Στο Μάνο Καρατζογιάννη ανατέθηκε να δημιουργήσει μια επετειακή ταινία – ντοκιμαντέρ για την Μελίνα Μερκούρη και αποφάσισε να το κάνει με τις 13 ηθοποιούς, που έχουν τιμηθεί με το βραβείο που φέρει το όνομα της.
Πάει, έσπασε εκείνο το καλούπι. Και μένουμε, κάθε 6η Μαρτίου, από εκείνη την ημέρα του 1994, να τη θυμόμαστε. Την αξέχαστη Μελίνα, που έλεγε: «Αν δεν αγαπούσα τόσο πολύ την Ελλάδα, θα ήμουν τεμπέλα, θα ήμουν δειλή. Η Ελλάδα µε κρατάει στο να µην προδώσω και να µην πούνε ότι δεν ήταν αντάξια της Ελλάδας».
Αυτά έγραφα πριν από μερικά χρόνια στην επέτειο από την αποδημία της Μελίνας Μερκούρη. Για κείνο το καλούπι της, που έσπασε. Και πάει, πια.
Μας λείπει αυτό το καλούπι; Στα χρόνια που από την εξίσωση «αστική ευγένεια» έχουν καταργηθεί και οι δύο συνισταμένες στην ελληνική πολιτική. Στα χρόνια που η πολιτική έχει αφαιμαχθεί και από την τελευταία ρανίδα διεκδίκησης από κάθε τι μεγαλύτερο στην κλίμακα της εξουσίας.
Στα χρόνια που το πολιτικό – ή και πολιτιστικό, με την ευρύτερη έννοια – όραμα έχει περιοριστεί σε ρόλο χάρτινης προμετωπίδας. Ε, λοιπόν – έγραφα τότε – θα τολμούσε κάποιος να πει πως μας λείπει εκείνο το καλούπι.
Αυτή τη φορά θα το γιορτάσουμε το ανεπανάληπτο καλούπι ζωής και τέχνης, το σαρωτικό, το σαγηνευτικά διεκδικητικό, στις 18 Οκτωβρίου 2020. Στα 100ά γενέθλιά της.
Και θα τα γιορτάσουμε με ένα πρώτο, επτάλεπτο, απόσπασμα από μια «θεατρική» ταινία για τη ζωή και το έργο της.
Μοιρασμένο σε αφηγήσεις στις 13 ηθοποιούς που τιμήθηκαν με το βραβείο « Μελίνα Μερκούρη » για την ερμηνεία τους, τα τελευταία χρόνια. Στο «Μελίνα Στοπ Καρέ – αναζητώντας τη σύγχρονη ελληνικότητα».
Οι ηθοποιοί που θα ερμηνεύσουν ένα κομμάτι από τη ζωή της Μερκούρη
Μοιρασμένο στις:
Λένα Παπαληγούρα, Γιούλικα Σκαφιδά, Ιωάννα Κολλιοπούλου, Λένα Δροσάκη, Μαρία Κίτσου, Μαρίνα Ασλάνογλου, Ιωάννα Παππά, Αλεξάνδρα Αϊδίνη, Ανθή Ευστρατιάδου, Στεφανία Γουλιώτη, Έλενα Μαυρίδου, Εύη Σαουλίδου και Λουκία Μιχαλοπούλου.
Όπως η Μελίνα τραγουδούσε, το φθινόπωρο του 1982, «Δεκαοχτώ του Οκτώβρη γεννήθηκα, σ’ αυτή την πολιτεία των θρύλων» (σε μουσική Γιάννη Μαρκόπουλου και στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου, για την τηλεταινία «Γενέθλια» της γαλλικής Antenne 2 και του Πιερ Ζουρντάν), έτσι οι 13 ηθοποιοί θα «τραγουδήσουν», με αφήγηση, τις 13 περιόδους της ζωής της και του έργου της.
Η Μανουέλα Παυλίδου από το Ίδρυμα Μελίνα Μερκούρη, αλλά και ο Δημήτρης Λιγνάδης από το Εθνικό Θέατρο, αλλά και το υπουργείο Πολιτισμού παρέδωσαν τα «κλειδιά» αυτού του γενέθλιου, επετειακού αφιερώματος στο καλούπι της Μελίνας (που έσπασε πια…) στο σκηνοθέτη Μάνο Καρατζογιάννη.
Κι εκείνος σκέφτηκε, όπως μου λέει, να πλάσει κάτι – όπως ήταν και η αρχική ιδέα – με τις 13 ηθοποιούς που τιμήθηκαν με βραβείο που φέρει το όνομά της. Και μοίρασε την αφήγηση της ζωής της σε 13 κεφάλαια.
«Ακούγονται τρία κουδούνια θεάτρου, όπως παλιά, σα να ξεκινάει παράσταση. Μια γυναίκα ντυμένη στα λευκά, με ταγιέρ της δεκαετίας του ‘80,περπατάει με άνεση στους διαδρόμους του θεάτρου. Κάθεται στην πρώτη σειρά σε μια φωτισμένη, από ψηλά, κενή θέση.
Τα φώτα σβήνουν… Πάνω στη σκηνή ζωντανεύουν σε διάφορα μέρη μικρά installations με κάθε μια από τις δεκατρείς βραβευθείσες/ηθοποιούς σε ισάριθμες αφηγήσεις. Κάθε ηθοποιός, όσο γράφεται σε διαφορετικό σημείο της σκηνής ο τίτλος της αφήγησης σαν σε ταινία, παίρνει μια πόζα από την αντίστοιχη περίοδο της Μελίνας.
Ανάμεσα στα αφηγηματικά μέρη, που μπορούν ακόμα και να διαβάζονται από ένα ντοσιέ το οποίο θα έχει το σχήμα της καρφίτσας του Βραβείου Μελίνα Μερκούρη, ακούγονται «σπασμένες» μελωδίες ως μουσικές γέφυρες από γνωστά και σχετικά με την αφήγηση τραγούδια της Μελίνας», έγραψε την αρχή του σεναρίου.
Ο κορονοϊός καθυστέρησε το ντοκιμαντέρ για την Μελίνα Μερκούρη
Ήταν αρχικά να ανεβαστεί σε θεατρική παράσταση, στις 23 Απριλίου. Αλλά… ήρθε ο κορονοϊός. Και το θεατρικό έγινε «θεατρική» ταινία, ντοκιμαντέρ αν θέλετε, που γυρίστηκε ήδη μέσα στο «Ρεξ» του Εθνικού Θεάτρου.
Και τώρα μοντάρεται για να κάνει πρεμιέρα ένα επτάλεπτο preview, όπως είπαμε, στο youtube, στις 18 Οκτωβρίου 2020, σηματοδοτώντας τα 100ά γενέθλια της Μελίνας. Και το 2021 να βγει στον «αέρα» ολόκληρη η ταινία, κατά Μάνο Καρατζογιάννη.
Είναι «χαρά και δυσκολία να μπορέσεις μέσα σε λίγη ώρα να χωρέσεις μια ζωή. Της Μελίνας. Που είναι πολλές ζωές μαζί», μου λέει ο ίδιος. «Και, μαζί, να αξιοποιήσεις ένα σπάνιο ερμηνευτικό υλικό, που είναι αυτά τα κορίτσια».
«Η Μελίνα έχει πολλά πρόσωπα, όπως οι θεές. Άλλωστε, την είχαν αποκαλέσει ‘τελευταία Ελληνίδα θεά’», προσθέτει ο σκηνοθέτης του «Μελίνα Στοπ Καρέ – αναζητώντας τη σύγχρονη ελληνικότητα».
Αρχή με τα παιδικά χρόνια της Μελίνας. Τίτλος κεφαλαίου: «Ο μεγάλος Σπύρος». Με τη Λένα Παπαληγούρα: «Ο πρώτος άντρας που αγάπησα ονομαζόταν Σπύρος. Υπερβολικά όμορφος, υπερβολικά γοητευτικός. Υπερβολικά ελπιδοφόρος. Υπερβολικά… Σπύρος».
Μιλάει για τον παππού της, δήμαρχο Αθηναίων, Σπύρο Μερκούρη. Κι έπειτα, στα «Κόκκινα μάγουλα» της εφηβείας, με τη Γιούλικα Σκαφιδά στο πλάνο, για τον πρώτο μεγάλο έρωτα, τον ηθοποιό Γιώργο Παππά:
«Ήμουν πια στα δεκατέσσερα. Στη σκηνή η Μαρίκα… Εκείνη τη νύχτα όμως δεν την πρόσεξα καθόλου. Χάζευα… Τον Γιώργο. Δεν υπάρχει γυναίκα που να μην έχει χαζέψει Γιώργο! Δεν υπήρχε γυναίκα που να μην ήταν ερωτευμένη με τον Παππά. Από τη στιγμή που βγήκε στη σκηνή τον ερωτεύτηκα. Κοκκίνησαν τα μάγουλα μου. Οι χτύποι της καρδιάς μου ακούγονταν σ’ όλο το θέατρο. Δεν υπήρχε επιστροφή… Ήμουν ερωτευμένη. Απελπισμένα. Οριστικά…».
«Ο Απρίλης κι η Ελλάδα». Ο γάμος με τον Πάνο Χαροκόπο.
«Μέσα στο γιωτ ήταν ο Χαροκόπος. Ο Πάνος ήταν γάτος. Ένας μεγάλος, φιλικός, καχύποπτος γάτος που η μόνη φιλοδοξία του ήταν να γουργουρίζει στον ήλιο και να τον αφήνουν ήσυχο. Αλλά εγώ τον έβλεπα επαναστάτη. Όπως πάντα…
Τις πραγματικά προχωρημένες ιδέες τις είχε τότε ο αδελφός μου ο Σπύρος, δώδεκα χρονώ… Άρεσα στον Πάνο. Αμέσως. Το ‘ξερα. Μας καλούσε στο γιωτ και χορεύαμε».
Και ο Ζυλ Ντασσέν. Ο Τζούλης της. Αργότερα. Και οι θεατρικές επιτυχίες. «Αν με πίστευες λιγάκι…». Με τη Λένα Δροσάκη. Και η εμβληματική «Στέλλα» του Μιχάλη Κακογιάννη. Και το «φύγε, κρατάω μαχαίρι». Με την υποβλητική Μαρία Κίτσου.
Η Μελίνα, η παγκόσμια, του «Ποτέ την Κυριακή». Η Μελίνα που βλέπει τα εισιτήρια για το μιούζικαλ «Ilya Darling», στο Μπρόντγουεϊ, να φεύγουν σα ζεστό ψωμί. Την ώρα που η ίδια γεύεται το πικρό ψωμί της ξενιτιάς.
Και η αντιδικτατορική δράση. Και το υπουργείο Πολιτισμού και η «Αλλαγή, λαϊκή συμμετοχή». Και η Κλυταιμνήστρα στην «Ορέστεια» του Κάρολου Κουν και η «Μήδεια» κατά Μίνω Βολανάκη, στην Επίδαυρο.
Μέχρι το φινάλε, στο οποίο όλες οι – βραβευμένες – ηθοποιοί μαζί (μαζί τους και η Ζέτα Δούκα) τραγουδούν φράσεις από τα τραγούδια, την ζωή και τα έργα της Μελίνας Μερκούρη.
Σε μουσική επιμέλεια του Αντώνη Παπακωνσταντίνου. Ενώ την εικαστική επιμέλεια και τα κοστούμια υπογράφει η Εύα Νάθενα και τη διεύθυνση φωτογραφίας ο Άγγελος Παπαδόπουλος.
Όσο για το κείμενο του Μάνου Καρατζογιάννη «Μελίνα Στοπ Καρέ – αναζητώντας τη σύγχρονη ελληνικότητα» θα κυκλοφορήσει από την Κάπα Εκδοτική, με εισαγωγή από τον Θανάση Νιάρχο.
«Σπάνια υπήρξε ένα πρόσωπο τόσο ειλικρινές στη δημόσια ζωή», μου σημειώνει ο σκηνοθέτης Μάνος Καρατζογιάννης. «Ήταν ένα πρόσωπο ανατρεπτικό, που διψούσε για ζωή».
Και μπαίνουμε, πλέον, στο ύστατο κεφάλαιο, «In Memoria l». Με τις τελευταίες μέρες της στο Μεμόριαλ Χόσπιταλ. Από τη Λουκία Μιχαλοπούλου: «Ξανά στη Νέα Υόρκη. Για μια στιγμή σκέφτηκα την Έλλη. Εδώ έφεραν κι εκείνη για να σωθεί… Τώρα, δέκα χρόνια μετά τη δική της μάχη, πάλευα κι εγώ με τον καρκίνο. Δεν τη φοβάμαι τη λέξη. Ξέρω πως είναι και μάχες που δεν κερδίζονται».
Και στο φινάλε: «Σκέφτομαι τους δικούς μου ανθρώπους. Σκέφτομαι τους δικούς μου νεκρούς. Σκέφτομαι τις μάχες που έχασα… Το δήμο της Αθήνας… και βέβαια… την Ελλάδα! Τη μαγεία της και την καταστροφή της. Φοβάμαι… Τη λήθη».
Στο φόντο, ακόμη και οι φόβοι της. Φόβοι – μαθήματα (οξύμωρο;), όπως τους είχε εκφράσει η Μελίνα: «Φοβάμαι μήπως χαθεί η ιδεολογία. Και γίνουμε ανθρωπάκια, που θα θέλουμε να καλοπεράσουμε, που θα θέλουμε να κάνουμε καταναλωτική ζωή. Φοβάμαι εμείς οι Έλληνες να χάσουμε αυτό που λέγεται αξιοπρέπεια. Αυτό που λέγεται αγωνιστικότητα. Αυτό φοβάμαι περισσότερο από όλα».
