15.8 C
Athens
Παρασκευή, 29 Μαρτίου, 2024

Καλάβρυτα 1943: Η ταινία του Νικόλα Δημητρόπουλου έρχεται στους κινηματογράφους

Ο Παύλος Ηλ. Αγιαννίδης με αφορμή την αυριανή επέτειο της 28ης Οκτωβρίου γράφει για την ταινία «Καλάβρυτα 1943» του Νικόλα Δημητρόπουλου.

Πόσα, αλήθεια, γνωρίζουμε για τα εγκλήματα των ναζί στην Ελλάδα; Για τα Καλάβρυτα, αρχικά, και για το Ολοκαύτωμά τους; Ίσως τούτη η επέτειος της 28ης Οκτωβρίου (ελληνική μοναδικότητα: από την κήρυξη του πολέμου) είναι μια ευκαιρία να μάθουμε ή να θυμηθούμε περισσότερα, με αφορμή και την επικείμενη προβολή – το Νοέμβριο – της ταινίας «Καλάβρυτα 1943» του Νικόλα Δημητρόπουλου.

ταινία - Καλάβρυτα 1943

Σφαγή…

Τις προάλλες έβλεπα ξανά την συγκλονιστική, πολυβραβευμένη σε πολλά ξένα φεστιβάλ και πολυεθνική κινηματογραφική συμπαραγωγή «Quo vadis, Aida?», της Γιασμίλα Σμπάνιτς. Για τη διαβόητη Σφαγή της Σρεμπρένιτσα, το βιαιότερο ίσως σκίρτημα της «εθνικής» ή εθνικιστικής κάθαρσης στον Πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας, το 1995.

Σκεφτόμουν, λοιπόν, ότι αυτή η μαζικότατη εξόντωση του ανδρικού – και όχι μόνον – πληθυσμού μιας ολόκληρης πόλης, αυτή η αδιανόητη για τα ανθρώπινα βιαιότητα, ένα μόλις χρόνο από την επίσης πιο πρόσφατη «εθνική» γενοκτονία των Χούτου, από τη φυλή των Τούτσι στη Ρουάντα (1994), έχει ανεβάσει τον πήχυ της, λεκτικά έστω, ως τη Σφαγή.

Κι έχουμε εδώ, στην Ελλάδα, η οποία βίωσε και την Καταστροφή της Σμύρνης και τη Γενοκτονία των Ποντίων, ένα – τουλάχιστον – Ολοκαύτωμα (ναι, τη λέξη που χρησιμοποιήθηκε για την απόπειρα μαζικής εξάλειψης – «κάθαρσης» των Εβραίων από τους ναζί), που γράφτηκε με τα πιο πορφυρά γράμματα στη νεότερη Ιστορία. Πορφυρά από το αίμα. Στα Καλάβρυτα. Με δράστες επίσης τους ναζί. Με βιαιότητα ανάλογη.

Γράφω «ένα τουλάχιστον» διότι υπάρχουν πολλές πόλεις, κωμοπόλεις και χωριά στην Ελλάδα που βίωσαν Ολοκαυτώματα, κυρίως από τους ναζί. Και έχουν συστήσει το Δίκτυο Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών (http://www.greek-holocausts.gr/).

«Το κακό θριαμβεύει»

Από το πόρισμα του ΟΗΕ για τη γενοκτονία στη Ρουάντα έμεινε, εμβληματική, η φράση «Το μόνο πράγμα που χρειάζεται το κακό για να θριαμβεύσει είναι να μην κάνουν τίποτα οι καλοί». Στην περίπτωση των Καλαβρύτων ίσως πρέπει να κρατήσουμε μόνον τη φράση «Το κακό θριαμβεύει». Τελεία.

Τόσο η Σρεμπρένιτσα, όσο και η Ρουάντα, πέρασαν στο σινεμά. Σε μυθοπλασίες ολκής, βασισμένες στα ιστορικά γεγονότα. Κάποια ελληνικά ολοκαυτώματα – και των Καλαβρύτων – έχουν αποτυπωθεί σε ντοκιμαντέρ. Όμως, φαίνεται ήρθε η ώρα να δούμε, με νέο μάτι, και τη μυθοπλασία.

«Καλάβρυτα 1943» μια ταινία του Νικόλα Δημητρόπουλου

«Καλάβρυτα 1943» τιτλοφορείται η ταινία ενός Έλληνα της διασποράς, του σπουδαγμένου στο UCL (το Πανεπιστημιακό Κολλέγιο του Λονδίνου) Νικόλα Δημητρόπουλου, του οποίου η κινηματογραφική ματιά είχε αποδώσει μέχρι σήμερα ταινίες όπως τα «Been Here Before», «Το αλάτι της γης», «Υπέροχα Πλάσματα», «Alter Ego». Σε σενάριο του Δημήτρη Κατσαντώνη και παραγωγή του Στέλιου Κοτιώνη και του Δημήτρη Κατσαντώνη, που είναι και εκείνος ο οποίος εξασφάλισε μια μεγάλη συμμετοχή: την τελευταία επί της κινηματογραφικής οθόνης ερμηνεία του μεγάλου Σουηδού ηθοποιού Μαξ φον Σίντοφ. Στο ρόλο του επιζήσαντα του Ολοκαυτώματος, στα 89-90 του χρόνια, με το όνομα Νικόλαος Ανδρέου, ο οποίος αντιπαρατίθεται στη δικηγόρο της γερμανικής πλευράς, Καρολάιν Μάρτιν (Άστριντ Ρος) για τις πολεμικές αποζημιώσεις και ξετυλίγει το κουβάρι του αίματος και της βαρβαρότητας.

Μιλάμε για τον Μαξ φον Σίντοφ, την εμβληματική φιγούρα στην «Έβδομη Σφραγίδα» του μεγάλου συμπατριώτη του, Ίνγκμαρ Μπέργκμαν. Τον Μαξ φον Σίντοφ του «Star Wars» και, πιο πρόσφατα, του «Game of Thrones».

Max von Sydow

Όμως, για να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή της ιστορίας μας: Η τύχη των Καλαβρύτων φαίνεται να προδιαγράφτηκε μετά την ήττα των Γερμανών από τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ στη Μάχη της Κερπινής (20 Οκτωβρίου 1943), όπου σκοτώθηκαν δεκάδες Γερμανοί και αιχμαλωτίστηκαν 78.

«Επιχείρηση Καλάβρυτα» – «Unternehmen Kalavryta»

Έτσι, τέθηκε σε εφαρμογή από το γερμανικό στρατηγείο η «Επιχείρηση Καλάβρυτα» («Unternehmen Kalavryta»), με στόχο την εξόντωση των ανταρτών στην ορεινή περιοχή. Την εκτέλεση της αποστολής ανέλαβαν μονάδες της Jaeger Division, της 117ης Μεραρχίας «Κυνηγών», με έδρα στην Πελοπόννησο και επικεφαλής τον υποστράτηγο Καρλ φον Λε Ζουίρ (1898-1954).

σκηνή από την ταινία Καλάβρυτα 1943

«Οι Γερμανοί είχαν έρθει εδώ και ήταν κατακτητές», μού αφηγείται ο Νικόλας Δημητρόπουλος, σε πολύ καλά ελληνικά (παρότι μένει μόνιμα στο εξωτερικό). «Η Ελλάδα προσπαθούσε να υπερασπιστεί τον εαυτό της». Και μού συμπληρώνει ότι στα αντίποινά τους, οι ναζί θεωρούσαν ότι για κάθε Γερμανό που σκοτωνόταν, έπρεπε να εκτελεστούν εφτά Έλληνες!

«Στα Καλάβρυτα περίμεναν τα αντίποινα και πολλοί είχαν φύγει από τα σπίτια τους. Όμως, οι Γερμανοί είχαν αρχίσει να τούς καθησυχάζουν».

«Τα Καλάβρυτα τότε δεν ήταν όπως είναι σήμερα. Ήταν μια μεγάλη κωμόπολη που είχε φιλαρμονική ορχήστρα, είχε δύο τράπεζες, είχε ταξί, που το 1943 δεν υπήρχαν πολλά στην Ελλάδα. Υπήρχαν δε και πολλοί που έρχονταν από τα γύρω χωριά».

Στις 9 Δεκεμβρίου έφτασε η 117η Μεραρχία Κυνηγών Jaeger Division. «Οι πιο σκληροπυρηνικοί και άγριοι», όπως το θέτει ο Νικόλας Δημητρόπουλος. «Στις 13 Δεκεμβρίου 1943 ζήτησαν όλοι να μαζευτούν στο σχολείο και άρχισαν να χωρίζουν τις γυναίκες και τα παιδιά έως 13 ετών από τους άντρες και τους άνω των 13, παιδιά επίσης. Όταν γέμισαν οι αίθουσες, ανέβασαν τους άντρες στη Λάκκα, όπου διαδραματίστηκε αργότερα η μαζική εκτέλεσή τους. Εκεί υπήρχαν δύο ή τρία πολυβόλα.

στιγμιότυπο από την ταινία Καλάβρυτα 1943

Λεηλασίες, φωτιές, εκτελέσεις

«Άρχισαν να λεηλατούν τα σπίτια. Ζήτησαν να κατέβουν οι δύο διευθυντές των Τραπεζών και τα άδειασαν όλα. Έκλεισαν τις γυναίκες και τα κάτω των 13 παιδιά στο σχολείο και τότε έφυγε η πρώτη φωτοβολίδα ότι έχει τελειώσει η πρώτη φάση».

«Τότε, έβαλαν φωτιά στα Καλάβρυτα και έφυγε η δεύτερη φωτοβολίδα. Τα πολυβόλα στράφηκαν κατά των αντρών και των άνω των 13 ετών και βάραγαν για 20 λεπτά, όπως μάθαμε στην έρευνα για την ταινία. Και όταν είχαν πέσει όλοι, έδιναν τις χαριστικές βολές. Παρόλα αυτά θεωρείται ότι επιβίωσαν 13 άτομα. Έπιασε φωτιά και το σχολείο . Στην ταινία δείχνουμε ότι έβαλαν φωτιά στο σχολείο με τις γυναίκες και τα παιδιά. Πολλοί υποστηρίζουν ότι μπήκε κατά λάθος».

νέα ταινία Καλάβρυτα 1943

«Υπάρχει η θεωρία, που πολλούς τούς ενοχλεί, ότι ένας Αυστριακός άνοιξε την πόρτα του σχολείου για να βγουν οι γυναίκες και τα παιδιά. Ο Δημήτρης Κατσαντώνης, στο Μουσείο του Ολοκαυτώματος στην Ουάσινγκτον διάβασε 14 μαρτυρίες που μιλάνε για τον Αυστριακό.

Σκηνές αλλοφροσύνης και αλαλαγμού

Κάτι που απορρίπτει ο άλλοτε γενικός γραμματέας της Ένωσης Θυμάτων Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος Γεώργιος Δ.Δημόπουλος, 13χρονος τότε και κλεισμένος στο σχολείο της μαρτυρικής κωμόπολης, που έγραφε για όσα εξελίχθηκαν εκεί. Για «σκηνές αλλοφροσύνης και αλαλαγμού, απερίγραπτες. Ένα θέαμα που προκάλεσαν οι Γερμανοί για να παρακολουθήσουν και να διασκεδάσουν με αυτά που θα ακολουθούσαν. Σε μια πόλη φάντασμα, σε μια κόλαση φωτιάς και καπνών, τρόμου και αλαλαγμών, όπου προς το μεσημέρι έφτανε από στόμα σε στόμα το θλιβερό μαντάτο, αδιανόητο από ανθρώπινο λογισμό, ότι σκότωσαν όλους τους άνδρες και τα παιδιά στη Λάκκα του Καπή».

Κατά μία εκδοχή τα πολυβόλα των «Κυνηγών» εξόντωσαν κάπου 800 άνδρες και παιδιά άνω των 13 ετών. Συνολικά, η «Επιχείρηση Καλάβρυτα» μέτρησε 1.101 νεκρούς, σύμφωνα με νεότερα στοιχεία. Οι δε Γερμανοί λεηλάτησαν πάνω από 1.000 σπίτια, κατάσχεσαν 2.000 αιγοπρόβατα και «σήκωσαν» 260.000.000 δραχμές.

Όταν βγήκαν οι γυναίκες είδαν πως είχαν εκτελεστεί οι άντρες και τα παιδιά. «Άρχισαν να προσπαθούν να τούς κατεβάσουν στα Καλάβρυτα. Κάποιες τούς κατέβαζαν, σέρνοντας, με κουβέρτες. Υπάρχει η ανατριχιαστική εικόνα σε ένα άγαλμα. Λένε πως έτρεχε ποτάμι το αίμα. Άλλες γυναίκες προσπαθούσαν να σκάψουν και να τούς θάψουν εκεί, αλλά το έδαφος ήταν παγωμένο…».

σκηνή από τη νέα ταινία Καλάβρυτα 1943

Όλα αυτά τα βλέπουμε στην ταινία «Καλάβρυτα 1943», που γυρίστηκε στη «σβησμένη από το χάρτη», τότε, μαρτυρική πόλη, σε ελάχιστες γωνιές της που έχουν απομείνει, αλλά και στο κοντινό Σοποτό, ακόμη και στην παραδοσιακή συνοικία Χάρμαινα στην Άμφισσα.

«Υπάρχει και εκείνο που δεν δείχνουμε στην ταινία», μού λέει ο σκηνοθέτης Νικόλας Δημητρόπουλος. «Ότι οι Γερμανοί εμπόδισαν τις επόμενες μέρες τον Ερυθρό Σταυρό να φτάσει στα Καλάβρυτα. Δηλαδή, πείνασαν κιόλας όσοι επιβίωσαν. Έγιναν όλα αυτά και δεν είχαν ούτε να φάνε. Δεν είχαν τίποτα».

Πολεμικές αποζημιώσεις – αφορμή για να μην ξεχάσει κανείς τι έγινε

Τις πολεμικές αποζημιώσεις για το Ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων, όπως μού λέει ο Νικόλας Δημητρόπουλος, «τις χρησιμοποιούμε ως αφορμή για να μην ξεχαστούν όλα αυτά». Και μού σημειώνει μια ατάκα του επιζήσαντα Νικόλα Ανδρέου – Μαξ φον Σίντοφ στην ταινία: «Δεν είναι για τα λεφτά. Τα λεφτά είναι μια αφορμή για να μην ξεχάσει κανείς τι έγινε. Με δυο λόγια: δεν είναι για να τιμωρήσουμε τον κάθε Γερμανό. Είναι για να μην ξεχάσουμε».

Η μνήμη, η μνήμη, η μνήμη. Κύριο όνομα των θλίψεων, που έγραφε και η ποιήτρια Κική Δημουλά.

«Μιλώντας ως Έλληνας του εξωτερικού», προσθέτει, «έχω να παρατηρήσω ότι δεν έχουμε καταφέρει, οι Έλληνες, να μάθουμε τι έγινε. Και τα καλά και τα κακά. Δεν συζητάμε για τίποτα. Δεν ξέρω γιατί…».

Εκείνο που κυρίως έχει στερηθεί ο ήρωας της ταινίας «Καλάβρυτα 1943», με το όνομα Νικόλας Ανδρέου, είναι η παιδική του ηλικία. «Όλα αυτά τα παιδιά ζήσανε πράγματα που ελπίζω να μην ζήσει κανείς. Λέει ο Μαξ στην ταινία: «Έχω ζήσει με αυτές τις μνήμες τόσον καιρό, που έχουν γίνει πληγές μου». Πιστεύω ότι, αν θέλουμε να γίνουμε καλύτεροι, πρέπει να κοιτάξουμε στο παρελθόν μας και να το αντιμετωπίσουμε».

Ο Νικόλας Δημητρόπουλος πάντα ήθελε να κάνει μια ταινία για την ιστορία της χώρας μας

Γιατί τα «Καλάβρυτα 1943», ρωτάω το Νικόλα Δημητρόπουλο. «Ήμουν πολύ τυχερός που με βρήκε ο Δημήτρης Κατσαντώνης, το 2016, με το σενάριο που είχε γράψει. Τού είπα: εννοείται πως ενδιαφέρομαι. Ενάμισι χρόνο μετά ξαναήρθε με επενδυτή πια. Πάντα ήθελα να κάνω κάτι που δείχνει την ιστορία της Ελλάδας. Και ταινίες που έχουν να κάνουν με την ανθρώπινη ψυχή».

Νικόλας Δημητρόπουλος

Τότε, ο Δημήτρης Κατσαντώνης προσέγγισε τον Μαξ φον Σίντοφ, που εδώ βλέπουμε την τελευταία του παρουσία στη μεγάλη οθόνη, προτού αποδημήσει. «Τού άρεσε πολύ που είμασταν μικρό συνεργείο. Τού θύμιζε, είπε, τις ταινίες του Μπέργκμαν»…

Για την ιστορία, δεν ήταν μόνον τα Καλάβρυτα που «αλώθηκαν» και εξαφανίστηκαν βάρβαρα από το χάρτη. Σε απόρρητο ραδιογράφημα της 117 Jaeger Division (Αρ.1595/43), καταγράφεται ο αιματηρός απολογισμός της «Επιχείρησης Καλάβρυτα»: «Κατεστράφησαν ολοκληρωτικά (και) τα χωριά Ρογοί, Κερπινή, Στάση Κερπινής, Άνω Ζαχλωρού, Κάτω Ζαχλωρού, Σούβαρδο, Βραχνί, Μοναστήρια Μεγάλου Σπηλαίου και Αγίας Λαύρας, Αγία Κυριακή, Αυλές, Βυσωκά, Φτέρη, Πλατανιώτισσα, Πυργάκι, Βάλτσα, Μελίσσια, Μοναστήρι Ομπλού, Λαπαναγοί, Μάζι, Μαζέικα, Παγκράτι, Μορόχωβα, Δερβένι, Βάλτος, Πλανητέρου, Καλύβια. Εκτελέστηκαν 696 Έλληνες».

Τα εγκλήματα πολέμου του Γ’ Ράιχ στην Ελλάδα, οι ευθύνες και η τιμωρία

Όσο για τιμωρία; Μόνον ο κατοχικός στρατιωτικός διοικητής στην Ελλάδα, στρατηγός Χέλμουτ Φέλμι (1885-1965), καταδικάσθηκε το 1948 σε κάθειρξη 15 ετών από το Δικαστήριο της Νυρεμβέργης για τα εγκλήματα πολέμου του Γ’ Ράιχ στην Ελλάδα. Όμως, ύστερα από τρία χρόνια αφέθηκε ελεύθερος.

Στις 18 Απριλίου 2000, ο τότε Πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, Γιοχάνες Ράου επισκέφτηκε τα Καλάβρυτα και εξέφρασε τη θλίψη του για την τραγωδία. Παρόλα αυτά, δεν ανέλαβε την ευθύνη εξ ονόματος του γερμανικού κράτους και δεν αναφέρθηκε καν στις πολεμικές αποζημιώσεις για το Ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων.

Οι δείκτες του (σταματημένου) ρολογιού στην εκκλησία των Καλαβρύτων είναι κολλημένοι στις 2:34. Από τις πρώτες πρωινές ώρες της «Μαύρης Δευτέρας», 13 Δεκεμβρίου 1943, όταν γράφτηκε στην ιστορία το ματωμένο Ολοκαύτωμα.

Μετά την ταινία «Καλάβρυτα 1943», ίσως, θα ηχεί κάπου εκεί ψηλά, και μια εμβληματική φράση του ήρωα Νικόλα Ανδρέου. Στην εκφορά του αξέχαστου Μαξ φον Σίντοφ: «Πώς μπορεί κάποιος να αγαπήσει την ζωή, αν δεν είχε παιδική ηλικία;». Προς γνώσιν…

Το Νοέμβριο έρχεται η ταινία Καλάβρυτα 1943

Ίνφο

Η ταινία «Καλάβρυτα 1943» του Νικόλα Δημητρόπουλου, σε σενάριο του Δημήτρη Κατσαντώνη, παραγωγή του Στέλιου Κοτιώνη και του Δημήτρη Κατσαντώνη, και θα προβάλλεται στις κινηματογραφικές αίθουσες από 11 Νοεμβρίου 2021, σε παραγωγή της Foss Productions και διανομή από την Tanweer.

Πρωταγωνιστούν: Max Von Sydow, Astrid Roos, Δανάη Σκιάδη, Νικόλας Παπαγιάννης, Martin Laer,  Alice Krige, Tomas Arana, Γιώργος Βογιατζής, Μάξιμος Λιβιεράτος, Τάσος Καρλής.

Δείτε επίσης:

Εάν επιθυμείτε να σχολιάσετε το παραπάνω άρθρο ή οτιδήποτε άλλο στο Youfly, επισκεφτείτε τη σελίδα μας στο Facebook. Ή στείλτε μας μήνυμα στο Twitter. Για φωτογραφικό υλικό και ιστορίες, μεταβείτε στο Instagram μας.

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του παρόντος άρθρου, χωρίς αναφορά, με ενεργό σύνδεσμο (link) Youfly.com

Παύλος Ηλ. Αγιαννίδης
Παύλος Ηλ. Αγιαννίδης
Από τη Γερμανική Σχολή Αθηνών, βρέθηκε στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης να σπουδάζει Κτηνιατρική! Ενώ, στο μεταξύ, ξεκίνησε μια δημοσιογραφική πορεία, που κρατάει τέσσερις δεκαετίες, από την ιστορική «Ακρόπολη», με το… νυφικό της Νταϊάνας, στο διεθνές τμήμα της εφημερίδας (λόγω γλωσσών). Νοέμβριο του 1981 ξεκίνησε να εργάζεται στο Γραφείο Βορείου Ελλάδος των εφημερίδων «ΤΑ ΝΕΑ» και «ΤΟ ΒΗΜΑ». Συνεργάστηκε με τον «Ταχυδρόμο» και το «Marie Claire», σε μεγάλες συνεντεύξεις και με το Ραδιόφωνο της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης «Ράδιο 105». Αλλά και ως ανταποκριτής της Σουηδικής Ραδιοφωνίας και σε ρεπορτάζ με το «60 Minutes» του αμερικανικού τηλεοπτικού δικτύου CBS. Συμμετείχε στην πρώτη συντακτική ομάδα του περιοδικού «Δίφωνο», με τον «Ιστό» και πέρασε από την ΕΣΗΕΜΘ στην ΕΣΗΕΑ. Όταν, στην Αθήνα πλέον από το 1991, πέρασε στην αρχισυνταξία του Πολιτιστικού Τμήματος της εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ», πρώτα υπό τη διεύθυνση του αείμνηστου Λέοντα Β.Καραπαναγιώτη. Εξέδωσε τα βιβλία «Αληθινά παραμύθια», «Με μουσικές εξαίσιες, με φωνές» και τη συλλογή διηγημάτων «Καπετάν Άγρα και Παραμυθίας γωνία». Συνεργάστηκε με τους ραδιοσταθμούς Innersound, Mood Radio και πλέον με το LaVitaRadio και με τον ιστότοπο Protagon.gr και από τον Ιούνιο του 2020 με το πολιτιστικό youfly.com.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ακολουθηστε μας
65,000ΥποστηρικτέςΚάντε Like
13,090ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
11,546ΑκόλουθοιΑκολουθήστε

ΔΗΜΟΦΙΛΗ