήσουν με τους άλλους. Όλα είναι μέσα: «Η συναισθηματική παγίδευση, οι ανικανοποίητες παρορμήσεις, οι ψυχωτικές παλινδρομήσεις, ο ανεκπλήρωτος έρωτας, η παρακμή του πάθους και ο εκφυλισμός του Θεού έτσι όπως τον αντιλήφθηκε και τον ‘έπλασε’ ο άνθρωπος».
Όμως, εδώ στο ύστατο μεγάλο του έργο, «οι εικόνες σωματικής και ψυχικής βίας αντικαθίστανται από μιαν υποθάλπουσα αισιοδοξία, η οποία πηγάζει κυρίως μέσα από τον χαρακτήρα της Χάνα», όπως το θέτει η διδάκτωρ Θεατρολογίας και φιλόλογος, Μαρία Χαμάλη. Δεν είχε προλάβει να σβήσει ο απόηχος από την παγκόσμια πρεμιέρα της «Νύχτας» στην Αμερική (με την Μπέτι Ντέιβις στον ρόλο της Μαξίν!) και ο Κάρολος Κουν έφερε το έργο του Ουίλιαμς στην Αθήνα. Στις 11 Φεβρουαρίου του 1964. Με επίσης σούπερ διανομή: τον Γιώργο Λαζάνη – Σάνον, τη Τζένη Γαϊτανοπούλου – Χάνα και τη Δέσπω Διαμαντίδου – Μαξίν. Και σκηνικά του Γιώργου Βακαλό.
Την ίδια χρονιά που ο Τζον Χιούστον «καδράρει» στη μεγάλη οθόνη την (τότε αποκαλούμενη «ωραιότερη γυναίκα του Χόλιγουντ») Έιβα Γκάρντνερ, τον Ρίτσαρντ Μπάρτον και την Ντέμπορα Κερ, στη θρυλική κινηματογραφική «Νύχτα της Ιγκουάνα». Με τους ήρωες να προσπαθούν να ξεχωρίσουν το Καλό από το Κακό, να αποφασίσουν αν θα αφεθούν στην αμαρτία ή όχι. Κερδίζοντας τέσσερις υποψηφιότητες για Όσκαρ και πέντε για Χρυσές Σφαίρες.
Πάμε, λοιπόν. Καλοκαίρι του 1940, στο καυτό Μεξικό. Στο ξενοδοχείο που διευθύνει η χήρα Μαξίν Φολκ με τη βοήθεια δύο νεαρών Μεξικανών, που είναι εραστές της. Με επισκέπτες – και εδώ μπορεί κάποιος να συνδυάσει την έναρξη του πολέμου και τον αιματηρό «βρυχηθμό» του ναζισμού στη Γερμανία – μια οικογένεια Γερμανών τουριστών, που μοιάζουν αντίθετα με τους άλλους ήρωες, με καρικατούρες… πειθαρχίας και έλλειψης φαντασίας.
Στο ξενοδοχείο φτάνει ο αλκοολικός πρώην πάστορας και ξεναγός πλέον, αφημένος στα σεξουαλικά πάθη του, Λόρενς Σάνον, συνοδεύοντας τη ζωγράφο Χάννα με τον παππού της, τη δεκαεπτάχρονη με τη συνοδό της και άλλους. Ενώπιόν τους «στήνεται» το ερωτικό τρίγωνο Σάνον – Χάνα – Μαξίν, πυρήνας του έργου. Οι πράξεις των ηρώων σημαδεύονται, μέσα σε αυτή τη «Νύχτα», από τις οιμωγές ενός ιγκουάνα, που οι Μεξικανοί έχουν αιχμαλωτίσει για να τη σφάξουν και να τη μαγειρέψουν το πρωί.
«Η ιγκουάνα είναι ένας συμβολισμός που εγκιβωτίζει όλα τα ψυχικά στάδια των ηρώων αλλά κι εκείνα που καλείται να διέλθει ο θεατής, είτε είναι το κυνήγι, είτε η αιχμαλωσία και στο τέλος η απελευθέρωση», όπως το βλέπει η σκηνοθέτρια της επικείμενης παράστασης του ΚΘΒΕ, Ελένη Γκασούκα.
Βέβαια, το ξημέρωμα το ερπετό κερδίζει την ελευθερία του και οι ήρωες παίρνουν χωριστούς δρόμους ακολουθώντας τη – κατά κύριο λόγο δυσοίωνη – μοίρα τους. «Είμαστε καταδικασμένοι σε μια μοναχική φυλακή μέσα στο ίδιο μας το δέρμα», όπως το είχε θέσει ο Τενεσί Ουίλιαμς. Όμως, «Η νύχτα της Ιγκουάνα», κατά την Ελένη Γκασούκα, «αφήνει διάχυτη ελπίδα κι ένα ορθάνοιχτο παράθυρο αισιοδοξία στο τέλος, παρόλο που οι χαρακτήρες του ακουμπούν απόγνωση». Ξεκινήσαμε με μια εμβληματική φράση της Χάνα. Έτσι και να τελειώσουμε: «Σέβομαι κάθε ανθρώπινο πλάσμα, που αγωνίζεται και έχει ουρλιάξει μέχρι θανάτου για την αξιοπρέπειά του». Επιταγή κι αυτή για το μέλλον.
Η νύχτα της Ιγκουάνα» του Τενεσί Ουίλιαμς, στο Βασιλικό Θέατρο (ΚΘΒΕ). *Κατάλληλο για άνω των 16 ετών. Πρεμιέρα: 28 Οκτωβρίου 2022.
- Μετάφραση: Δημήτρης Δημητριάδης
- Σκηνοθεσία: Ελένη Γκασούκα
- Σκηνικά – Κοστούμια: Κωνσταντίνος Ζαμάνης
- Μουσική-ηχητικός σχεδιασμός: Θοδωρής Οικονόμου
- Φωτισμοί: Ζωή- Μολυβδά Φαμέλη
- Α΄Βοηθός σκηνοθέτη: Άγγελος Κάλφας
- Β΄ Βοηθός σκηνοθέτη: Χρίστος Νταρακτσής
- Βοηθός σκηνογράφου-ενδυματολόγου: Δανάη Πανά
- Οργάνωση παραγωγής: Μαρλέν Βερσιούρεν
- Ερμηνεύουν (με σειρά εμφάνισης):Κλειώ Δανάη Οθωναίου, Γιώργος Κολοβός, Άννη Τσολακίδου, Κώστας Σαντάς, Γιολάντα Μπαλαούρα, Ιώβη Φραγκάτου, Χρήστος Νταρακτσής, Μανώλης Φουντούλης, Λευτέρης Δημηρόπουλος, Νίκος Τσολερίδης
Εάν επιθυμείτε να σχολιάσετε το παραπάνω άρθρο ή οτιδήποτε άλλο στο Youfly, επισκεφτείτε τη σελίδα μας στο Facebook. Ή στείλτε μας μήνυμα στο Twitter. Για φωτογραφικό υλικό και ιστορίες, μεταβείτε στο Instagram μας.
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του παρόντος άρθρου, χωρίς αναφορά, με ενεργό σύνδεσμο (link) Youfly.com
