Ο Παύλος Ηλ. Αγιαννίδης είδε τη διαδικτυακή προβολή – online streaming της κινηματογραφικής εκδοχής της επιτυχημένης, κατά Βασίλη Μπισμπίκη και Cartel, παράστασης «Άνθρωποι και ποντίκια», που θυμίζει και την ουσία (φιλία και ανθρωπιά) της ζωντανής θεατρικής εμπειρίας, από τη μεταφορά του μυθιστορήματος του νομπελίστα Τζον Στάινμπεκ.
Ένας ύμνος στην Ανθρωπιά απέναντι στην καθημερινή σκληράδα
Θα ήθελα να ξεκινήσω με μια – προσωπική – παραδοχή ή παρατήρηση: Το θέατρο είναι η ζωντανή εμπειρία του. Είναι η ανάσα του θεατή που συγχρωτίζεται με την ανάσα του ηθο-ποιού. Το θέατρο δεν είναι μόνον εικόνα και ήχος. Είναι αίσθηση, συν-αίσθηση, μετείκασμα και μεταίσθημα. Που ξεκινάει τη στιγμή που οι αισθήσεις του θεατή «αγγίζουν» τις αισθήσεις των ηθοποιών.
Αφού το ξεκαθαρίσαμε αυτό, πάμε παρακάτω. Το «Άνθρωποι και ποντίκια» του Τζον Στάινμπεκ είναι καταρχάς ένα μυθιστόρημα. Γραπτός λόγος. Που αφήνει τις αισθήσεις του αναγνώστη να κάνουν τις λέξεις πράξεις κι εικόνες και ήχο. Νοερά. Ο Βασίλης Μπισμπίκης, ο πολυπράγμων και πολυτάλαντος ηθοποιός και σκηνοθέτης, αποφάσισε, π.κ. (προ καραντίνας), να μεταφέρει με επιτυχία το μυθιστόρημα στη σκηνή. Μεταγράφοντας, μαζί με την ικανότατη Σοφία Αδαμίδου, μεταπλάθοντας και σκηνοθετώντας την αίσθησή του από το βιβλίο που έφερε στον Στάινμπεκ το Νόμπελ Λογοτεχνίας, το 1962.
Σαν έναν ύμνο στη φιλία, όπως μου είχε πει όταν μιλούσαμε προτού ξεκινήσει η παράσταση στον «χειροποίητο» πολιτιστικό του πυρήνα, στην Αγίας Άννης, δίπλα στα γκρέμια και τις μεταφορικές εταιρείες. Τον πολυχώρο που άστραψε και βρόντηξε, θεατρικά, με το όνομα Cartel.
Έναν ύμνο στη φιλία που φτάνει μέχρι και στο φόνο. Από αγάπη. Για να σωθεί από όσα δεινά του μέλλονται ο αγαπημένος φίλος. Μια υπέρτατη, τραγική, χειρονομία. Που μας πάει πίσω, στην αρχαία ελληνική τραγωδία. Στοιχείο που έχει στο DNA του και ο Βασίλης Μπισμπίκης.
Λάτρης ή ρέκτης, αν θέλετε, του ρεαλιστικού θεάτρου, σκληρού σαν την ζωή, όπου η τραγωδία είναι, πράγματι και στο φουλ, μίμησις πράξεως ζωής και πέρα, πάνω, από την ζωή (ως πράξις σπουδαία και τέλεια, με την τραγική αρχαιοελληνική έννοια), έβαλε σε αυτή τη μεταγραφή όλα τα στοιχεία της ιδιαίτερης θεατρικής ματιάς του.
Και το επέτυχε. Δύο χρόνια μεγάλης επιτυχία, sold-out παραστάσεις, που έβαλαν το απόκεντρο θεατρικά Cartel στον κυρίως θεατρικό χάρτη. Και πήγαινε για τρίτο. Και ήρθε η πανδημία. Και η θεατρική – επίμονη – σιωπή, «για υγειονομικούς λόγους».
Cartel
Δεν ξέρω αν ο «πολύς» και αλαζόνας Χρήστος Λούλης θα επέτρεπε στο δικό του θεατρικό σύμπαν να υπάρξει, καν, ένας χώρος θεατρικός, δυναμικός, με δυναμικό και πιστό, φανατικό νεανικό κοινό, κάτω των 300 θέσεων. Ξέρω ότι το θαύμα του Cartel (μαζί με τον «Άρη» – Βελουχιώτη, στην υποβλητική θεατρική ενσάρκωση του εξαίρετου Τάσου Σωτηράκη, με σκηνοθέτη το Βασίλη Μπισμπίκη και πρωταρχικό υλικό το λόγο της Σοφίας Αδαμίδου και πάλι) αποδείχτηκε πολύ πολύ μεγαλύτερο και επιδραστικότερο από τον επιπόλαιο λούλειο λόγο.
Δεν είναι τυχαίο ότι στο Cartel του θεατρικού θαύματος, κάτω των 300 θέσεων (25.000 θεατές έδωσαν «παρών» από το 2018 στην παράσταση), και στο Βασίλη Μπισμπίκη και τη δυναμική ομάδα του, που ευαγγελίστηκε αυτόν το διαφορετικό χώρο, του θεατρικού ρεαλισμού και υπερρεαλισμού, έφερε μια σημαντική προσφορά. Ενός νέου χώρου για το «νέο» Cartel στο Ρέντη (από τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, στην οδό Λεγάκη 7). Ακόμη μεγαλύτερο, για να χωρά μεγαλύτερα θεατρικά όνειρα. Που μένουν πάντα όνειρα, ακόμη κι αν φαίνονται σαν εφιάλτες.
Δεν ξέρω αν θα ξεχειλώσει στα μέτρα του λούλειου υπερφίαλου λόγου αυτό το «νέο» Cartel. Ξέρω ότι είναι ένας καμβάς για κάτι ζωντανό, δυναμικό, θεατρικό. Για ένα κυρίως νεανικό κοινό που θέλει να ξορκίσει τη σκληράδα της καθημερινότητας με ρεαλιστικό, ενίοτε σκληρό, θέατρο, που τού κάνει αυτό το «κλικ». Σαν αντίστιξη…
Όπως η γενναία πράξη που σφραγίζει τη φιλία των ηρώων στο «Άνθρωποι και ποντίκια». Του Λένου και του Βασίλη. Ο τελευταίος «προστατεύει» τον φίλο του, που εγκλημάτησε σε μια στιγμή παραφοράς – πάθους, στο πιο «αθώο» μυαλό του – με το να του χαρίσει τη γαλήνη ενός σύντομου τέλους, για να μην ταλαιπωρηθεί από τους ανθρώπους που δεν τον καταλαβαίνουν, δεν τον συμπονούν και ζητούν να τον τιμωρήσουν σκληρά.
«Άνθρωποι και ποντίκια» το βιβλίο που έγινε παράσταση και …”ταινία”
Που είμασταν; Στο βιβλίο που έγινε παράσταση. Και τώρα η παράσταση έγινε ταινία. Αυτή ήταν η αφορμή για τούτα τα λόγια στο… χαρτί. Το «Άνθρωποι και ποντίκια», που πέρασε σε μιαν άλλη τέχνη, της εικόνας και του ήχου, με το μάτι και την αίσθηση του θεατή αυτής της σκληρής ιστορίας, που είναι μέσα από τη σκληράδα της και ένας τρυφερός ύμνος στη φιλία.
Το «μάτι» του διευθυντή φωτογραφίας Δημήτρη Κασαΐτη, με τον οποίο ο Βασίλης Μπισμπίκης συνεργάστηκε και εδώ – σε αυτή την θεατρική «ταινία», ή στο θέατρο με όρους κινηματογραφικούς, αν θέλετε – και στην εξαίσια κινηματογραφική «Μπαλάντα της τρύπιας καρδιάς» του «δασκάλου» του, μέντορά του Γιάννη Οικονομίδη, όπου και πρωταγωνιστούσε.
Ο ηθοποιός και σκηνοθέτης, που πιστεύει στο θέατρο του σοκ (όπως και ο κινηματογραφικός Οικονομίδης, που μάς χάρισε την πιο σκληρή, πιο επιδραστική, πιο συζητημένη θεατρική παράστασή του, με το απογειωμένο «Στέλλα, κοιμήσου» στο Εθνικό), φάνηκε σαν να μπήκε με την κάμερα Κασαΐτη βαθιά στην καρδιά των ηρώων. Βαθιά στην ίδια τη σκληράδα. Της ζωής, που τα φέρνει όπως θέλει. Στο αναπόδραστο των πράξεων και των συνεπειών τους. Σε ένα παιχνίδι με (φανταστικές) Μέγαιρες και Ερινύες, που χορεύουν και σφυροκοπούν το μυαλό του ήρωα Βασίλη, έπιασε τον παλμό εκείνου που έχει την ευκαιρία να γίνει μάρτυρας μιας τέτοιας τραγωδίας. Και τον άκουσε να χτυπά δυνατά. Βροντερά, κάποιες στιγμές.
Θα τολμούσα να πω ότι έτσι θα έπρεπε, ίσως, να κινηματογραφούνται οι τραγωδίες. Σαν να βλέπουν πίσω από το μάτι του θεατή τους. Σαν να πιάνουν τις νευρικές ώσεις στο οπτικό νεύρο και τους παλμούς στην καρδιά του θεατή συνάμα. Υπερβολικό; Μπορεί. Όμως εδώ οι συντελεστές αυτής της «ταινίας εν θεάτρω» έπιασαν κάτι παραπέρα, κάτι παραπάνω από την εικόνα και τον ήχο.
Μπήκαν βαθιά στην ίδια την ουσία της τραγικότητας. Της σκληράδας. Βρήκαν, ζαρωμένη και κουβαριασμένη σε κάποια άκρη της καρδιάς – των ηρώων, αλλά και του φανταστικού θεατή – την συμπόνοια και τήν κάλεσαν να βγει μαζί τους, μπροστά, στο κινηματογραφικό φως.
Να σκεπάσει, λυτρωτικά, με τα φτερά της «ανθρώπους και ποντίκια». Κυρίως και πιο στοργικά εκείνους που όσοι, αλαζονικά και αυτάρεσκα, θεωρούν πως είναι άνθρωποι, βλέπουν σαν ποντίκια. Τους παρίες. Τους διαφορετικούς. Ναι, αυτή η παράσταση και αυτή η ταινία ήταν κι ένας ύμνος στη διαφορετικότητα όλων μας. Στη διαφορετικότητα που κάποτε καταπιέζουμε για να είμαστε ίσοι με τους «ανθρώπους». Και για να μην μας βλέπουν σαν «ποντίκια».
Η σκληράδα που κρύβει συμπόνοια και φως
Λίγες φορές έχω δει τόση ρεαλιστική σκληράδα να ενέχει τόσο φως και τόση συμπόνοια. Και μια λύτρωση να περιμένει στη γωνία. Αρκεί να στρέψει κάποιος το βλέμμα προς το τρυφερό πρόσωπό της. Οι συντελεστές το έστρεψαν. Και προσπάθησαν να το απαθανατίσουν. Τι ρήμα κι αυτό, για ένα έργο που μιλάει για το θάνατο και ενέχει και εννοεί την ζωή! Την πραγματική, μέσα ζωή. Που ακόμη και η σκληράδα γύρω δεν μπορεί εύκολα – όταν είναι αληθινή – να την προδώσει. Ναι, εδώ ο Ιούδας είναι η σκληράδα της ζωής και ο Χριστός είναι η τρυφεράδα της λύτρωσης. Της ανθρωπιάς. Της φιλίας. Του «μαζί».
Πόσο χρήσιμη όλο αυτό σε μια εποχή πανδημίας που μάθαμε, μάς επέβαλαν, το «χώρια» και «μακριά». Οι θεατρικοί «Άνθρωποι και ποντίκια» και οι κινηματογραφικοί, εν προκειμένω, τα υπηρετούν αυτά, πέρα και πίσω από εικόνες και ήχους και υπόνοιες, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Την Ανθρωπιά, πρώτα. Ακόμη και στο τερέν του θανάτου.
Να δούμε, όμως, και κάτι άλλο. Για το θεατρικό κομμάτι, με τη μεταφορά στο «νέο» Cartel, ο Βασίλης Μπισμπίκης μου είχε πει: «Παλιά, είχαμε φτιάξει το σκηνικό σαν μηχανουργείο. Εδώ έχουμε ένα πραγματικό μηχανουργείο και μάλιστα σε μεγαλύτερη κλίμακα. Ρεαλιστικό μέχρι εκεί που δεν πάει».
Οι ερμηνείες επί σκηνής Cartel μεν, αλλά επί της οθόνης κατ’ ουσίαν, ακολούθησαν εκείνο που υποσχόταν με τα λόγια του ο ίδιος ο Βασίλης Μπισμπίκης σε μια από τις κουβέντες μας: «Στο δημιουργικό κομμάτι δεν χρειάζεται ο εξευτελισμός του ηθοποιού για να γεννηθεί Τέχνη. Πρέπει να υπάρχει η χαρά του παιχνιδιού. Με πολύ πόνο και κόπο, αλλά με χαρά». Και τι χαρά! Μάθημα κι αυτή μέσα στον πόνο και της σκληράδα του γύρω. Του «χώρια», που ζήσαμε και ακόμη ζούμε.
Χρειάζεστε ένα συμπέρασμα, σε αυτό το καταληκτικό σημείο; Ένα ρεζουμέ; Να το δούμε κι αυτό, λοιπόν. Προσωπικά, πολύ θα ήθελα να δω αυτή την εκδοχή του «Άνθρωποι και ποντίκια» στη μεγάλη οθόνη. Με τη μαγεία τους, που και η πανδημία τής κλέβει μέρα με τη μέρα. Όμως, περισσότερο – προσωπικά πάντα – θα ήθελα να το ξαναδώ επί θεατρικής σκηνής. Στο «νέο» Cartel πια.
Με το πρίσμα, με το μεγεθυντικό φακό όσων περάσαμε με την πανδημία, πλέον. Με άλλο μάτι. Με το στενάχωρο, στερημένο μάτι της καραντίνας. Που, ίσως (το εύχομαι αυτό), μπορεί εκτιμήσει αλλιώς τα πράγματα. Και τη φιλία. Και τη διαφορετικότητα. Και, κυρίως, την Ανθρωπιά. Ακόμη και στο σκληρό σήμερα. Να έχουμε κάπου να πιαστούμε, βρε αδελφέ…
Άνθρωποι και ποντίκια – Διαδικτυακή προβολή
Προλάβετε τις δύο τελευταίες προβολές – οnline streaming: Τετάρτη 2 Ιουνίου, 19:00 με 24:00 και Κυριακή 6 Ιουνίου 2021, 19.00 με 24:00.
«Άνθρωποι και ποντίκια» του Τζον Στάιμπεκ, Νόμπελ Λογοτεχνίας 1962. Κατά Βασίλη Μπισμπίκη.
- Σκηνοθεσία: Βασίλης Μπισμπίκης, Δημήτρης Κατσαΐτης
- Μετάφραση: Σοφία Αδαμίδου
- Ελεύθερη Απόδοση – Διασκευή: Ομάδα Cartel
- Διεύθυνση Φωτογραφίας: Δημήτρης Κατσαΐτης
- Οπερατέρ: Στέλιος Ορφανίδης
- Ηχολήπτης: Δημήτρης Δεμοιράκος
- Ηλεκτρολόγοι: Λάμπρος Παπούλιας, Μιλτιάδης Στόλη
- Ηλεκτρολόγος Β’: Βαγγέλης Καλαβρυτινός
- Μοντάζ: Δημήτρης Κατσαΐτης, Στέλιος Ορφανίδης
- Μιξάζ: Κώστας Φυλακτίδης
- Colouring: Δημήτρης Κατσαΐτης
- Σκηνογράφος-Ενδυματολόγος: Αλεξία Θεοδωράκη
- Set Decorator: Σταυρούλα Συγγούνα
- Ειδικές Κατασκευές: Προκόπης Βλασερός
- Κινησιολόγος: Αγγέλα Πατσέλη
- Βοηθός Σκηνοθέτη: Ερατώ Αγγουράκη
- Μακιγιάζ: Κατερίνα Κατσαΐτη
- Μουσική Επιμέλεια: Βασίλης Μπισμπίκης
- Κατασκευή Σκηνικού: Ομάδα Cartel
Οι ηθοποιοί που συμμετέχουν: Βασίλης Μπισμπίκης, Δημήτρης Δρόσος, Μαίρη Μηνά, Στέλιος Τυριακίδης, Μάνος Καζαμίας, Γιώργος Σιδέρης, Γιανμάζ Ερντάλ, Λευτέρης Αγουρίδας, Αγγέλα Πατσέλη, Μάρα Ζαλώνη, Ερατώ Αγγουράκη, Δημήτρης Γαλάνης, Διονύσης Κοκκοτάκης.
Φωτογραφίες από την παράσταση: Ελίνα Γιουνανλή
Άνθρωποι και ποντίκια – Εισιτήρια για την διαδικτυακή προβολή, προς 14 ευρώ, στο https://www.viva.gr/tickets/theatre/streaming/anthropoi-kai-pontikia/
Δείτε επίσης:
- Άνθρωποι και Ποντίκια: Δύο οnline streaming προβολές για την θεατρική επιτυχία
- Λευκές Νύχτες: Η νουβέλα του Ντοστογιέφσκι έρχεται τον Φεβρουάριο 2022
Εάν επιθυμείτε να σχολιάσετε το παραπάνω άρθρο ή οτιδήποτε άλλο στο Youfly, επισκεφτείτε τη σελίδα μας στο Facebook ή στείλτε μας μήνυμα στο Twitter. Για φωτογραφικό υλικό και ιστορίες, μεταβείτε στο Instagram μας.
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του παρόντος άρθρου, χωρίς αναφορά, με ενεργό σύνδεσμο (link) Youfly.com.
