Η «Συνοικία το Όνειρο», μία ταινία που σκηνοθέτησε ο Αλέκος Αλεξανδράκης και εν τελεί μετατράπηκε σε «εφιάλτη».
Μια συνοικία. Της Αθήνας, της Ελλάδας. Όπου, κατά τον Σωτήρη Χατζάκη, χτυπάει η καρδιά «της Κοινότητας, της Αγάπης, της αλληλεγγύης, της συγχώρεσης και της προσδοκίας για ένα καλύτερο μέλλον».
Ένα όνειρο που έγινε «εφιάλτης» για τον αξέχαστο Αλέκο Αλεξανδράκη. Στην πρώτη και τελευταία του κινηματογραφική, σκηνοθετική προσπάθεια.
Όλα αυτά έρχεται να φωτίσει, για πρώτη φορά θεατρικά σε πείσμα της λογοκρισίας, η παράσταση του έργου του συγγραφέα Κώστα Κοτζιά και του ποιητή Τάσου Λειβαδίτη, που σκηνοθετεί ο Σωτήρης Χατζάκης. Με ορίζοντα πρεμιέρας στις 30 Οκτωβρίου 2020, στο Γυάλινο Μουσικό Θέατρο.
Μικροί άνθρωποι, μεγάλα όνειρα, έρωτες, καυγάδες, προσδοκίες, γλέντια, θρήνοι, μα πάνω απ’ όλα μία μεγάλη συλλογική καρδιά», βλέπει στο έργο ο Σωτήρης Χατζάκης, που ανέλαβε τη δραματουργική επεξεργασία – θεατρική διασκευή – σκηνοθεσία. Κρατώντας την εμβληματική μουσική και τα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη.
Πέτρα στην ωραιοποιημένη βιτρίνα της κοινωνίας
Πρώτα, η ιστορία: Σε μιαν Ελλάδα που είχε βγει λαβωμένη και πάμφτωχη από τον πόλεμο και τον εμφύλιο, στις αρχές του ’60, λίγο μετά τις εκλογές «βίας και νοθείας», ο σταρ του σινεμά (και του θεάτρου) τότε Αλέκος Αλεξανδράκης αποφασίζει κάτι τολμηρό: Να σκηνοθετήσει για τον κινηματογράφο τη «Συνοικία το όνειρο».
Με βάση ένα θεατρικό έργο που σαν πέτρα… έσπαγε την ωραιοποιημένη βιτρίνα της κοινωνίας, που πουλούσε η Πολιτική στην Ελλάδα.
Πρωταγωνιστές, ο ίδιος, η πρώην σύζυγός του Αλίκη Γεωργούλη, η Σαπφώ Νοταρά και ο μεγάλος Μάνος Κατράκης, μεταξύ άλλων.
Για τα γυρίσματα επιλέγει τη φτωχική συνοικία του Ασυρμάτου, δίπλα σε ένα πρώην λατομείο, κάτω από τον λόφο του Φιλοπάππου, στα Άνω Πετράλωνα. Μια παραγκούπολη, που έμεναν μεροκαματιάρηδες και πρόσφυγες από την Μικρά Ασία.
Ο προϋπολογισμός της ταινίας μεγάλος. Το εγχείρημα εξαιρετικά παράτολμο, όταν μάλιστα έχει στον πυρήνα του δύο «στιγματισμένους» για τα φρονήματά τους: τον Αλέκο Αλεξανδράκη, αλλά και το Μάνο Κατράκη.
Να που «βρέχει στη φτωχογειτονιά»
Συν το Μίκη Θεοδωράκη και τραγούδια που έγιναν ύμνος για τη φτωχολογιά. Όπως το «Βρέχει στη φτωχογειτονιά», με το Γρηγόρη Μπιθικώτση.
Δεν ήταν τυχαίο, λοιπόν, ότι ελέω του ενοχλημένου καθεστώτος (και για την «κόντρα» σε όσα διαφήμιζε εικόνα και για τα φρονήματα), εμφανίζονταν στα γυρίσματα παρακρατικοί που απειλούσαν ακόμη και με ξύλο τους κομπάρσους.
Όπως όταν τελικά τα γυρίσματα ολοκληρώθηκαν η ταινία έπεσε στα χέρια της Επιτροπής Προληπτικής Λογοκρισίας. Για να πάρει άδεια προβολής. Συν την Επιτροπή Ελέγχου Κινηματογραφικών Ταινιών, για να πάρει άδεια προβολής στο Φεστιβάλ της Βενετίας.
Ο Αλέκος Αλεξανδράκης και η «Συνοικία το Όνειρο»:
Το μεγάλο «πετσόκομμα» του ονείρου
Χαίρονταν να πετσοκόβουν σκηνές οι λογοκριτές. Ακόμη και όλες τις σκηνές του «τρελού», ενός βασικού χαρακτήρα στο έργο, που διέτρεχε και την ταινία. Και οι αρχικές κόπιες μεταφέρθηκαν στην Ασφάλεια για καταστροφή, με την απαίτηση να είναι παρών ο σκηνοθέτης Αλέκος Αλεξανδράκης (ο οποίος αρνήθηκε)!
«Έδειχνε πολλήν φτώχειαν», ήταν η επίσημη αιτιολογία στις εφημερίδες της εποχής. Στις δε προβολές της ήδη πολύ πετσοκομένης νέας κόπιας, που πήρε άδεια για τις 3 Αυγούστου 1961, στο κινηματοθέατρο «Ράδιο Σίτυ», σημείωναν: «Το κοινόν εξώσθη βιαίως και η Αστυνομία ενήργησε συλλήψεις θεατών». Η δε Αστυνομία «εξεκένωσε βιαίως την αίθουσαν». «Σκηναί απιθάνου σκαιότητος».
Ο ίδιος ο Αλέκος Αλεξανδράκης μιλούσε για «οικονομική καταστροφή» όσον αφορά τη «Συνοικία το όνειρο». Μόνον σε μεγάλα αστικά κέντρα κατάφερε τελικά να προβληθεί η πολύπαθη ταινία. Ενώ απαγορεύθηκε στην υπόλοιπη Ελλάδα.
Η Αλίκη Γεωργούλη στην αυτοβιογραφία της αποκάλυπτε ότι το κόστος της ταινίας ήταν 1.472.000 δραχμές, σχεδόν διπλά απ’ όσο κόστιζαν τότε οι ταινίες της Αλίκης Βουγιουκλάκη. Και σημείωνε ότι, τελικά, γνώρισε τεράστια εισπρακτική επιτυχία αργότερα στο εξωτερικό: «Από εκεί βγήκαν τα λεφτά. Κέρδη ήταν τα ατελείωτα ταξίδια μας και οι γνωριμίες. Φιλίες που άνοιξαν και πυρκαγιές… Μόσχα, Πράγα, Κίεβο, Βουδαπέστη, Βουκουρέστι, Σόφια, Βερολίνο, Κούβα».
Όσο και αν κυνηγήθηκε το όνειρο του Αλέκου Αλεξανδράκη που έγινε «εφιάλτης», τελικά τιμήθηκε με δύο βραβεία στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Και, βέβαια, εξυμνήθηκε για τα τραγούδια του Μίκη, που άφησε παρακαταθήκη.
Το νέο όνειρο του Σωτήρη Χατζάκη
«Ο Αλέκος Αλεξανδράκης, ακολουθώντας τα βήματα του Ιταλικού Νεορεαλισμού, δημιουργεί μία έξοχη ταινία-τοιχογραφία της Ελλάδας, που έγινε θρύλος», σχολιάζει ο Σωτήρης Χατζάκης, που αναλαμβάνει να αποκαταστήσει θεατρικά εκείνο το «Όνειρο».
«Λογοκρίθηκε, κόπηκαν σκηνές, εξαφάνισαν τα αρνητικά… Ακόμη και έτσι, όμως, δεν παύει μέχρι και σήμερα να μας αγγίζει βαθιά μέσα από τις ανθρώπινες ιστορίες που αφηγείται».
Και μου εξηγεί, παραπέρα: «Κόπηκε και ο ρόλος του τρελού επειδή η επιτροπή λογοκρισίας είπε ότι οι τρελοί δεν είναι στις γειτονιές της Ελλάδας, αλλά στα άσυλα.
«Ο Αλέκος Αλεξανδράκης δεν το αναγνώρισε, κομμένο, το έργο».
Το έκανε μεν, αλλά κανείς δεν του χρηματοδότησε δεύτερο», μου θυμίζει ο Σωτήρης Χατζάκης. Ο οποίος αποφάσισε να συμπληρώσει τα δραματουργικά κενά που άφησε η χατζάρα της λογοκρισίας, να το διασκευάσει, να αποκαταστήσει το ρόλο του τρελού, στο στόμα του οποίου βάζει ποιήματα του Τάσου Λειβαδίτη (να θυμηθούμε το συγκλονιστικό «Σαββατόβραδο» του Μίκη Θεοδωράκη, με το Στέλιο Καζαντζίδη;)
«Θα δούμε το έργο που έφτασε στην οθόνη το 1961, το σενάριο, θα ακούσουμε τα θρυλικά τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη, αλλά και άλλα, που μας δίνει ο ίδιος. Είναι μια τολμηρή πράξη του Γυάλινου Μουσικού Θεάτρου σε τέτοιες εποχές», προσθέτει ο σκηνοθέτης.
«Μικροί άνθρωποι, μεγάλες προσδοκίες». Σε αυτή τη φράση του Ονορέ Ντε Μπαλζάκ, μου λέει ο Σωτήρης Χατζάκης, συνοψίζεται όλο το ιδεολογικό της «Συνοικίας».
Τι είναι εκείνο που τον συγκινεί και τον δονεί στο έργο και στον λογοκριμένο ρόλο του τρελού, που τον αποκαθιστά; «Με ενδιαφέρει ότι παρόλη την εξέλιξη του πολιτισμού και τα σχέδια του πολιτικού προσωπικού να εξελιχθεί η χώρα και να πάει μπροστά, δυστυχώς ή ευτυχώς, οι αποσυνάγωγοι και οι περιττοί θα υπάρχουν πάντα».
«Κρατάνε αναμμένο το κεράκι της συνείδησης μας»
Εκείνο που δεν καταλαβαίνει η πλειοψηφία, πιστεύει ο Σωτήρης Χατζάκης, είναι ότι «τούτοι είναι υλικό εύφλεκτο και όχι άχρηστο ή πεταμένο. Είναι εν δυνάμει υλικό μιας συνειδητότητας»
Και καταλήγει, εξηγώντας: «Άνθρωποι έξω από το δίπολο παραγωγή – κατανάλωση, που τους πέταξαν έξω λόγω της μη κατανόησης των κανόνων. Και σήμερα έχουμε μεγάλο ποσοστό απόγνωσης και αγωνίας. Ανθρώπους, που ήταν νοικοκυραίοι και έμειναν στο δρόμο. Η ύπαρξη αυτών των αποσυνάγωγων κρατάει αναμμένο το κεράκι της συνείδησης μας, για να μην προσχωρήσουμε στην αδιαφορία της σιωπηλής πλειοψηφίας».
«Συνοικία το όνειρο»
«Συνοικία το όνειρο» των Κώστα Κοτζιά – Τάσου Λειβαδίτη στο Γυάλινο Μουσικό Θέατρο (Συγγρού 143, Νέα Σμύρνη, τηλ.: 210 9315 600). Από 30 Οκτωβρίου 2020.
Δραματουργική επεξεργασία – Θεατρική διασκευή -σκηνοθεσία: Σωτήρης Χατζάκης.
Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης. Τα τραγούδια αποδίδει ζωντανά ο Ζαχαρίας Καρούνης, με ορχήστρα.
Κοστούμια: Γιάννης Μετζικώφ.
Σκηνικά: Έρση Δρίνη.
Φωτισμοί: Αντώνης Παναγιωτόπουλος.
Φωτογράφος: Αγγελική Κοκκοβέ.
Ερμηνεύουν: Μάνος Βακούσης, Γιωργής Τσαμπουράκης, Κώστας Φλωκατούλας, Μαρία Φιλίππου, Χαρά-Μάτα Γιαννάτου, Δημήτρης Καραμπέτσης, Κατερίνα Σπάρταλη, Γεράσιμος Σοφιανός, Σοφία Μιχαηλίδου.
Η προπώληση εισιτηρίων ξεκίνησε στο www.viva.gr.
Δείτε επίσης περισσότερες πληροφορίες για τη «Συνοικία το όνειρο» του Σωτήρη Χατζάκη.
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του παρόντος άρθρου, χωρίς αναφορά, με ενεργό σύνδεσμο (link) της πηγής προέλευσης Youfly.com.
