Ο Δημήτρης Παπαδημητρίου και ο Ηλίας Μαλανδρής μας μίλησαν για την νέα αναβολή της παράστασης “Φτωχούλης του Θεού” στο Ηρώδειο, την οποία εμείς σας αποκαλύψαμε πρώτοι πριν λίγες ημέρες.
Το 1953 ο Νίκος Καζαντζάκης έγραψε το «Φτωχούλη του Θεού» ο οποίος αναφέρεται στο βίο του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης, ενός ιδιαίτερα δημοφιλούς στην καθολική εκκλησία. Και πρέπει να ήτανε γραμμένος με πολύ ιδιαίτερο τρόπο και σεβασμό μια και το συγκεκριμένο βιβλίο το παραδέχεται και η Καθολική Εκκλησία και ο ίδιος ο Καζαντζάκης είχε δώσει συνέντευξη τότε για αυτό το βιβλίο στη γαλλική τηλεόραση.
Στην Ελλάδα, όπου η Ορθόδοξη Εκκλησία αντίθετα με την Καθολική τον Καζαντζάκη σχεδόν τον είχε αφορίσει τότε το έργο πρωτοδημοσιεύτηκε σε συνέχειες στην εφημερίδα «Ελευθερία» το 1954.
Είναι ένα από τα πιο δημοφιλή δημοσιεύματα του Καζαντζάκη.
Περιέργως δεν έχει γίνει ταινία στο εσωτερικό. Με τον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης ασχολήθηκε μόνο ο Φράνκο Τζεφιρέλι μερικά χρόνια μετά με το «Αδελφός ήλιος, αδελφή σελήνη», που όμως δεν είχε καμία επιτυχία.
Για τον προστάτη λοιπόν των φτωχών, των παιδιών και των λουλουδιών και των ζώων έφτιαξε μια παράσταση ο Ηλίας Μαλανδρής, που διασκεύασε το βιβλίο του Καζαντζάκη σε θεατρικό έργο και το σκηνοθέτησε με την πολύτιμη βοήθεια στη μουσική και τα τραγούδια του Δημήτρη Παπαδημητρίου.
Η παράσταση όμως φαίνεται πως έχει αρκετές ατυχίες.
Πέρσι ήταν να ανέβει στο Ηρώδειο αλλά έβρεχε εκείνη τη μέρα, δεν υπήρχε άλλη διαθέσιμη ημερομηνία και ανέβηκε για μόνο μία ημέρα λίγο καιρό μετά στο Δημοτικό Πειραιώς. Φέτος που ήταν να ανέβει στο Ηρώδειο στις αρχές Σεπτεμβρίου διάφορα προβλήματα ανάγκασαν τους δημιουργούς του να αναβάλλουν την ξανά-πρεμιέρα του.
Ο Ηλίας Μαλανδρής μας είπε πάνω σε αυτό:
«Δυστυχώς προέκυψαν πολλά προβλήματα με την παρουσίαση της φετινής παράστασης. Η συνθήκη με την οποία είμαστε υποχρεωμένοι να πραγματοποιήσουμε αυτή την παράσταση μας αναγκάζει για λόγους οικονομικούς να προβούμε σε εκπτώσεις που έχουν επίπτωση στην παρουσίαση του έργου. Όταν ένα έργο σχεδιάστηκε με πολυμελή θίασο άνω των 80 ατόμων, με 16 ηθοποιούς, με 15 μουσικούς, 35 χορωδούς και 9μελή παιδική χορωδία και τόσους τεχνικούς και συντελεστές είναι πολύ δύσκολο να το παρουσιάσεις με λιγότερους. Για να μην εγκαταλειφθεί μια παράσταση που πραγματοποιήθηκε στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, μετά την νεροποντή στο Ηρώδειο, με σημαντική προσέλευση κόσμου πέρυσι, αποφασίσαμε να το παρουσιάσουμε φέτος εκ νέου στις εξ’ αναβολής παραστάσεις. Αρχικά η συνθήκη ήταν στο 75% του κόσμου, τελικά κατέληξε στο 40% και με την δαμόκλειο σπάθη ως απειλή να μην πραγματοποιηθεί καθόλου μια και τα κρούσματα ολοένα κι αυξάνονται και οι παραστάσεις στην Αθήνα διαρκώς απαγορεύονται. Η τελευταία οδηγία για τον χρονικό περιορισμό της παράστασης στη 1 ώρα και 40’ χωρίς διάλειμμα καθιστά αναγκαία την μεταβολή ορισμένων σκηνών, πράγμα που θα απαιτούσε πολυήμερες πρόβες, που δεν υπήρχαν. Με την απόφαση για τις παραστάσεις του Σεπτεμβρίου να δίνεται μόλις λίγες βδομάδες πριν, από το ΥΠΠΟ, πράξη που περιορίζει τις δυνατότητες παραγωγής στο ελάχιστο, ενώ θα μπορούσαν να παίρνονται αυτές οι αποφάσεις πολλούς μήνες πριν, για να διευκολύνουν τους παραγωγούς και τους συντελεστές, είναι αναγκαίο να βασιστείς μόνο στα εισιτήρια, μια και οι χορηγοί είναι πια πολύ δύσκολο να βρεθούνε. Με τον αριθμό των εισιτηρίων να μειώνεται λόγω των περιορισμών για την πανδημία, η παραγωγή δυσκολεύει κι άλλο.
Μετά από είκοσι και πλέον χρόνια που εργάζομαι για τις παραστάσεις στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού, παραστάσεις που σχεδιάζονται αποκλειστικά για αυτό το χώρο, κι ίσως είμαι από τους τελευταίους που το κάνει αυτό, σεβόμενος κυρίως την ιστορία του χώρου, δεν το αντιμετωπίζω σαν πιάτσα, με αποτέλεσμα οι παραστάσεις μου να βασίζονται στις δυνατότητες που προκύπτουν από τον ίδιο τον χώρο και κατά συνέπεια να εξαρτάται άμεσα η παραγωγή από την προσέλευση του κόσμου, που ομολογώ πως τόσα χρόνια υπήρξε αθρόα και ακατάπαυστη, το λέω με μεγάλη συγκίνηση. Όταν λοιπόν ο αριθμός των επιτρεπόμενων θεατών περιορίζεται, η επιλογή είναι να ανεβάσεις το έργο με αντίστοιχους περιορισμούς που όμως έχουν τελικά επίπτωση στην καλλιτεχνική δημιουργία.
Είμαι πολύ ευαίσθητος σε σχέση με το συγκεκριμένο έργο. Πρώτα γιατί βασίζεται σε ένα μυθιστόρημα τον Φτωχούλη του Θεού, του Νίκου Καζαντζάκη, που αποτελούσε πάντα τον οδηγό στη ζωή μου, κι έναν βασικό ήρωα, τον Φραγκίσκο της Ασίζης, που πάντα λάτρευα και θαύμαζα για την θυσία και την ταπεινότητα του, έπειτα γιατί όλοι οι συντελεστές πίστεψαν και αφιέρωσαν πολύ χρόνο από την ζωή τους, περισσότερο ίσως από τις ώρες της δουλειάς για την δημιουργία αυτής της παράστασης και είναι φυσικό να είναι απογοητευμένοι από την εξέλιξη αυτή και τέλος γιατί ο Δημήτρης Παπαδημητρίου έγραψε για το έργο αυτό ένα κατά τη γνώμη μου αριστούργημα. Θεωρώντας λοιπόν πως δεν έχω το δικαίωμα να το παρουσιάσω κουτσουρεμένο, χωρίς ζωντανή ορχήστρα, χωρίς να έχουν καλυφθεί τα έξοδα από την προηγούμενη καν παρουσίαση, χωρίς το πλήρες καστ και τον αριθμό των συντελεστών που είναι αναγκαίοι για την σωστή κατά τη γνώμη μου παρουσίαση, πιστεύω πως αξίζει να δοθεί στο έργο μια σωστή ευκαιρία παρουσίασης κάτω από άλλες συνθήκες στο μεγάλο κοινό. Δυστυχώς τα γεγονότα ξεπερνούν τις προβλέψεις και συνεχώς μεταβάλλουν τη συνθήκη. Ας ευχηθούμε, όχι μόνο για το δικό μας έργο, αλλά για όλο το φάσμα του καλλιτεχνικού κόσμου στην Ελλάδα και παγκόσμια, να τελειώσει γρήγορα αυτός ο εφιάλτης που έχει δημιουργήσει σοβαρό πλήγμα στην καλλιτεχνική δημιουργία και τον πολιτισμό.»
Με την ευκαιρία όμως πήρα και τον Δημήτρη Παπαδημητρίου τηλέφωνο και εκείνος μου είπε:
«Η συμμετοχή μου στην παράσταση του Ηλία Μαλανδρή σηματοδοτεί δύο κεντρικούς άξονες που με ενδιαφέρουν ιδιαίτερα ιδεολογικά και επ’ αυτών στηρίζονται οι δύο μουσικοί άξονες της συνθετικής μου προσέγγισης. Ήτοι γεννούν φόρμα και ήχο στο μουσικό μου αυτό “ιδεολόγημα”.
1) Ο Φραγκίσκος της Ασίζης ως τραγικό πρόσωπο, ακολουθεί και διδάσκει ένα μη συμβατικό με τα κοινωνικά πρότυπα τρόπο ζωής (οικονομία-οικογένεια-εκκλησία-εξουσία) Η σκέψη του ωστόσο συμβαδίζει και απορρέει απόλυτα από την ευγενή και άμωμη ουσία των πνευματικών κατακτήσεων, που η ανθρώπινη ιστορία κατέκτησε με θυσίες, βάσανα και αίμα. Είναι ένας άνθρωπος που δεν δέχτηκε την διαφορά ιδεών και πράξης, διαφορά που μέσα της περιγράφει τον παγκόσμιο καθημερινό συμβιβασμό της επιβίωσης. Στην διαφορά δηλ αυτή που ο άνθρωπος εθελοτυφλεί συνειδητά, παραδεχόμενος απόλυτα την μειονεξία του στο να αρθεί στο ύψος τής ίδιας της καθαρής αξιακής σκέψης του. Στην τραγική μοίρα του καθενός μας που άλλοτε ονομάζεται ρεαλισμός, άλλοτε υποταγή, άλλοτε πολιτική επιβίωσης και άλλοτε στρατηγική της επιβολής μας στους άλλους. Ο Φραγκίσκος, τραγικός ήρωας ουτοπιστής, αμετακίνητος και απόλυτα αδύναμος, γιαυτό ίσως παντοδύναμος μέσα στο δικό του σύμπαν. Γι’ αυτό πανερωτικός, παγανιστής, υλιστής όσο και χριστιανός.
2) Ο Νίκος Καζαντζάκης, που σε αυτόν τον ήρωα βλέπει το αμάλγαμα των δικών του «ετερόκλητων» ιδεολογικών πόλων που τον έλκουν αέναα και δεν τον αφήνουν σε ησυχία. Που σε αυτόν βλέπει σε σύνθεση και τραγική ιδεολογική συνύπαρξη την δική του ασίγαστη ασυμβίβαστη πορεία προς την αλήθεια, τον Γολγοθά του πνεύματος του. Ο Φραγκίσκος του είναι ένας άγιος της Οικουμενικής Ψυχής που υπήρξε πράγματι. Ο Καζαντζάκης ταυτίζεται με αυτόν γιατί ήταν ένας άνθρωπος με στοιχεία αγιότητας πρωτογενή, δικά του. Ο κρητογενής Φραγκίσκος του Καζαντζάκη συνδέεται με τον πλούσιο σε πολιτιστικές και ιδεολογικές μίξεις κρητικό μεσαίωνα. Η ορθοδοξία με την καθαρότητα της πνευματικότητας της, που ξυπνά μέσα από δρόμους αντίθετους μια πνευματικότητα στην ύλη, στη φύση, στην υλική εν γένει ύπαρξη και ο καθολικισμός με την εξουσιαστική κοσμική επιβολή του, αλλά και την θαυμάσια υλική αναγωγή-προβολή του πνεύματος, δίνει νέα υπόσταση στον ήχο της μεσαιωνικής βιόλα ντά γκάμπα και εκεί συναντά την εκφορά της ως κρητική λύρα. Ο μουσικός κρητικός κόσμος έχει μέσα του, ακόμα και σήμερα, έντονο τον ήχο των σταυροφοριών, πλήρης ηχητικά με ότι αυτές σημαίναν, οδηγημένο στα μονοπάτια μιας λύτρωσης εξωτικής και πνευματικής, που έχει να κάνει με το Βυζάντιο, την Ελληνική Αρχαιότητα, τους Φοίνικες και τους Ασσύριους έτσι όπως μαγικά αναθυμιάζει ακόμα το κρητικό χώμα. Σε αυτά μέσα όλες οι δοξασίες που γέννησαν ποτέ Δύση και Ανατολή συνυπάρχουν σαν κάτι ενιαίο και αδιαίρετο.
Έτσι λοιπόν, νόημα και μορφή γίνονται φόρμα κα ήχος στην μουσική μου αυτή που εξ ίσου περιέχει τους δύο αυτούς πνευματικούς μας αγίους.»
Επ’ ευκαιρία που πήρα το Δημήτρη Παπαδημητρίου τηλέφωνο βέβαια μιλήσαμε και για άλλα πράγματα για τα οποία θα γράψω τις επόμενες μέρες. Όσο για το ποιο λόγο δεν ανέβηκε, ακούω διάφορα να κυκλοφορούν που σίγουρα δεν είναι και πολύ υπέρ της καλής φήμης του παραγωγού της παράστασης. Θα περιμένω όμως να δω την εξέλιξη της παράστασης του «Φτωχούλη του Θεού» που επειδή αξίζει τον κόπο να το δει κανείς, αξίζει και να ανεβεί. Ελπίζω σύντομα…
ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΤΟ YOUFLY.COM ΣΤΟ GOOGLE NEWS ΚΑΝΟΝΤΑΣ ΚΛΙΚ ΕΔΩ.
