Ο Ιάσονας Τριανταφυλλίδης, με αφορμή την επέτειο για τα 100 χρόνια από τη γέννηση της μοναδικής Μελίνας Μερκούρη, περιγράφει όσα είχε κάποτε συζητήσει με την ενδυματολόγο, Ντένη Βαχλιώτη:
Σήμερα 18 Οκτωβρίου 2020 είναι μία επέτειος. Κλείνουν 100 χρόνια από τη γέννηση μιας γυναίκας τόσο μοναδικής που μοιάζει σα να μη γεννήθηκε ποτέ ή σαν να περιμένουμε να γεννηθεί αύριο. Η Μελίνα Μερκούρη ήταν, είναι και θα είναι κάτι μοναδικό, μοναχικό και ανεπανάληπτο. Ότι και να γράψεις, ότι και να πεις είναι τόσο λίγο και αν έχεις, όπως εγώ, τη σπάνια τύχη να την έχεις συναντήσει, να της έχεις μιλήσει, να την έχεις «ακουμπήσει», τότε είναι ακόμα πιο δύσκολο να μιλήσεις για αυτήν…
Και επειδή η Μελίνα Μερκούρη λάτρευε τα ωραία ρούχα και συγχρόνως τα φορούσε και δεν την φοράγανε, αντί για κάτι άλλο σήμερα θα βάλω απλώς την κουβέντα που είχαμε, με την αξέχαστη επίσης, Ντένη Βαχλιώτη, και ενδυματολόγο που ήταν 2 φορές υποψήφια για Όσκαρ κοστουμιών, το 1960 για το «Ποτέ την Κυριακή» και 1962 για τη «Φαίδρα». Συν το γεγονός ότι ήταν από τις πιο στενές φίλες της Μελίνας σε όλη τη ζωή.
Ένα κομμάτι μιας συζήτησης λοιπόν, δική μου με την Ντένη Βαχλιώτη, για το πως έντυσε τη Μελίνα στη «Στέλλα», στο «Ποτέ την Κυριακή» και στη «Φαίδρα».
Ντένη Βαχλιώτη: “Πώς έντυσα τη Μελίνα Μερκούρη”
Διάβασες το σενάριο της «Στέλλας» πρώτα;
Ντένη Βαχλιώτη: Όχι το ίδιο βράδυ που μιλήσαμε συμφώνησα. Και ήρθε την άλλη μέρα ο Καμπανέλλης, διαβάσαμε το σενάριο κι άρχισε η ανάλυση του έργου. Η σχέση μου με τη Μελίνα δεν ήταν τυχαία τόσο κοντινή, γι’ αυτό και τόσο πολύ πέτυχα τα κοστούμια της στα έργα που τα έκανα. Εγώ ήμουν το «επί ίσοις όροις». «Δεν είσαι το ασθενές φύλο». Έτσι μεγάλωσα. Αλλά έλα που και η Μελίνα ήταν έτσι. Από χαρακτήρα. Δεν ήταν ποτέ δυνατό να σκεφτείς ότι πέρασε από το μυαλό της Μελίνας να παντρευτεί και να κάνει την κοσμική κυρία. Και δεν ήταν αυτό.
Η σχέση της με τον Σπυρομήλιο, μεγάλος έρωτας, ήταν αλλιώτικη, δεν ήταν έτσι όπως ήξερα εγώ και οι συμμαθήτριές μου, με τα φλερτ τους και με τους άντρες τους. Εκεί τα βρήκαμε. Και τα βρήκαμε στη «Στέλλα». Την αναλύσαμε μαζί. Αυτό που δεν ξέρει ο κόσμος είναι ότι η Μελίνα Μερκούρη ό,τι έργο κι αν έκανε, θέατρο, σινεμά, μικρό, μεγάλο θα του άλλαζε τα φώτα στην ανάλυση. Θα σου πω μια χαρακτηριστική σκηνή: αρχίσαμε και ζωγραφίζαμε και η μία και η άλλη τον χαρακτήρα της Στέλλας. Κι έχει την σκηνή που την πρωτοβλέπουμε σαν τραγουδίστρια, στο «Για τον έρωτα και τον θάνατο», στον «Παράδεισο».
Της λέω, «Εδώ θα σου κάνω ένα κοστούμι, νομίζω είχα κάνει ήδη ένα σκίτσο που να κοροϊδεύει, να κλείνει το μάτι στο πρότυπο που πουλάει όταν τραγουδάει. Και της έκανα ένα κοστούμι πολύ κολλητό, γιατί είχε εκπληκτικό σώμα, ώστε να προβάλλεται αυτή η θηλυκότητα, το οποίο ήταν τυλιγμένο σαν σειρές – σειρές από κρόσια. Πρόστυχο-κρόσια μαύρα. Έτσι όπως το είχα συλλάβει, της λέω «Δεν θα το κάνω από ζέρσεϊ να κολλάει στο σώμα, θα το κάνω από σατέν να είναι σταθερό. Και να μην είναι καλοραμμένο για να είναι γελοίο το φόρεμα. Να είναι πρόστυχο. Η καρικατούρα της βαμπ της ταβέρνας». Και η Μελίνα συνέλαβε τον ρόλο έτσι. Το έπαιξε έτσι, το χόρεψε έτσι. Θυμάσαι πώς το χορεύει; Κοροϊδεύει το πρότυπό της. Το κορόιδεψα εγώ με το κοστούμι κι αυτή με τον τρόπο που το έπαιξε. Τόσο ταυτιστήκαμε.
Το μαύρο πουλόβερ και η φούστα της Μελίνας Μερκούρη στο φινάλε, πώς προέκυψαν;
Ντένη Βαχλιώτη: Το φινάλε πια έχει μείνει. Στο ενδιάμεσο έχει μια ρόμπα που φοράει στο σπίτι της. Αυτή τη ρόμπα κανονικά ένας άλλος ενδυματολόγος θα την είχε κάνει ένα φανταχτερό πράγμα, της τραγουδίστριας. Έλα που της είχα το ρομπάκι της εργάτριας… Γιατί αυτή όταν ήταν με τον εαυτό της μέσα στο οικείο περιβάλλον ήταν αυτά που πίστευε, όχι αυτά που φόραγε για να πλασάρει στον κόσμο. Είναι σημειολογικό αυτό.
Τελικά το κοστούμι του φινάλε πώς το εμπνεύστηκε;
Ντένη Βαχλιώτη: Το εμπνεύστηκα από το ότι κλείστηκε στον εαυτό της. Και πένθησε και για τον εαυτό της. Ψυχολογικά. Και την έφραξα. Μέχρι πάνω στο λαιμό ήταν το πουλόβερ. Και το σφίξιμο της μέσης. Σαν ζεμένη ήταν.
Τα ράψατε τα ρούχα από την αρχή ή τα βρήκατε;
Ντένη Βαχλιώτη: Α, δεν είσαι στα καλά σου! Τα ράψαμε! Πουλόβερ με τόσο μεγάλο γιακά δεν υπήρχε. Ήταν μεγάλος σαν σωλήνας και τον τυλίξαμε μέχρι ψηλά το λαιμό. Όλα από την αρχή.
Παρότι φαντάζομαι θα είχε οικονομικές δυσκολίες η παραγωγή…
Ντένη Βαχλιώτη: Πολλές δυσκολίες, αλλά δεν ήταν πολλά. Όλα τα ράψαμε όμως.
Και τα αντρικά;
Ντένη Βαχλιώτη: Όλα. Με τη «Στέλλα» δεν αισθανόμουν επαγγελματίας. Αισθανόμουν από πάνω. Όλες οι ανασφάλειες μου είχαν φύγει.
Από τον Μιχάλη Κακογιάννη είχες επεμβάσεις;
Ντένη Βαχλιώτη: Τίποτα.
Μια αδιάκριτη ερώτηση; πόσα Λεφτά πήρες για τη «Στέλλα»;
Ντένη Βαχλιώτη: Φράγκο!
Πόσο στοίχισαν τα κοστούμια;
Ντένη Βαχλιώτη: Πού να θυμάμαι τώρα; Πάντως στοίχισαν λίγο. Τα μόνα φουστάνια που στοίχισαν λίγο παραπάνω ήταν αυτό με τις φράντζες και το μαύρο που τραγουδάει το «Δίκοπο μαχαίρι».
Το στράπλες.
Ντένη Βαχλιώτη: Ναι. Αλλά κοίταξε… Το σύνηθες για εκείνη την εποχή ήταν οι τραγουδίστριες να φορούν στράπλες, αλλά το φόρεμα ήταν φορτωμένο με πούλιες στο στήθος. Εγώ το έκανα τελείως αντίθετο. Ήταν σκέτο πανί και ό,τι υπήρχε ήταν κάτω από το στήθος και κρεμόταν για να τονίσω ακριβώς την αντίθεση.
Ντένη Βαχλιώτη: “Εμπνεύστηκα τα κοστούμια μόνη μου, χωρίς πρότυπο”
Εμπνεύστηκες από τις τραγουδίστριες του λαϊκού ή του ελαφρού τραγουδιού; Ας πούμε από τη Νίνου ή από την Μπελίντα;
Ντένη Βαχλιώτη: Ούτε τη Νίνου είχα δει ούτε τη Μπελίντα. Ζούσα στη Ρώμη. Δεν είχα πατήσει ποτέ σε μπουζούκι.
Ούτε με τη Μελίνα;
Ντένη Βαχλιώτη: Με τη Μελίνα πάτησα σε μπουζούκια όταν κάναμε το «Ποτέ την Κυριακή». Δεν τα ήξερα τα μπουζούκια.
Τότε πώς εμπνεύστηκες τα κοστούμια για τη «Στέλλα»;
Ντένη Βαχλιώτη: Τα εμπνεύστηκα. Δεν είχα πρότυπο.
Και πάμε στο «Ποτέ την Κυριακή» λοιπόν… Τα κοστούμια πώς τα σχεδίασες;
Ντένη Βαχλιώτη: Για τα κοστούμια -έχουν δημοσιευτεί οι μακέτες της εποχής- μου έδωσε τρεις ντιρεκτίβες ο Τζούλης: στη μια σκηνή να είναι μπουζουκτζού, να έχει και ένα κοτέ παιδικό αλλά το βασικό ήταν στην σκηνή του ραντεβού στον Παρθενώνα, που την πηγαίνει για να την ταρακουνήσει, να δει τον Παρθενώνα που δεν είχε δει ποτέ της και στη συνέχεια την παίρνει και την πηγαίνει στο Ηρώδειο για να δουν τη «Μήδεια».
Εκεί την ήθελε μόλτο καρακατσούλα, να παθαίνεις σοκ από την αντίθεση της αρχαίας Ελλάδας με τη σύγχρονη, με το είδος που είναι η Ρωμιά η σημερινή. Και κάνω το περίφημο κόκκινο κοστούμι… Δεν έκανα μακέτα καθόλου. Τα περιέγραφα και μου έλεγε ο Τζούλης, «Κάνε ό,τι καταλαβαίνεις», και έκανα ό,τι καταλάβαινα.
Τα έραψες ή τα βρήκες;
Ντένη Βαχλιώτη: Τα ράψαμε όλα!
Η Ντένη Βαχλιώτη και το περίφημο ριγέ μπλουζάκι της Μελίνας Μερκούρη
Το ριγέ μπλουζάκι;
Ντένη Βαχλιώτη: Και το μπλουζάκι το ριγέ. Τι να σου πω γι’ αυτό… Ήθελα να της βγάλω μια σεσνουαλιτέ που δεν είναι χοντρή και πρόστυχη. Αυτό το έχω σε όλα μου. Δεν ήθελα να βγάλει πολύ το στήθος έξω, δεν μου άρεσε αυτό, ήταν πολύ συνηθισμένο. Και έβαλα όλη τη σενσουαλιτέ, τον αισθησιασμό που έχει το μπλουζάκι, το οποίο έχει πολύ ανοιχτή μασχάλη, απ’ όπου διακρίνεται το μισό στήθος και βρήκα ότι αυτό είναι το αισθησιακό στοιχείο που μπορώ να τονίσω. Γιατί είχα και έχω μια αρχή. Δεν ήταν θέμα συνειδητού και ασυνείδητου. Συνειδητότατα τα έκανα.
Πιστεύω ότι το ρούχο πρέπει να έχει μια σημειολογία, ένα κορυφαίο στοιχείο του χαρακτήρα, της σκηνής και του έργου. Κάθε κοστούμι πρέπει να έχει σημείο αναφοράς. Να είναι έτσι καμωμένο, ώστε φεύγοντας να το θυμάσαι… Αλλά να θυμάσαι αυτό που θέλησα να τονίσω. Πήγα και το έδωσα σε μια ράφτρα, μεγαλοράφτρα που έμενε απέναντι από το σπίτι μου, ακόμα Σκουφά έμενα τότε. Η Μαρί Παλ που είχε καλά, τεχνικά χέρια. Μου το έκανε «ρίζα». Το πιάνω και κάθομαι όλο το βράδυ, είχα και τα ίδια μέτρα ακριβώς με τη Μελίνα, περιφέρεια στήθους και μέσης, εκτός από το ότι ήμουν πιο κοντή. Επάνω στο σώμα μου κατέβασα το μήκος της μασχάλης,
Κι έτσι φτιάχτηκε το περίφημο ριγέ μπλουζάκι…
Ντένη Βαχλιώτη: Τίποτα δεν ήταν έτοιμο. Ξέρεις τι μυστικά έχουν τα κοστούμια για να βγάλουν το προφίλ που βγάζουν; Τα έραψα όλα πάνω στις ηθοποιούς και ράφτηκαν στο ραφτάδικο της Μαρί Παλ, ραφτάδικο της υψηλής κοινωνίας στο Κολωνάκι. Η Δέσπω ας πούμε ήταν παχιά και μου είπε ο Τζούλης, «Να ξεχειλάει το κρέας!» και της έραψα ένα φουστάνι που το έσφιξα πάρα πολύ και του έβαλα και μπανέλες.. Τα αντρικά, κάποια τα πήρα απ’ το Μοναστηράκι. Το σακάκι του Βανδή το πήρα από ένα καλάθι στον Πειραιά.
Όταν γυρίσατε βέβαια τη «Φαίδρα» ήσαστε πιο άνετη οικονομικά, σχετικά με τα κοστούμια, φαντάζομαι, ε;
Ντένη Βαχλιώτη: Μην το συζητάς. Εκεί καλοπληρώθηκα, ήταν μεγάλη παραγωγή. 4 κοστούμια μάλιστα τα έραψα στον Ντιόρ και ήταν τα αντρικά. Τα εμπνεύστηκα από τους άνδρες του Σίτυ στο Λονδίνο γιατί ήθελα να ντύσω τη Μελίνα με αντρικά ρούχα γυναικοποιημένα. Ας πούμε, ένα σμόκιν αντρικό αντί για βραδινό φόρεμα και αυτό έγινε για πρώτη φορά στην ιστορία της μόδας. Επίσης στο υπόγειο του Ντιόρ βρήκα ένα ύφασμα κρεπ που δε μπορούσα να το βρω αλλού για την πιτζάμα που έφτιαξα για τη Μελίνα στη σκηνή πριν κάνει σεξ. Ήθελα να πέφτει επάνω της και ήταν αντιγραφή ράσου σε πιτζάμα.
Να μη τη βλέπεις γυμνή, αλλά να μαντεύεις το σώμα της Μελίνας, γιατί αυτό είναι πιο ερωτικό. Αυτό δεν το έραψα στου Ντιόρ, αλλά εδώ στη Νίτσα. Η Μελίνα Μερκούρη δεν ανακατευόταν ποτέ, της έλεγα «Ε ρε τι κοστούμια σου φτιαξα» και κείνη μου λέγε «ναι αλλά και πως τα φοράω…». Στο τέλος μάλιστα ο Ντιόρ την ρεντιγκότα και το κοστούμι τα έβαλε στην κολεξιόν, τα πούλησε και τα έκανε μόδα.
Τα δικά μου κοστούμια. Και το είπα της Μελίνας αλλά εκείνη με παρακάλεσε να μην κάνω φασαρία και δε μίλησα. Ήμουν και σε αυτή την ταινία υποψήφια για Όσκαρ κοστουμιών και μάλιστα είχα συζητηθεί πολύ στη Ρώμη και στο Χόλυγουντ για αυτή την υποψηφιότητα, αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση.
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του παρόντος άρθρου, χωρίς αναφορά, με ενεργό σύνδεσμο (link) Youfly.com.
Διαβάστε περισσότερα για την Μελίνα Μερκούρη, από τον Ιάσονα Τριανταφυλλίδη.
