Ο Ανδρέας Λαμπέτης, μεταπτυχιακός φοιτητής στην Γερμανία γράφει για τη τραγουδίστρια Μαργαρίτα Ζορμπαλά, χαρακτηρίζοντάς τη:
Μαργαρίτα Ζορμπαλά: Ο ακούραστος συμπαραστάτης μας στην περιπέτεια του βίου μας.
Δρόμοι παλιοί
Δρόμοι παλιοὶ ποὺ ἀγάπησα καὶ μίσησα ἀτέλειωτα
κάτω ἀπ᾿ τοὺς ἴσκιους τῶν σπιτιῶν νὰ περπατῶ
νύχτες τῶν γυρισμῶν ἀναπότρεπτες κι ἡ πόλη νεκρὴ
Τὴν ἀσήμαντη παρουσία μου βρίσκω σὲ κάθε γωνιὰ
κᾶμε νὰ σ᾿ ἀνταμώσω κάποτε φάσμα χαμένο τοῦ τόπου μου κι ἐγὼ
Ξεχασμένος κι ἀτίθασος νὰ περπατῶ
κρατώντας μία σπίθα τρεμόσβηστη στὶς ὑγρές μου παλάμες
Καὶ προχωροῦσα μέσα στὴ νύχτα χωρὶς νὰ γνωρίζω κανένα
κι οὔτε κανένας κι οὔτε κανένας μὲ γνώριζε μὲ γνώριζε
Μανόλης Αναγνωστάκης
Διάβηκε πολύς ο χρόνος από τότε που πρωτοτραγούδησε η Μαργαρίτα Ζορμπαλά αυτούς τους στίχους, μελοποιημένους από τον Μίκη Θεοδωράκη. Τί κι αν ήταν ένα κορίτσι άγουρο, έμοιαζε η φωνή της να κουβαλάει νωπές τις μνήμες και τις αλήθειες των ανθρώπων του αιώνα εκείνου που έπλασε τον σημερινό μας κόσμο.
Πώς αλλιώς θα άντεχε μια έφηβη ψυχή να πάρει τις χαραγμένες στο χαρτί λέξεις του ποιητή και, ντύνοντάς τις με το απτό σώμα της φωνής της, να τις εκτοξεύσει σαν καρφιά στους υποψιασμένους και ανυποψίαστους ακροατές. Στο παράξενο ζεστό βάθος και στο τρέμουλο της φωνής της άκουσαν οι πολλοί τις περιπέτειες του ανθρώπου που πασχίζει να βρει τον εαυτό του και μιαν ασφαλή γωνιά σ’ έναν άγριο κόσμο, στον οποίον τον άφησαν κάποτε, χωρίς να τον ρωτήσουν. Έκπληκτοι βρήκαν πως κάποιος ξένος είχε περιγράψει ένα κομμάτι της ζωής τους. Μα, έμεναν κρυμμένα κι απρόσιτα γι’ αυτούς τα λόγια του, προτού να τους τα χαρίσει απλόχερα η μουσική και μια ιδανική φωνή. Ήταν οι χθεσινοί νέοι, οι πικραμένοι απόμαχοι της ζωής, καθώς κι εκείνοι που ήλπιζαν ότι έχουν ακόμη χρόνο που βυθίστηκαν στα ποτάμια της φωνής της.
Την ακούμε άλλοτε να τραγουδάει τον έρωτα σαν χαρά ή πάθος φθαρτικό που γίνεται απόστημα. Καλύπτοντας τα σώματά μας σκοτίζει τον νου μας. Άλλοτε να μας φέρνει μελωδίες από μακρινούς ουρανούς, εκεί που οι άνθρωποι μιλούν άλλες γλώσσες και τα κρύα χιόνια τους τυλίγουν στους μακρούς χειμώνες. Η αυγούλα λάμπει πάνω στα νερά / ίβουσκά μου ιτιά μου πάει μου τη χαρά / χρυσοπράσινη ίβουσκα θαμπογέρνεις στο νερό / πές μου πές μου πού θα τον βρω αυτόν που αγαπώ.
Τέτοια λόγια όμορφα του παλιού καιρού που τα μετέφερε στη γλώσσα μας ο Γιάννης Ρίτσος, για να εννοήσουμε κι εμείς πώς ζουν οι συνάνθρωποί μας, πέρα από τον δικό μας τόπο. Κι η Μαργαρίτα Ζορμπαλά ξέρει να καταδύεται στα βάθη της ρωσικής ψυχής, γεννημένη καθώς ήταν κάτω από κάποιον άλλο, ξένο ουρανό, εκεί όπου βρήκαν μια στέγη υποφερτή, έστω και προσωρινά, χιλιάδες άνθρωποι διωγμένοι για τα όσα τότε πίστεψαν ως αλήθεια ικανή να φτιάξει έναν κόσμο κάπως καλύτερο.
Με το κάλλος της νιότης και τη γενναιότητα της φωνής της μετάδωσε σαν αεράκι συγκαταβατικό τις πικρές μνήμες κι αλήθειες. Φερμένες από εποχές κι ανθρώπους αλλοτινούς είχαν αρχίσει πια ν’ αργοσβήνουν, μπρος στο κατώφλι των νέων καιρών. Έγινε η φωνή της καθρέφτης των φασμάτων των παιδεμένων. Εκείνων ανθρώπων που είδαν την ελευθερία τους να χάνετε και τα όνειρά του να στροβιλίζονται στη δίνη των πολυτάραχων καιρών.
Τα χρόνια πέρασαν κι η Μαργαρίτα Ζορμπαλά επέλεξε να προφυλάσσεται σ’ έναν ηλιόλουστο κόσμο, αφού πρώτα είδε πώς τα σκοτάδια μπορούν να γίνουν φως. Ίδια πεταλούδα να τρυγάει τους ανθούς της ζωής, και συλλέγοντάς τους μας τους προσφέρει ανθοδέσμη σπαρμένη γητειές και θάματα. Ύστερα αποσύρεται, αφήνοντας μια θύμηση προσιτή κι απρόσιτη. Χωσμένη μες στην σπανιότητά της. Μα, εμείς την καλούμε δίπλα μας, κάθε φορά όταν πυρώνουν οι δρόμοι του βίου μας. Κάθε φορά που αποζητάμε λίγη δροσιά. Η φωνή της περιπλανιέται άθελά της παντού, όπου υπάρχουν άνθρωποι να μιλάνε τις γλώσσες που τραγούδησε. Κι έτσι καταλύει τα γεωγραφικά και εθνικά σύνορα. Συνεχίζει ανεμπόδιστη το παλιό της ταξίδι.
Κι αν η νύχτα τύλιξε έναν παλιό έφηβο που είδε την ζωή του να κυλάει με τα τραγούδια της. Ένας άλλος νέος θα έρθει, για να κάνει κι αυτός τη φωνή της συμπαραστάτη, ακούραστο στο επώδυνο ταξίδι της αυτογνωσίας. Και θα ψιθυρίζει ύστερα από μια νυχτερινή περιπλάνηση κάτω από βόρειους ουρανούς: «Καὶ προχωροῦσα μέσα στὴ νύχτα χωρὶς νὰ γνωρίζω κανένα /κι οὔτε κανένας κι οὔτε κανένας μὲ γνώριζε μὲ γνώριζε». Ανακουφισμένος και τίμιος με τον εαυτό του και με τους άλλους.
Ανδρέας Λαμπέτης, μεταπτυχιακός φοιτητής της κλασικής Φιλολογίας, Universität Hamburg/Humboldt-Universität zu Berlin.
Βερολίνο, 4 Οκτωβρίου 2020.
Διαβάστε επίσης για τη συνέντευξη της Νάνα Μούσχουρη στο Youfly.com
