Κυνηγημένο ως αριστερό, χτυπημένο από μια βαριά κι επίπονη πλευρίτιδα έκρυψαν το Μίκη, το Μάρτιο του 1948, φίλοι του στα υπόγεια του ιστορικού Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά. Εκεί όμως μπήκε για τα καλά στην «κουζίνα» του θεάτρου κι εκεί πρωτογνώρισε τη Μελίνα Μερκούρη, σύμφωνα με την έκδοση του Δήμου Πειραιά «Το εμβληματικό Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά».
Εκείνη θα έπαιζε, δίπλα στο Θάνο Κωτσόπουλο, την Έλσα Βεργή και την Ελένη Ζαφειρίου στο μονόπρακτο των Γκρεγκόριο και Μαρία Μαρτίνεθ Σιέρα «Το τραγούδι της κούνιας». Μια παραγωγή του Εθνικού Θεάτρου, που ανεβάστηκε, σε σκηνοθεσία Κωστή Μιχαηλίδη, στο ιστορικό θέατρο του Πειραιά. Η Μελίνα είχε το ρόλο της Αδελφής Ιωάννας του Σταυρού.
Μίκης Θεοδωράκης – Μελίνα Μερκούρη: Η πρώτη συνάντηση
Ο Μιχαηλίδης έμαθε για το Μίκη και τού ζήτησε να γράψει μουσική για την παράσταση, που φωτίστηκε στη σκηνή στις 20 Απριλίου 1948. Ύστερα από τη συνάντησή του με τη Μελίνα εκείνη, κατά μία εκδοχή, του ζήτησε να δει την παρτιτούρα. Πάντως, κανείς δεν φαίνεται να ανέλαβε τελικά την ευθύνη να αναφέρει το όνομα του κυνηγημένου Μίκη στη λίστα με τους συντελεστές της «Κούνιας» του Εθνικού…
Χρόνια μετά, το 1962, συναντήθηκαν στη «Φαίδρα» του Ζυλ Ντασσέν, με τη Μελίνα και τον Άντονι Πέρκινς. Ταινία βασισμένη στον «Ιππόλυτο» του Ευριπίδη, σε σενάριο της Μαργαρίτας Λυμπεράκη (όπως και η «Μαγική πόλη» του Νίκου Κούνδουρου) και σε στίχους του Νίκου Γκάτσου.
Τα γυρίσματα της ταινίας έγιναν στο Βρετανικό Μουσείο, στην Ύδρα και στο σπίτι του Αριστοτέλη Ωνάση στο Παρίσι. Σημαντική λεπτομέρεια: Το φωτορεπορτάζ σε όλους αυτούς τους τόπους έκανε ο μεγάλος Έλληνας φωτογράφος, του πρακτορείου Magnum, Κωνσταντίνος Μάνος.
Ο Μίκης δίδαξε τη Μελίνα
Ο Μίκης δεν ακολούθησε, αλλά σύμφωνα με αυτόπτη μάρτυρα «δίδαξε» στη Μελίνα το θρυλικό «Σε πότισα ροδόσταμο», που εκείνη τραγουδά και εξηγεί στον Άντονι Πέρκινς.
Συνέχισαν να συναντώνται σε καλλιτεχνικά βράδια, όπως στην πρεμιέρα της «Όμορφης Πόλης», σε σκηνοθεσία Μιχάλη Κακογιάννη, ή ένα αξιοσημείωτο βράδυ στο Θέατρο Λυκαβηττού, το 1966. Φωτογραφήθηκαν δε – και στις δύο περιπτώσεις – μαζί με το Γρηγόρη Μπιθικώτση.
«Δεν υπήρξε ποτέ κάτι με τη Μελίνα;», ρώτησε πολύ αργότερα ο Μίμης Ανδρουλάκης το Μίκη Θεοδωράκη, όπως καταγράφει στη μυθιστορηματική βιογραφία του «Σαλός θεού. Ο μυστικός Μίκης» (Εκδ. Πατάκη). Η απάντηση; «Ποτέ! Μόνο μια αυθόρμητη στιγμή οικειότητας πίσω από την κολόνα του “Ρεξ” σε μια αμερικάνικη ταινία, αλλά τίποτα, καμιά συνέχεια. Δεν είναι του γούστου μου».
Την ίδια ερώτηση γράφει ότι έθεσε στη Μελίνα. Και η απάντησή της: «Aγόρι μου, εγώ είμαι μεγάλη… τι να μου κάνει αυτός ο νάρκισσος έφηβος».
Πάντως, στην περίοδο της χούντας κι ενώ στο εξωτερικό η Μελίνα είχε δοθεί, ψυχή τε και σώματι, στον αντιδικτατορικό αγώνα, έσπευσε να σταθεί στο πλευρό του Μίκη Θεοδωράκη, όταν εκείνος απελευθερώθηκε και έφυγε για το Παρίσι, το 1970.
Προηγουμένως, είχε γράψει τα «Λαϊκά» του. Τα προόριζε για το Γρηγόρη Μπιθικώτση, από την ημέρα – αρχές του 1967 – που τού είχε πάει τους στίχους, «νεοσσός» τότε, ο Μάνος Ελευθερίου, αλλά η Χούντα τού άλλαξε τα σχέδια. Τα ολοκλήρωσε σε κατ’ οίκον περιορισμό, από το Μάρτιο έως τον Αύγουστο του 1968, στην Αθήνα και στο Βραχάτι. Και βρήκε νέους ερμηνευτές του στο πρόσωπο του Αντώνη Καλογιάννη και της Μαρίας Δημητριάδη.
Η Μελίνα έσπευσε, πάραυτα, να ηχογραφήσει από τα «Λαϊκά» το τραγούδι του Μίκη και του Μάνου Ελευθερίου «Ο δικαστής» (αρχικός τίτλος: Εγώ είμαι ξένος που περνά) στα ελληνικά. Αλλά και να ζητήσει από το μεγάλο Πιέρ Ντελανοέ γαλλικούς στίχους, να το προτάξει στις συναυλίες της και το 1971-72 να το περιλάβει σε όλες τις ευρωπαϊκές δισκογραφικές εκδόσεις (και κάποιες αμερικανικές) με το όνομά της.
Οι ηχογραφήσεις και τα τραγούδια
Το 1972 η Μελίνα ηχογράφησε και «Το μέτωπο», ένα μάλλον άγνωστο αντιδικτατορικό τραγούδι του Μίκη (για το ΠΑΜ), στη Νέα Υόρκη: «Το μέτωπο, τους Έλληνες / καλεί ξανά στη μάχη / Ελευθερία ή Θάνατος / το λάβαρο μας γράφει», σε στίχους του ίδιου του συνθέτη.
Σε μια αποθήκη στη Νέα Υόρκη, λίγους μήνες μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου, η Μελίνα Μερκούρη συνάντησε ξανά το Μίκη Θεοδωράκη για την ταινία του Ζυλ Ντασσέν «Η δοκιμή» (The Rehearsal). Ένα ντοκουμέντο διαμαρτυρίας, μέσα από μια αναπαράσταση των γεγονότων πριν, κατά και μετά το Πολυτεχνείο.
Στην ταινία του 1974 ο Μίκης Θεοδωράκης διευθύνει την πρόβα μιας χορωδίας, που απαγγέλλει στίχους «από το γράμμα ενός φυλακισμένου», όπως εξηγεί η Μελίνα στο φακό. Εκεί ακούγεται και η «Επιστολή» του Μίκη, σε στίχους Μάνου Ελευθερίου. Αλλά και το τραγούδι «Με το λύχνο του άστρου», σε στίχους Οδυσσέα Ελύτη, από τη Μελίνα με χορωδία. Συν τη συμμετοχή της Ολυμπίας Δουκάκη.
Ο Μίκης αναγνώριζε ότι Μελίνα Μερκούρη, με τις ερμηνείες της, σημάδεψε και άλλα του τραγούδια, όπως τη «Μυρτιά» και τον «Καημό». Κι εκείνη, σε μια συνέντευξή της, το 1978, συμπύκνωνε σε λίγες φράσεις: «Είναι πιο φιλόδοξος ακόμη κι από εμένα. Νομίζω πως εγώ γνωρίζω τα όριά μου. Ο Μίκης έχει εμμονές. Όταν διευθύνει πέντε μπουζούκια κάνει σαν να διευθύνει ολόκληρη την Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης!».
Δείτε ακόμα:
- Ο Μίκης Θεοδωράκης, το σινεμά και το θέατρο
- Όταν ο Μίκης Θεοδωράκης συνάντησε την Εντίθ Πιάφ
- Οι ιδέες του Μίκη Θεοδωράκη για μια διαφορετική Ελλάδα
Εάν επιθυμείτε να σχολιάσετε το παραπάνω άρθρο ή οτιδήποτε άλλο στο Youfly, επισκεφτείτε τη σελίδα μας στο Facebook. Ή στείλτε μας μήνυμα στο Twitter. Για φωτογραφικό υλικό και ιστορίες, μεταβείτε στο Instagram μας.
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του παρόντος άρθρου, χωρίς αναφορά, με ενεργό σύνδεσμο (link) Youfly.com
