Στο μιούζικαλ “Les Misérables” («Οι Άθλιοι») βασισμένο στο αριστούργημα του Victor Hugo, υπάρχει μία σπαρακτική σκηνή όπου ο Μarius βρίσκεται ολομόναχος στο καφενείο που κάποτε συναντιόταν με τους συμφοιτητές του και σχεδίαζαν μαζί ν’αλλάξουν τον κόσμο.
Οι φίλοι του έχουν σκοτωθεί στην επαναστατική εξέγερση του 1832 στο Παρίσι και εκείνος τραγουδάει την άρια “Empty chairs” με τον χαρακτηριστικό στίχο «Άδειες καρέκλες σε άδεια τραπέζια εκεί που οι φίλοι μου δεν θα τραγουδάνε πια».
Χθες αυτές οι άδειες καρέκλες σηματοδότησαν μία σιωπηλή διαμαρτυρία στην Ελλάδα εκ μέρους του τομέα της εστίασης και σήμερα πολλαπλά κινήματα καλλιτεχνών διαμαρτύρονται στο Σύνταγμα ζητώντας στήριξη για να ανταπεξέλθουν στο πρωτοφανές πάγωμα της επαγγελματικής τους δραστηριότητας εξ’αιτίας της πανδημίας.
Ένα από αυτά τα κινήματα ξεκίνησε αυθόρμητα από το facebook και απέκτησε πάνω από 20,000 μέλη σε λίγες μέρες: είναι το #SupportArtWorkers («Στηρίξτε τους Εργάτες της Τέχνης») και σηματοδοτείται από το σλόγκαν με μαύρα γράμματα και μία κίτρινη γραμμή στην φωτογραφία του προφίλ όσων επέλεξαν να το υιοθετήσουν.
Ποιοι ακριβώς είμαστε οι «Εργάτες της Τέχνης» και από ποιους ζητάμε στήριξη; Το γράφω σε πρώτο ενικό καθώς ανήκω κι εγώ σε αυτό το γκρουπ: είμαι θεατρολόγος με σπουδές στην Αγγλική Φιλολογία από το University College London, και στην Συγκριτική Φιλολογία & Performance Studies στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και 30 χρόνια καριέρα στον χώρο. Για να μπορέσω να σπουδάσω σε αυτές τις δύο πόλεις, δούλευα παράλληλα με τις σπουδές μου: στη Νέα Υόρκη για παράδειγμα, εργαζόμουν στην Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου ως βιβλιοθηκάριος Ελληνικής Ιστορίας και Φιλολογίας και ως Σύμβουλος Ρεπερτορίου στο θέατρο «Manhattan Theater Club”.
Ο κάθε καλλιτεχνικός τομέας έχει τις ιδιαιτερότητές του: θα μιλήσω για την κρατική στήριξη σχετικά με το θέατρο που είναι ο δικός μου τομέας. Οι γνώμες διαφέρουν σχετικά, και αναφέρομαι για τα ίδια τα μέλη του γκρουπ «Support Art Workers”, όχι για την άποψη τρίτων. Κάποιοι λένε πως μόνο όσοι είχαν κάποια επίσημη πρόσληψη την φετινή θεατρική σεζόν (Σεπτέμβριο με Μάρτιο) δικαιούνται κάποιο κρατικό επίδομα και ότι οι υπόλοιποι πρέπει να καλυφθούν από το Ταμείο Ανεργίας.
Άλλοι πιστεύουν πως όποιος έχει δουλέψει τα τελευταία τρία χρόνια με επίσημη πρόσληψη θα πρέπει να το δικαιούται. Κάποιοι άλλοι πιστεύουν πως δεν οφείλει να υπάρχει επίσημη πρόςληψη: ένα θεατρικό πρόγραμμα ή ένα δελτίο τύπου αρκεί για να αποδείξουν την καλλιτεχνική τους δραστηριότητα.
Άλλοι πάλι πιστεύουν πως οποιοσδήποτε αυτοαποκαλείται «καλλιτέχνης», είτε έχει δουλέψει τα τελευταία χρόνια είτε όχι, έχει το δικαίωμα κρατικού επιδόματος κατά την διάρκεια της πανδημίας.
Κατά την γνώμη μου έχουν όλοι δίκιο, λίγο ή πολύ. Αλλά για να είμαστε ρεαλιστές, το κράτος δεν έχει ούτε τον χρόνο ούτε τα μέσα να αξιολογεί την κάθε περίπτωση ατομικά, όσο καλή θέληση κι αν υπάρχει: τώρα λοιπόν είναι μία χρυσή ευκαιρία για όλους τους Εργάτες της Τέχνης να αποκτήσουν έναν αριθμό μητρώου που να πιστοποιεί την καλλιτεχνική τους ιδιότητα και να καταγράφει την καλλιτεχνική τους δραστηριότητα. Και αναφέρομαι σε όλες τις ιδιότητες: ηθοποιούς, σκηνοθέτες, σκηνογράφους, σχεδιαστές φωτισμών, σχεδιαστές κοστουμιών, χορογράφους, θεατρολόγους, μεταφραστές, video artists.
Κατά την άποψή μου πάντα, απαραίτητη προϋπόθεση για να αποκτήσουμε αυτόν τον αριθμό μητρώου είναι ένα δίπλωμα από κάποια ανώτατη σχολή, σχετική με την ιδιότητά μας. Θα μου πείτε, αυτό δεν είναι δίκαιο: υπάρχουν ταλέντα χωρίς διπλώματα και ατάλαντοι με διπλώματα. Ναι, αυτό ισχύει για όλα τα επαγγέλματα αλλά πρέπει να υπάρχει κάποιο κριτήριο και στα καλλιτεχνικά επαγγέλματα, δεν νοείται ο καθένας απλώς να δηλώνει «καλλιτέχνης» και να δημιουργείται αθέμιτος ανταγωνισμός από άτομα που δουλεύουν με πενιχρές ανταμοιβές μόνο και μόνο για να δουν το όνομα τους σε ένα θεατρικό πρόγραμμα. Είμαι επίσης υπέρ της επαναφοράς της άδειας ηθοποιού, με κάποια σύγχρονα κριτήρια που χωράνε μεγάλη συζήτηση και δεν είναι του παρόντος.
Παρ’όλ’αυτά, για να υπάρχει οποιαδήποτε δίκαιη δομή καταγραφής καλλιτεχνικών επαγγελμάτων και ανάλογη κρατική στήριξη, βασική προϋπόθεση είναι να υπάρχουν στελέχη στο Υπουργείο Πολιτισμού που κατέχουν τις ιδιαιτερότητες του κλάδου και έχουν κάποια πρακτική εμπειρία σχετικά.
Επίσης δεν φτάνει να υπάρχει κρατική στήριξη μόνο στους Εργάτες της Τέχνης: θα πρέπει να υπάρξει στήριξη και στους εργοδότες, δηλαδή στους θεατρικούς παραγωγούς, και αναφέρομαι στους ιδιώτες όχι στις κρατικές σκηνές και στα Ιδρύματα. Διότι οι ιδιώτες βρίσκονται αυτή την στιγμή στην πιο δυσμενή θέση απ’όλους και αν δεν επιβιώσουν οι συγκεκριμένοι παραγωγοί, όλο το θεατρικό σύστημα θα καταρρεύσει όπως ένας πύργος από τραπουλόχαρτα.
Και κάτι τελευταίο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό: την στήριξη δεν την ζητάμε μόνο από το κράτος. Την ζητάμε και από τους ανθρώπους που αύριο θα καλεστούν να ξαναγεμίσουν τις άδειες καρέκλες: το κοινό. Όσοι αγαπάτε πραγματικά το Θέατρο, ήρθε η στιγμή να το αποδείξετε με έναν τόσο απλό και ταυτόχρονα τόσο δύσκολο τρόπο: δηλώστε την πρόθεσή σας να μας στηρίξετε, είτε ηθικά, μιλώντας ανοιχτά για το ζήτημα, είτε πρακτικά με δωρεές στους θεατρικούς οργανισμούς που αγαπάτε. Γιατί η αγάπη είναι πράξη και οι άδειες καρέκλες σήμερα θα γίνουν αύριο άδειες ψυχές.
