23.4 C
Athens
Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024

Θάνος Μικρούτσικος: Όλα τον θυμίζουν…

Οι δύο συναυλίες, αφιερωμένες στη θεατρική μουσική του Θάνου Μικρούτσικου, «Τους προβολείς στήσε», στο Ηρώδειο, την Τετάρτη 15 και την Πέμπτη 16 Ιουλίου 2020, γίνονται αφορμή για να ξαναδούμε όλα όσα μας τον θυμίζουν και όλα όσα «έπλασε» μέσα μας η μουσική του.

Γράφει ο Παύλος Ηλ.Αγιαννίδης

Μετρούσε ανατολές του ηλίου και Σαββατοκύριακα. Επιλόγους και εισαγωγές. Ήταν αυτό το εσωτερικό αριθμητάρι του Θάνου Μικρούτσικου, που τον οδηγούσε πάντα. Ένα ρολόι που έτρεχε αμείλικτο, αλλά εκείνος προλάβαινε να απολαμβάνει κάθε δευτερόλεπτο του. Με ένα εμβληματικό πούρο ανάμεσα στα δάχτυλα και μια ματιά διαπεραστική.


«Ο ήλιος, να θυμάσαι, ανατέλλει πάντα κόκκινος από την Ανατολή», ήταν ο επίλογος, σαν leitmotiv του Βάγκνερ, σε κάθε μας συνέντευξη. Το έγραφα, δεν το έγραφα, εκείνος το έλεγε. Και ξέραμε πολύ καλά κι οι δυο τι εννοούσε. Ακόμη κι όταν οι κουβέντες μας γίνονταν στις «πράσινες» μέρες του.

Και άλλοτε: «Τι τα θες, 4.160 Σαββατοκύριακα είναι η ιστορία». Σαν να είχε μετρήσει με το ίδιο αριθμητάρι – και τη μαθηματική του αγωγή – και να είχε βρει πόσα Σαββατοκύριακα αναλογούσαν σε όλους μας.

Να τα πάρουμε από την αρχή; Ας τα πάρουμε. Στίχοι του Μπέρτολντ Μπρεχτ, του Ναζίμ Χικμέτ, του Κ.Π.Καβάφη (το βινύλιό μου «Ο Γέρος της Αλεξάνδρειας» δεν παίζει πια, από την πολλή χρήση), του Βολφ Μπίρμαν μας έκαναν τις πρώτες συστάσεις. Σαν ήχοι και νοήματα, που γήτευσαν – φαντάζομαι – πολλούς, σαν κι εμένα. Το έλεγε πάντα, όταν αυτοβιογραφούνταν: «Πρώτα έμαθα τις νότες και μετά τις λέξεις» (στα τέσσερά του, έτσι για να θυμόμαστε την ιστορία). Εξ ου και αυτή η πρώτη σύσταση είχε νότες μαζί και στίχους.

«Νεοσσός» της δημοσιογραφίας και φοιτητής ακόμη, τέλη του 1983, κατάφερα να τρυπώσω στο Θέατρο «Αλίκη». Σε μια πρόβα, που φάνταζε μυθική. Ο, «πολιτικός τραγουδοποιός» τότε, Θάνος Μικρούτσικος δίδασκε στην Αλίκη Βουγιουκλάκη τα τραγούδια του μιούζικαλ «Βίκτορ & Βικτόρια». Ένα χρόνο μετά την προβολή της κινηματογραφικής εκδοχής του Μπλέικ Έντουαρντς, με την Τζούλι Άντριους. Μαγικό.

Δίπλα τους, ο σκηνοθέτης Γιώργος Ρεμούνδος και ο μεταφραστής, εν προκειμένω, Μάριος Πλωρίτης. Την ώρα που μπήκα, περνούσαν το εμβληματικό  «Ο άντρας της ζωής μου είμαι εγώ» (το έκανε αργότερα και στίχο του ο Φοίβος Δεληβοριάς, για την Καίτη Γαρμπή). Σε στίχους του Γιώργου Παυριανού. Έκσταση!

Εκεί τον «γνώρισα» από κοντά, για πρώτη φορά. Τι από κοντά, δηλαδή. Από μακριά. Αλλά ήταν σαν η σύσταση να έγινε πια χειραψία. Σε μια συναυλία, στο θρυλικό πλέον Φεστιβάλ της Πάτρας – που το έκανε σήμα σε όλη την Ελλάδα και εκτός – όσο ο ίδιος απογείωνε από το πιάνο του ως τα άστρα το «7 νάνοι στο S/S Cyrenia», ένιωσα πως από τη χειραψία περάσαμε πια σε ένα λυτρωτικό, φιλικό κι απόκοσμο συνάμα, χτύπημα στον ώμο. Από εκείνα που χτυπάνε κατευθείαν στην καρδιά. Πιστεύω ότι πολλοί το εισέπραξαν εκείνη τη βραδιά. Και σε πολλές άλλες.

Μετά το 1991, όταν πια εγκαινιάστηκε το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και ο Χρήστος Δ.Λαμπράκης τον κάλεσε να αναλάβει το πιο νεανικό κομμάτι του πολιτιστικού οράματός του, το «Μουσικό Αναλόγιο», η χειραψία έγινε πραγματική. Και ολόθερμη. Στις συνεντεύξεις Τύπου, πάντα έμενα μετά το τέλος για να μιλήσουμε. Για Μουσική. Και πάντα τον ρωτούσα γι’ αυτήν, τη μεγάλη αγαπημένη, και στη διάρκεια της συνέντευξης και εκτός.

Ήταν σαν μια μουσική συμμαχία πια. Και εκείνος αποφάσισε να καθιερώσει μια τελετουργία, που πάντα με έκανε να κοκκινίζω. Μόλις τελείωνε όσα είχε να πει στην συνέντευξη, με έψαχνε στο ακροατήριο και έλεγε γελώντας: «Παύλο, ερώτηση;». Δεν ήταν, όμως, οι ερωτήσεις που μας ένωναν. Ήταν, κυρίως, οι απαντήσεις που βρίσκαμε. Μαζί. Ή που πρώτος έβρισκε εκείνος και με «ρούμπωνε».

Κοινωνικός, ομιλητικός, πληθωρικός συχνά, κατόρθωνε όλα αυτά να τα κάνει φιλία. Ενίοτε και συνενοχή. Με την καλή έννοια. Κάπου εκεί, σε εκείνες τις συνεντεύξεις, γνώρισε και την πολυτάλαντη (όπως αποδείχθηκε) γυναίκα που τον συντρόφευσε ως το τέλος. Την συνάδελφο, δημοσιογράφο, φίλη (και συγγραφέα δεινή, πλέον) Μαρία Παπαγιάννη.

Ένα βράδυ, στην υπέροχη ταράτσα του σπιτιού, όπου έμενε προσωρινά, στην οδό Μητσαίων, κάτω από την Ακρόπολη, όταν πια είχε αναλάβει στο υπουργείο Πολιτισμού (στο κάλεσμα της αξέχαστης Μελίνας Μερκούρη), επισφραγίστηκαν όλα.

Κάπως έτσι έφτασε να μου εξομολογείται, με την χαρά παιδιού – ακόμη και on the record για «ΤΑ ΝΕΑ» – το πιο τρελό του όνειρο, το 1992. Ένα όνειρο, που «είδε» μέσα στον Καθεδρικό Ναό της γαλλικής πόλης Σαρτρ και συχνά επανερχόταν: «Η παρουσίαση ενός μουσικού έργου, με πολύ άγρια ροκ μουσική από ηλεκτρική κιθάρα στο θώκο του αρχιεπισκόπου, μία ερωτική σκηνή πάνω στην Αγία Τράπεζα, και μία χορωδία 12χρονων παιδιών, που θα τραγουδάει σε δεύτερο επίπεδο, θρησκευτικό».

Αυτόν τον, σχεδόν παιδικό, αυθορμητισμό του, αυτό το ροκ όνειρο, δεν του τον αναγνώρισε η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος. Και έσπευσε να αντιδράσει, διά του αντιπροσώπου της, Γεωργίου Χατζηφώτη.

Άλμα στο χρόνο. 1994 και, βουρ, για ένα στούντιο κάτω από την Πατησίων. Με το Θάνο Μικρούτσικο, χαρούμενο και παιχνιδιάρη, σαν μικρό παιδί. Δίπλα σε μια διάσημη… Αλεπού της αγάπης. «Volpe d’ Amore».

Και, Μίλβα. Μου τη σύστησε, βάζοντας το θαυμασμό του για κείνη σε πρώτο πλάνο. Σαν παιδί, που αγγίζει πια το ίνδαλμά του. Είμαι σίγουρος ότι οι μουσικοί, ο Θύμιος Παπαδόπουλος, ο Τάκης Φαραζής, ο Σπύρος Παναγιωτόπουλος θα θυμούνται εκείνο το «Τάνος» (Thanos) της. Ναζιάρικο και τρυφερό. Που είχε γίνει σλόγκαν στο στούντιο.

Είχαν ήδη γράψει τα έγχορδα με τη Νίνα Πατρικίδου. Η Μίλβα προσπαθούσε να διορθώσει την… ελληνική προφορά της στο «Θάλασσα μάνα, αλμύρα μου εσύ, γαλάζια μοίρα, για παραμάνα στον ώμο χρυσή τον ήλιο πήρα» της Λίνας Νικολακοπούλου. Παράλληλα άφηνε τον Αχιλλέα Χαρίτο να της διορθώσει το μακιγιάζ, για την επικείμενη φωτογράφιση με τον Ντίνο Διαμαντόπουλο. «Τάνος, κόμε ντίτσε τάλασα;». «Θθθθθθ, Θθθθθάλασσα» της απαντούσε. Ανεπίδεκτη εκείνη, προτιμούσε να μου δείξει την καρφίτσα της που έμοιαζε με ήλιο. Σαν τους στίχους του τραγουδιού…


Οι κόκκινες ανατολές συνεχίζονταν. Κάθε βδομάδα αφαιρούσε, με το αριθμητάρι του ο Θάνος, από τα 4.160 Σαββατοκύριακα. Και έφτασε ο Φεβρουάριος του 1996. Που με βρήκε, ένα πρωινό, να ψάχνω απεγνωσμένα να εντοπίσω ένα άλλο στούντιο, στη Νίκαια. Εκεί που γεννιόταν ένας δίσκος – σταθμός. «Στου αιώνα την Παράγκα». Με τον Δημήτρη Μητροπάνο. Με τον οποίο εκεί ακριβώς, σε αυτό το μικρό στούντιο, γεννήθηκε και εκείνο που έμελλε να εξελιχθεί σε φιλία και εκτίμηση βαθιά, τα επόμενα χρόνια. Και σε συνεργασίες, σε μουσικά προγράμματα.

Την πρώτη φορά που κατάφερα να βρω το στούντιο, έπεσα πάνω σε μία ιστορική μυσταγωγία: περνούσαν τη θρυλική «Ρόζα», που είχε μείνει κοντά 20 χρόνια στο συρτάρι του ποιητή Άλκη Αλκαίου. Αν και αρνούνταν, πεισματικά, να προδώσει την ταυτότητα της Ρόζας, ο Θάνος των κόκκινων ανατολών πίστευε πως ήταν η Ρόζα Λούξεμπουργκ. Ειδικά στο στίχο «Πως η ανάγκη γίνεται Ιστορία, πως η Ιστορία γίνεται σιωπή».

Ο Δημήτρης Μητροπάνος έλεγε και ξανάλεγε το ρεφραίν: «Τι με κοιτάζεις, Ρόζα, μουδιασμένο», μπροστά στο μικρόφωνο. Γελώντας ανάμεσα με τον παραγωγό Ηλία Μπενέτο, που είχε φροντίσει να γίνει πραγματικότητα αυτή η συνεργασία «κορυφής». Και ο Θάνος Μικρούτσικος είχε καταφέρει ήδη να πείσει το μουσικό (στα κρουστά) Νίκο Καπηλίδη να παίξει το πατημένο ζεϊμπέκικο «σαν Βίκινγκ»!

Αργότερα πέρασαν το «Πάντα γελαστοί και γελασμένοι». Αφιερωμένο – σύμφωνα με τον Άλκη Αλκαίο – το ίδιο καλοκαίρι στη μνήμη του Ελληνοκύπριου Σολομώντα Σολωμού. Που τον είχαν πυροβολήσει Τούρκοι αστυνομικοί, σκαρφαλωμένο στον ιστό της σημαίας. Με ένα τσιγάρο στο στόμα. Την ημέρα της κηδείας του Ελληνοκύπριου Τάσου Ισαάκ, που ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου από Τούρκους αστυνομικούς και ομάδα των «Γκρίζων Λύκων», στη διάρκεια αντικατοχικής διαδήλωσης, στην κυπριακή Νεκρή Ζώνη.

Ο Θάνος Μικρούτσικος είχε ερμηνεύσει το στίχο, σε αναφορά προς την Ελλάδα και τους Έλληνες, μέσα στο μικρό στούντιο της Νίκαιας: «Πάντα γελαστοί, με αυτό το χαμόγελο που είχαν ακόμη και στη μελαγχολία τους τα λαϊκά τραγούδια. Και πάντα γελασμένοι, σαν το Έλληνα, που σήμερα ζει τη βαρβαρότητα».

«Θέλω, πια, την ουσία των πραγμάτων. Η υπόθεση είναι να πεις πέντε πράγματα όπως είναι, να τα πεις όπως τα αισθάνεσαι. Και δεν έχεις να δώσεις λογαριασμό σε κανέναν. Άλλωστε δεν περιμένει ο χρόνος. 4.160 Σαββατοκύριακα είναι η ιστορία», μου συνόψιζε την κοσμοθεωρία του, το 2006. Χορτασμένος από αναγνώριση, γεμάτος νότες και τραγούδια, πάντα μαχητικός, πάντα γελαστός. Που όμως δεν ένιωθε γελασμένος. Τουλάχιστον από τις επιλογές του.

Νέο άλμα στο χρόνο. 28 Ιανουαρίου 2008. Σε μια βραδιά, που δεν θα θυμούνται πολλοί. Μέσα στο Θέατρο «Δημήτρης Χορν». Όπου ο Θάνος Μικρούτσικος συνδιαλέχθηκε, για μία και μοναδική φορά (παρά την αμοιβαία εκτίμηση), με τον Σταμάτη Κραουνάκη. Από δύο «αντίπαλα» πιάνα, πάνω στη σκηνή.

Στην παρουσίαση του βιβλίου μου «Αληθινά παραμύθια» (Εκδ. Καστανιώτη), με πρόλογο του Θάνου Μικρούτσικου και – ανάμεσα σε πολλά άλλα – κουβέντες του Θάνου Μικρούτσικου, παρέα με τον μεγάλο της τζαζ Γκάρι Μπάρτον. Μια παρουσίαση κοινή, και για τα βιβλία «Μια παρτίδα τάβλι» του Σταμάτη Φασουλή, «Το δύσκολο ανάμεσα» του σκηνοθέτη Βασίλη Παπαβασιλείου και «Η δυστυχία μας κάνει ευγενείς» του Θανάση Νιάρχου. Εκεί που ο Θάνος Μικρούτσικος διατύπωσε πως «η τέχνη είναι νησίδα αναπνοής στην καθημερινή πραγματικότητα που μας πνίγει» και αυτό έχει ανάγκη και τη δημοσιογραφία. Και έκλεισε τη βραδιά σε αυτή τη συγκινητική μουσική «μονομαχία» ολκής, με το Σταμάτη Κραουνάκη.

Έτσι, για την ιστορία η προηγούμενη συνάντησή τους, που οδήγησε και στην «μονομαχία» ήταν σε ένα στούντιο στη Μεσογείων. Όπου ο Θάνος έγραφε με το Μανώλη Μητσιά το άλμπουμ «Υπέροχα μονάχοι» και με είχε καλέσει για την επαναγνωριμία, ύστερα από χρόνια πολλά (στη Θεσσαλονίκη, την εποχή του «Ποτέ» του Σταμάτη και του «Ερωτικού» του Θάνου) με τον επίσης ανεκτίμητο φίλο Μανώλη Μητσιά.

Μεταφέροντάς με στο 1942: «Γύρω υπήρχε μαυρίλα. Στην Αθήνα τις νύχτες ακούγονταν μόνον οι μπότες των Γερμανών και ένα βραχνό τραγούδι που έλεγαν, η “Λιλί Μαρλέν”. Ένας νεαρός, 17 χρονών, ήθελε να αντιδράσει και έγραψε ένα τραγούδι που έλεγε “Ήρθε βοριάς, ήρθε νοτιάς”. Ένα τραγούδι που μοιάζει, αν το ακούσεις απομονωμένο από το περιβάλλον του, σαν ερωτικό. Περιείχε όμως όλη τη δραματική συγκυρία της εποχής. Αυτός ο νεαρός ήταν ο Χατζιδάκις. Και με αυτό το τραγούδι ξεκίνησε η περιπέτεια του έντεχνου ελληνικού τραγουδιού».

Τον λάτρευε το Μάνο Χατζιδάκι. Τον είχε αφετηρία και εικόνισμα. Άλλωστε του είχε αφιερώσει ένα από τα πιο υποβλητικά πιανιστικά του κομμάτια, το 2007, στο άλμπουμ με τη Δανάη Καρά: «Good day Mr. Hadjidakis».

Στο μεταξύ, είχε μπει στο πλάνο η μεγάλη περιπέτεια της ζωής του. Η φράση του «Το τραγούδι μας εμψυχώνει στην κατάθλιψη» έμοιαζε σαν ηχώ εκείνες τις δύσκολες ημέρες.

Όπως παρότρυνε, με τα λεγόμενά του και τη μουσική του τους νέους «να μην εγκαταλείψουν τον αγώνα και να στέκονται στα πόδια τους», ένιωθε πως έπρεπε να κάνει και ο ίδιος. Τότε κατάλαβε την ουσία ενός συνθήματος, που έγραφαν μια βραδιά, σε έναν τοίχο, δυο 16άρηδες στην Αρχιμήδους, κοντά στο σπίτι του: «Μόνος σου μπορείς να πας γρήγορα. Μαζί μπορούμε να πάμε μακριά».

Όταν με αφορμή τα 100 χρόνια του ΚΚΕ, παρουσίαζε την «Καντάτα για τη Μακρόνησο», με νέα ματιά και ερμηνευτές τον αιώνιο φίλο του Κώστα Θωμαΐδη και τη Ρίτα Αντωνοπούλου – παράλληλα με τρεις συγκλονιστικές συναυλίες, στις οποίες ένιωσε ολόθερμη την αγάπη του κόσμου και αυτό το μαζί – προσπάθησε να με καθησυχάσει: «Μένω όρθιος και δεν φοβάμαι».

«Έζησα την ζωή μου δίνοντας μάχες. Με λάθη. Και σωστά», πρόσθετε. «Και αποφάσιζα πάντα κυρίως να μεγεθύνω το Χρόνο, ρουφώντας την κάθε στιγμή. Πόσω μάλλον τώρα, που ήρθε αυτή η άσχημη περίοδος. Δεν θα μπορούσα λοιπόν να αλλάξω. Δεν θα μπορούσα να εκλιπαρήσω κανέναν». Ζήτησε μόνον αυτό το «Μαζί». Παραμονές Χριστουγέννων, μέσα από το νοσοκομείο, καλούσε όλους να κάνουν την αιμοδοσία δώρο ζωής.

Λίγο πριν τις δύο συναυλίες και όλα όσα θυμίζουν και θα θυμίζουν – σε πολλούς – το Θάνο Μικρούτσικο, μένει μόνον ο λόγος της Μαρίας Παπαγιάννη για κείνον: «Ο Θάνος είχε έγνοια φυσικά για την μουσική του, αλλά ήταν κι ήρεμος ότι θα πορευτούμε πάντα με τον τρόπο του. Ο Θάνος ονειρευόταν πάντα μια δικαιότερη κοινωνία. Αυτό είναι σημαντικό. Όπως σημαντικό είναι ότι είμαστε μια πολύ αγαπημένη οικογένεια, με έγνοια ο ένας για τον άλλον.  Κι έτσι θα πορευτούμε. Γιατί έτσι μας έμαθε ο Θάνος».

Πληροφορίες: 

«Τους προβολείς στήσε», συναυλίες αφιερωμένες στη θεατρική μουσική του Θάνου Μικρούτσικου. Στο Ηρώδειο, την Τετάρτη 15 και την Πέμπτη 16 Ιουλίου 2020.

Ερμηνεύουν: Χρήστος Θηβαίος, Φοίβος Δεληβοριάς, Κώστας Θωμαΐδης, Ρίτα Αντωνοπούλου. Συμμετέχει η Ρένια Λουιζίδου.

Κείμενα: Θάνος Μικρούτσικος, Οδυσσέας Ιωάννου. Σκηνοθετική επιμέλεια: Σεσίλ Μικρούτσικου. Ενορχηστρώσεις – Διεύθυνση ορχήστρας: Θύμιος Παπαδόπουλος. Μουσικοί: Γιώργος Κατσίκας, τύμπανα, Δημήτρης Ντουτσούλης, μπάσο, Θοδωρής Οικονόμου, πιάνο, Δημήτρης Αγάθος, τρομπέτα, Τζίμης Σταρίδας, τρομπόνι, Θύμιος Παπαδόπουλος, φλάουτο, κλαρινέτο, σαξόφωνο.

Ώρα έναρξης: 21:00. Για λόγους αποφυγής ταλαιπωρίας και λόγω οδηγιών των υγειονομικών αρχών, προσέλευση  90’ πριν την έναρξη. Τιμές εισιτηρίων: 8 – 45 ευρώ. Προπώληση εισιτηρίων: www.greekfestival.gr.


ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΤΟ YOUFLY.COM ΣΤΟ GOOGLE NEWS ΚΑΝΟΝΤΑΣ ΚΛΙΚ ΕΔΩ

Παύλος Ηλ. Αγιαννίδης
Παύλος Ηλ. Αγιαννίδης
Από τη Γερμανική Σχολή Αθηνών, βρέθηκε στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης να σπουδάζει Κτηνιατρική! Ενώ, στο μεταξύ, ξεκίνησε μια δημοσιογραφική πορεία, που κρατάει τέσσερις δεκαετίες, από την ιστορική «Ακρόπολη», με το… νυφικό της Νταϊάνας, στο διεθνές τμήμα της εφημερίδας (λόγω γλωσσών). Νοέμβριο του 1981 ξεκίνησε να εργάζεται στο Γραφείο Βορείου Ελλάδος των εφημερίδων «ΤΑ ΝΕΑ» και «ΤΟ ΒΗΜΑ». Συνεργάστηκε με τον «Ταχυδρόμο» και το «Marie Claire», σε μεγάλες συνεντεύξεις και με το Ραδιόφωνο της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης «Ράδιο 105». Αλλά και ως ανταποκριτής της Σουηδικής Ραδιοφωνίας και σε ρεπορτάζ με το «60 Minutes» του αμερικανικού τηλεοπτικού δικτύου CBS. Συμμετείχε στην πρώτη συντακτική ομάδα του περιοδικού «Δίφωνο», με τον «Ιστό» και πέρασε από την ΕΣΗΕΜΘ στην ΕΣΗΕΑ. Όταν, στην Αθήνα πλέον από το 1991, πέρασε στην αρχισυνταξία του Πολιτιστικού Τμήματος της εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ», πρώτα υπό τη διεύθυνση του αείμνηστου Λέοντα Β.Καραπαναγιώτη. Εξέδωσε τα βιβλία «Αληθινά παραμύθια», «Με μουσικές εξαίσιες, με φωνές» και τη συλλογή διηγημάτων «Καπετάν Άγρα και Παραμυθίας γωνία». Συνεργάστηκε με τους ραδιοσταθμούς Innersound, Mood Radio και πλέον με το LaVitaRadio και με τον ιστότοπο Protagon.gr και από τον Ιούνιο του 2020 με το πολιτιστικό youfly.com.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ακολουθηστε μας
65,000ΥποστηρικτέςΚάντε Like
13,090ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
11,546ΑκόλουθοιΑκολουθήστε

ΔΗΜΟΦΙΛΗ