Ο Θεόδωρος Παπαγιάννης σε μια συνέντευξη του Γιάννη Γούνα, στο Youfly.com.
Ήθελα πολύ καιρό να συναντήσω τον Θεόδωρο Παπαγιάννη. Η τέχνη του με ταξιδεύει σε απάτητα μέρη και σε μεγάλα ύψη…Και από εκεί έχεις όλη την θέα της ζωής…Άνθρωπος ζεστός με μια παιδική τρυφερότητα και με τρομερή οικειότητα και ευγένεια.
Βρεθήκαμε στο άβατον του εργαστηρίου του. Ο ποιητής Βαγγέλης Χρόνης, κοινός μας φίλος, έπαιξε καθοριστικό ρόλο για την συνάντηση μας. Είναι εκείνος που μας γνώρισε και μας έφερε σε επαφή.
Πρωινό Τρίτης… Το ραντεβού μας έχει οριστεί στις 10.00.Ένας μαγικός τεράστιος χώρος γεμάτος με τα αριστουργήματα του σπουδαίου γλύπτη μας. Σε κάθε γωνιά και μια ιστορία…
Το μάτι μου πέφτει επάνω σε ένα γλυπτό που γράφει “Κιβωτός”…Ένας άντρας μέσα σε μια μεγάλη βάρκα και μέσα παιδικά πρόσωπα…”Είναι ο πατέρας Αντώνιος”, μου λέει.. Η αγάπη του σκαλισμένη τόσο αριστοτεχνικά επάνω σε αυτό το πανέμορφο γλυπτό…
Αριστερά σε ένα τραπέζι 3 άλλα γλυπτά που μου τράβηξαν αμέσως την προσοχή…
“Είναι από την περίοδο της καραντίνας”…
Γιατροί με τις στολές τους και τις μάσκες τους να φροντίζουν έναν ασθενή πάνω στο κρεβάτι. Τόσο συγκινητικό και ανθρώπινο το αποτέλεσμα… Ο Θεόδωρος Παπαγιάννης μέσα από την τέχνη του ήθελε να ευχαριστήσει όλο το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό για τις δύσκολες ώρες και στιγμές που περνούσαν και περνούν για όλους εμάς… Σε έναν τοίχο μια σειρά από εκπληκτικές μάσκες και προσωπεία…
Προσωπεία γεμάτα ζωή και συναισθήματα…Δίπλα 2 μεγάλα αγάλματα του Κωνσταντίνου Καβάφη…”Αγαπώ πολύ την ποίηση και τους ποιητές” μου λέει…
Μυρωδιές από πηλό και μέταλλο ανακατεμένες με χρώματα και συναισθήματα κάθε λογής. Κάποια στιγμή ανεβήκαμε κάποια σκαλιά και βρεθήκαμε σε μια αίθουσα με ζωγραφικά έργα. Πορτραίτα, τοπία, σύμβολα, ανθρώπινες φιγούρες…
“Πολλά από αυτά έχουν γίνει γλυπτά”…
Η ζωγραφική του προάγγελος της μεγάλης τέχνης της γλυπτικής του. Τα πορτραίτα του σχεδόν αχειροποίητα.
“Ελάτε να δείτε και τα γλυπτά έξω στον κήπο”…
Μεταφερθήκαμε στον κήπο με μεγάλα γλυπτά. Ψιλόλιγνες αρχαιοελληνικές φιγούρες να δεσπόζουν στον κήπο πλάι στα δέντρα. Καθόμουν και θαύμαζα την λεπτομέρεια, το ύφος, τα μάτια…Ο εκπληκτικός εικαστικός κόσμος του Θεοδώρου Παπαγιάννη είναι σαν μια δροσερή ποτιστική βροχή πάνω από την απέραντη ξηρασία της εποχής μας. Έτσι αισθάνθηκα μέσα στο καταφύγιο του…
Οι πολύτιμοι θησαυροί του σαν φυλαχτά για να ξορκίζουν την σκληρότητα και την αγριότητα του κόσμου. Μια τοιχογραφία της ζωής η γλυπτική του. Η συζήτηση μαζί του πολύτιμη και αποκαλυπτική. Φεύγοντας μου έκανε δώρο και ένα πολύτιμο γλυπτό του. Μια εκπληκτική τερακότα όπου στο πίσω μέρος είχε χαραγμένο έναν στίχο του κοινού μας φίλου και ποιητή Βαγγέλη Χρόνη… “Νύχτες σαν και τούτες Το φεγγάρι το θέλω χωρίς αστροναύτες”.
Θεόδωρος Παπαγιάννης – Σύντομο Βιογραφικό Σημείωμα
O Θεόδωρος Παπαγιάννης γεννήθηκε στο Ελληνικό Ιωαννίνων το 1942. Σπούδασε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών ως υπότροφος από το 1961 ως το 1966, με δάσκαλο τον Γιάννη Παππά. Έχει πραγματοποιήσει πάνω από 50 ατομικές εκθέσεις και έχει συμμετάσχει σε πάρα πολλές ομαδικές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία σε διάφορους διαγωνισμούς που συμμετείχε, με τελευταίο το πρώτο βραβείο στο διεθνή διαγωνισμό για ένα γλυπτό στο Αεροδρόμιο του Σικάγο.
Το 2009 δημιούργησε το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης “Θεόδωρος Παπαγιάννης”. Το 2010 ανακηρύχθηκε διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων στο τμήμα Εικαστικών Τεχνών. Το 2015 τιμήθηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Κάρολο Παπούλια με τον Ανώτερο Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος. Το 2017 το 10ο Γυμνάσιο Ιωαννίνων τίμησε τον Θεόδωρο Παπαγιάννη δίνοντας το όνομά του στο σχολείο.
Το 2019 τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών, με το Αργυρό Μετάλλιο (Ανώτατη Διάκριση του Ιδρύματος) στην Τάξη των Γραμμάτων και των Καλών Τεχνών. Είναι σήμερα ομότιμος καθηγητής γλυπτικής στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα.
Συνέντευξη: Θεόδωρος Παπαγιάννης – Ο θαυματοποιός γλύπτης
Το μουσείο σας που στεγάζεται στην γενέτειρα σας στο Ελληνικό Ιωαννίνων έχει ήδη αποκτήσει μεγάλη φήμη. Πείτε μου μερικά πράγματα για την σκέψη σας να δημιουργήσετε αυτό το μουσείο.
Ένας από τους λόγους να δημιουργήσω το Μουσείο στο χωριό μου το Ελληνικό, ήταν το σπάνιο πετρόκτιστο Δημοτικό Σχολείο που ήταν ασυνήθιστα μεγάλο, με 7 στρέμματα αυλή. Έργο του συγχωριανού μας ευεργέτη Νικόλαου Μαντελόπουλου, που ξενιτεύτηκε 9 χρονών και πήγε στην Ρουμανία, απέκτησε χρήματα και δεν ξέχασε το χωριό του. Έτσι άφησε στη διαθήκη του να χτιστεί το σχολείο από σπουδαίους Ηπειρώτες μαστόρους.
Το σχολείο αυτό όταν φοιτούσα εγώ, είχε 170 παιδιά. Όταν το 2009 εγκαινιάσαμε το Μουσείο είχαν μείνει 14 και σήμερα έχει 6. Ήταν σίγουρο ότι σε λίγα χρόνια θα έμενε χωρίς παιδιά και θα έκλεινε. Κι όταν κλείνει ένα Σχολείο το χωριό ερημώνει. Γι’ αυτό κι έκανα την πρόταση στο τότε Δημοτικό Συμβούλιο να δημιουργήσουμε το Μουσείο, ούτως ώστε και να κλείσει το Σχολείο να μην ερημώσει το κτίριο. Το εγχείρημα είχε ρίσκο γιατί ένα Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης σε ένα χωριό μπορούσε να είναι κι ένα βήμα στο κενό.
Ευτυχώς όμως λειτούργησε καλά και η επισκεψιμότητά του είναι ικανοποιητική. Ένας άλλος πολύ σημαντικός λόγος ήταν το ότι ήθελα να τοποθετήσω εκεί, έργα που έγιναν στη μακρόχρονη πορεία μου στην τέχνη, από τις μνήμες και τα βιώματά μου, από εκείνο το χώρο.
Ο χώρος αυτός που τα γέννησε ήταν ο καταλληλότερος να τα δεχτεί. Ένας τρίτος λόγος ήταν ότι άκουγα πολύ συχνά, από νέος, πως πρέπει να βοηθήσουμε στην αποκέντρωση, όχι όμως στη θεωρία αλλά στην πράξη. Σήμερα με την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί μπορώ να πω ότι οι σκοποί δικαιώθηκαν. Το Μουσείο έδωσε ζωή στο χωριό, είναι μια εστία πολιτισμού στην περιοχή, ανυψώνει τον Δήμο και είναι ένα έργο αναπτυξιακό μπορώ να πω. Ασυνήθιστο.
Η “Λευκή τάξη” σας που αποθανατίζει μια ολόκληρη τάξη σχολείου πόσο συνδέεται με τα μαθητικά σας χρόνια;
Όταν μπήκα να δω το Σχολείο που είχε χρόνια εγκαταλειφθεί, κυρίως ο 1ος όροφος, βρήκα μια κατάσταση τραγική, τα θρανία ανάκατα, σκόνη και αράχνες παντού. Εκεί, γεννήθηκε η ιδέα να κρατήσω κάποια από αυτά τα θρανία και να δημιουργήσω μια μικρή τάξη. Σε όλη αυτή την εγκατάλειψη είδα τους συμμαθητές μου, τα μαθητικά μας χρόνια, τους δασκάλους μας, τα βιώματά μας, τη ζωή μας κι έπρεπε να κάνω κάτι.
Έτσι θα έδειχνα στον κόσμο μια τάξη, με τα παιδιά όπως ήταν τότε φτωχά ντυμένα, κουρεμένα πάντα γιατί υπήρχαν ψείρες. Με παπούτσια αυτοσχέδια ή ακόμα και ξυπόλυτα, με λιγότερα κορίτσια αφού τότε δεν πήγαιναν όλα στο σχολείο και ένα δάσκαλό σοβαρό. Ντυμένο με φτωχά ρούχα αλλά καθαρό και περιποιημένο.
Ο συγκεκριμένος που έβαλα στην τάξη ήταν ένας φωτισμένος δάσκαλος, με πολλά πνευματικά ενδιαφέροντα. Έγραψε ένα βιβλίο για τη λαογραφία της περιοχής, το οποίο βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών και το κρατά στα χέρια του. Δυστυχώς, πέθανε 43 ετών γιατί είχε βασανιστεί πολύ για να μάθει γράμματα δουλεύοντας.
Όμως, η τάξη αυτή για μένα σαν σκεπτικό περιλαμβάνει πολλά περισσότερα πράγματα. Ο δάσκαλος παραπέμπει τους μαθητές του στην αυτογνωσία, τους γράφει στον πίνακα το ρητό «γνώθι σαυτόν» που λένε πως ήταν γραμμένο στο Ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς με μεγάλα γράμματα, γιατί η αυτογνωσία ήταν και είναι πολύ σημαντική υπόθεση. Γι’ αυτή τους μιλάει κι εκείνος, το αντιγράφουν στην πλάκα που είχαμε τότε για πρόχειρο.
Σημαντικό συμπλήρωμα του σκηνικού είναι και ένα σύνολο μασκών σημαντικών πνευματικών ανθρώπων που κατά καιρούς είχα φιλοτεχνήσει τις προτομές τους και τους έβαλα εκεί να παρακολουθούν το μάθημα, να αφουγκράζονται τι διδάσκει ο δάσκαλος, τι εισπράττουν οι μαθητές, πού πάει η παιδεία. Ασκούν κοινωνικό έλεγχο. Έχω τοποθετήσει σε μια γωνιά και τις μακέτες από δύο ανδριάντες του Κολοκοτρώνη και του Καραϊσκάκη γιατί τότε οι τοίχοι της τάξεώς μου είχαν εικόνες των αγωνιστών του ’21.
Εγώ αρκέστηκα στους δύο από τους σημαντικότερους. Η τάξη πρέπει να πω ότι με, όσα ακούω από την ξεναγό, ειδικά οι μαθητές μένουν εντυπωσιασμένοι, υποθέτω ότι ταρακουνάει πολλούς και είναι γενικά ένα κίνητρο να έρχονται πολλά σχολεία. Το ότι τα έβαψα όλα λευκά έχει το συμβολισμό του προσιδιάζει τις ψυχές των μικρών παιδιών που ακόμα είναι λευκό χαρτί, μια που οι εμπειρίες της ζωής γράφονται λίγο λίγο με τα χρόνια.
Θεόδωρος Παπαγιάννης Συνέντευξη: “Τα γλυπτά από τα αποκαΐδια του Πολυτεχνείου είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση”
Τα μεγάλα σας γλυπτά που δημιουργήσατε από τα υλικά του πολυτεχνείου, τι συγκινήσεις σας μετέδιδαν κατά την διάρκεια της δημιουργίας τους;
Τα γλυπτά από τα αποκαΐδια του Πολυτεχνείου είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση. Μάζεψα αυτά τα υλικά όταν κατεδάφιζαν τη στέγη μετά την πυρκαγιά του ’91. Το γεγονός αυτό με συγκλόνισε και με θύμωσε. Έζησα εκεί μέσα 45 χρόνια, σαν σπουδαστής και σαν δάσκαλος, είδα πολλά γιουρούσια και καταστροφές, πλιάτσικο κανονικό κάθε χρόνο. Δεν περίμενα όμως ότι θα έφταναν να κάψουν ένα τέτοιο ιστορικό κτίριο, ένα διαμάντι της νεοκλασικής αρχιτεκτονικής, άντρο της γνώσης, έργο Ηπειρωτών ευεργετών. Γι’ αυτό είπα πως αυτό το γεγονός δεν έπρεπε να το αφήσω να περάσει έτσι, έπρεπε κάτι να κάνω.
Άρχισα να μαζεύω ότι με ενδιέφερε αλλά που σημειολογικά παρέπεμπε σε αυτή την καταστροφή και όταν κάποια στιγμή πήγαν και τα πέταξαν στην Πολυτεχνιούπολη στου Ζωγράφου, ότι μου χρειάζονταν πήγαινα και το έβγαζα από το ρέμα που το είχαν ρίξει. Μάζεψα πολύ υλικό και επί 20 χρόνια δούλευα πάνω σε αυτά προσθέτοντας κι άλλα ανακυκλώσιμα υλικά. Ξέχασα να αναφέρω πως με τα πρώτα αποκαΐδια έκανα μια καθιστική διαμαρτυρία μπροστά στα προπύλαια του κεντρικού κτιρίου και έγραψα ένα κείμενο βγάζοντας τα εσώψυχά μου, τη θλίψη μου και την απογοήτευση. Τα έργα αυτά εκτέθηκαν, όπως είπα, μετά από 20 χρόνια στο Μουσείο Μπενάκη και νομίζω ότι ήταν από τις καλύτερές μου. Είχε κάνει μεγάλη αίσθηση.
Στα έργα τα τοτεμικά, τα φοβιστικά που εξέθεσα σε μια πρόχειρη εγκατάσταση στα σκαλιά του Πολυτεχνείου, έβλεπα τις μορφές των ευεργετών, των σημαντικών δασκάλων που δίδαξαν εκεί, τσουρουφλισμένες, καμένες. Μάλιστα, σε μία από αυτές τις φιγούρες έβαλα να κρατά ένα στεφάνι από αυτά που καταθέτουν κάθε χρόνο κατά δεκάδες οι διάφοροι στην επέτειο του Πολυτεχνείου. Αυτό το προσφέρει σε εμάς, σε όλους αυτούς σαν ένδειξη της αναξιότητάς μας να το προστατέψουμε.
Στην μεγάλη σας έκθεση στο μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς, όπου εκθέσατε τα μεγάλου μεγέθους γλυπτά σας, στο κέντρο δημιουργήσατε και μια τεράστια λεκανίδα μεταλλική γεμάτη λάδι και πρόσφορα από τερακότα περιμετρικά.
Ποια αλήθεια η σχέση σας με την εκκλησιαστική παράδοση;
Η έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη, όπως είπα, έκανε μεγάλη αίσθηση σε όσους την είδαν. Ήταν μια μεγάλη εγκατάσταση με 35 φιγούρες. Μερικές από τις οποίες είχαν και κίνηση και στο κέντρο μια πεσμένη φιγούρα από τους νεόπτωχους που βλέπουμε να κοιμούνται στο δρόμο και δίπλα της ένα μεγάλο ταψί με ψωμιά.
Ο νηστικός καρβέλια ονειρεύεται, όπως λένε. Στο χώρο αυτό έλαβαν χώρα πολλά δρώμενα που οργάνωσε ο Ιστορικός της Τέχνης και Καθηγητής στο θεατρικό τμήμα του ΕΚΠΑ κ. Στεφανίδης Μάνος και την ημέρα των εγκαινίων η χορογράφος κα Ζούκη δημιούργησε μια χορογραφία υπέροχη. Με την έκθεση αυτή ήθελα να δείξω αυτή την καταστροφή που τη θεώρησα ένα παρακμιακό φαινόμενο. Την ονόμασα “χορό” αλλά ήθελα να πω “ο χορός της σύγχρονης ελληνικής τραγωδίας”, γιατί τι άλλο ήταν αυτή η υπόθεση παρά μία τραγωδία.
Ήταν σα να καις την ίδια τη γνώση και αυτό είναι τραγωδία. Η σχέση μου με την εκκλησιαστική παράδοση είναι το ίδιο το ψωμί που συμβολίζει την επιβίωση του ανθρώπου που είναι καθαγιασμένο από τον κόπο να το αποκτήσει, γι’ αυτό άλλωστε και συμβολίζει και το σώμα του Χριστού.
Από την έκθεση σας το 2012 στο Βυζαντινό μουσείο Αθηνών, οι συζητήσεις συνεχίζουν ακόμα να απασχολούν το φιλότεχνο κοινό. Το ερώτημα Κύριε Παπαγιάννη είναι, πως έφτασε ο χρόνος, όχι μόνο να δημιουργήσετε 1000 μικρές διαφορετικές τερακότες-αγαλματίδια, αλλά και να εγχαράξετε στο πίσω μέρος τους στίχους Ελλήνων ποιητών;
Εδώ θα σας διορθώσω, αφού οι κεραμικές φιγούρες ήταν 1.300, όλες διαφορετικές και στην πλάτη τους είχαν αποσπάσματα από ποιήματα ή ρήσεις Ελλήνων ποιητών, από τον Όμηρο ως τους σύγχρονους Έλληνες ποιητές. Έκανε πράγματι αίσθηση η έκθεση εκείνη και συζητιέται ακόμη. Μάλιστα ο Όμιλος Φίλων του Βυζαντινού Μουσείου Θεσσαλονίκης , μου έκανε φέτος πρόταση να την επαναλάβουμε στο εκεί Βυζαντινό Μουσείο και προγραμματίζεται για την επόμενη άνοιξη, αν όλα πάνε καλά.
Όπως καταλαβαίνετε, όλες αυτές οι φιγούρες δεν έγιναν σε μια μέρα, πήρε χρόνια αυτή η υπόθεση. Τέτοιου είδους “πομπή” είχα ξανακάνει σε μικρότερη κλίμακα, εκείνος όμως ο χώρος προσφερόταν για κάτι μεγαλύτερο. Είχε μάλιστα κι ένα χώρο που δεν μπορούσες να μπεις, ήταν το άδυτο εκεί ήταν και η Μαύρη τρύπα από την οποία έβγαινε όλο το πλήθος.
Για μένα αυτή η πομπή ήταν μια πολύ σημαντική υπόθεση, ήταν η αέναη πορεία του κόσμου που κινείται διαρκώς, πασχίζοντας να αποκτήσει το ψωμί του, για την επιβίωσή του. Θα μπορούσε να είναι μια πορεία προσφύγων. Η πορεία των Αρχαίων Αθηναίων προς την Ελευσίνα και το αντίθετό της. Μια δέηση του πλήθους για την ξηρασία ή για μια πανδημία, είχε πολλαπλό νόημα. Ίσως και να συμβόλιζε τη φράση από την Ασκητική του Καζαντζάκη: “Ερχόμαστε από το τίποτα, βαδίζουμε προς το τίποτα, το μεταξύ διάστημα το λέμε ζωή”. Ήθελα όμως να τιμήσω και την ποίηση και, προπαντός, τους ποιητές. Τους θεωρώ τη συνείδηση του έθνους που βλέπουν πριν απ’ τον καιρό τους.
Θεόδωρος Παπαγιάννης Συνέντευξη: “Απογειώνομαι διαβάζοντας ποίηση, είναι η καλύτερη συντροφιά μου”
Το έργο σας είναι άκρως ποιητικό. Ποια η σχέση σας με τους ποιητές;
Σας απάντησα πριν λίγο. Έχω σε μεγάλη υπόληψη την ποίηση και τους ποιητές μας. Δεν είναι τυχαίο ότι μας έχουν χαρίσει δύο Νόμπελ. Χρόνια συλλέγω ποιητικές συλλογές τις οποίες στη μοναξιά μου στο εργαστήριο τις διαβάζω και τις ξαναδιαβάζω. Απογειώνομαι διαβάζοντας ποίηση. Είναι η καλύτερη συντροφιά μου, με λυτρώνει από την καταθλιπτική καθημερινότητα και βρίσκω ότι κάνει καλύτερη και τη γλυπτική μου. Πολλοί ποιητές με τιμούν με τη φιλία τους και κάποιοι χρησιμοποιούν τα γλυπτά μου ή τα σκίτσα μου για να διακοσμήσουν τις ποιητικές τους συλλογές. Είναι πολύ τιμητικό για μένα. Το σημαντικότερο πάντως είναι πως με κάνουν καλύτερο άνθρωπο. Η ποίηση είναι ένα σιγανό βέλος που εισχωρεί στις καρδιές μας και μας μεταμορφώνει. Αυτό δεν είναι λίγο.
Είναι ήδη γνωστό ότι είχατε εικονογραφήσει δύο ποιητικές συλλογές του Αντώνη Μακρυδημήτρη. Πόσες άλλες ποιητικές συλλογές έχετε εικονογραφήσει διότι το σχέδιο σας είναι εφάμιλλο της γλυπτική σας.
Κι εδώ εξαναγκάζομαι σε επαναλήψεις. Όπως είπα, πολύ σημαντικοί πνευματικοί άνθρωποι, ποιητές και συγγραφείς, με τιμούν με τη φιλία τους, εκτιμούν τη δουλειά μου, ξέρουν την εκτίμησή ου γι’ αυτούς κι έτσι προκύπτει η συνεργασία μας. Αυτό γίνεται αβίαστα, από αμοιβαία αγάπη του ενός προς το έργο του άλλου και πιστέψτε με είναι από τις πιο ευχάριστες συνεργασίες.
Πολλοί, όπως κι εσείς, διέκριναν μια ποιητική διάθεση στη δουλειά μου που πιθανόν ταιριάζει με τη δική τους. Αυτό με κάνει ιδιαιτέρως ευτυχή. Με τον Αντώνη Μακρυδημήτρη μας συνδέει μια μακρόχρονη φιλία και αμοιβαία εκτίμηση. Πριν χρόνια ,με μια σειρά έργων μου διακόσμησα την «ΟΒΙΔΙΑΝΑ» και φέτος οργανώσαμε μια έκθεση μαζί ενώνοντας τη γλυπτική με την ποίηση. Τώρα ετοιμάζουμε κάτι άλλο το οποίο θα δείτε σύντομα.
Αυτές τις μέρες πάντως εκδίδεται μια άλλη ποιητική συλλογή της κας Τασούλας Καραγεωργίου με τον τίτλο «Πήλινα Ποιήματα» από τις εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ. Διανθισμένη με δικά μου έργα. Η συνεργασία μου με συγγραφείς και ποιητές είναι μακροχρόνια και ούτε μπορώ να υπολογίσω πόσα βιβλία έχουν διακοσμηθεί με έργα μου.
Θεόδωρος Παπαγιάννης Συνέντευξη: “Η ηπειρώτικη μουσική με έχει ποτίσει βαθιά. Όπου την ακούω με ανατριχιάζει”.
Διαβάζοντας το βιβλίο “Ηπειρωτικό μοιρολόι” του Κρίστοφερ Κίνγκ, ο νους του αναγνώστη μεταξύ άλλων περνά και από τα δικά σας γλυπτά των βουκόλων με τις φλογέρες. Μιλήστε μου για αυτή την σχέση σας με την μουσική.
Διάβασα πρόσφατα το βιβλίο του Κρίστοφερ Κίνγκ και μου άρεσε πάρα πολύ. Αυτό που δεν έκαναν δικοί μας άνθρωποι που είναι ζυμωμένοι με τη δημοτική ηπειρώτικη μουσική, το έκανε ένας ξένος που την αγάπησε τόσο πολύ, τη λάτρεψε μπορώ να πω. Ήρθε και εγκαταστάθηκε στο Ζαγόρι, φέρνοντας το αρχείο του και μιλά με πάθος για τη μουσική μας. Τον κάλεσα το καλοκαίρι του ’19, την περίοδο των πολιτιστικών εκδηλώσεων που κάνουμε στο Μουσείο, να μας μιλήσει για το βιβλίο του και να μας βάλει να ακούσουμε μερικά ωραία κομμάτια, όπως συνηθίζει στις ομιλίες του. Ήταν μια σπάνια εκδήλωση και τη ευχαριστηθήκαμε όλοι.
Ο Κρίστοφερ Κίνγκ μου θυμίζει το σπουδαίο φωτογράφο Μπουασονά, που περπάτησε όλη την Ελλάδα και τη φωτογράφισε και έτσι ξέρουμε πως ήταν η χώρα μας στις αρχές του 1900. Χρωστάμε πολλά σε αυτούς τους ανθρώπους. Τώρα, πόσο τα γραπτά του Κρίστοφερ Κίνγκ θυμίζουν κάποια γλυπτά δικά μου, είναι θέμα του καθενός να τα κρίνει. Η ηπειρώτικη μουσική, όμως, με έχει ποτίσει βαθιά. Όπου την ακούω με ανατριχιάζει, αρκεί να είναι καλή γιατί υπάρχουν και κακά παραδείγματα. Με αυτή τη μουσική μεγαλώσαμε, τη λατρεύω και βέβαια είμαι και χορευτής, τη χορεύω και διονυσιάζομαι.
Για να ξεφύγουμε από την γλυπτική σας, στην πατρίδα σας στην Ήπειρο συζητάνε πολύ για την αγάπη σας στην φύση. Μάλιστα η δεντροφύτευση που κάνατε από το Ελληνικό για το μοναστήρι της Τσούκας ήταν καθαρά προσωπική σας υπόθεση, τεράστια προσφορά για τον τόπο. Πείτε μου δύο λόγια για την φύση της πατρίδας σας.
Έχω λατρεία για τη φύση. Το έχω διατυπώσει με πολλούς τρόπους, το έχω γράψει, έχω μιλήσει σε τηλεοπτικές εκπομπές, το εκφράζω με τα έργα μου στο μουσείο που μιλούν από μόνα τους. Τόσο εγώ, όσο και οι συνεργάτες μου στο μουσείο, μπροστά σε τέτοια έργα, όπως “ο δράκος που τρώει όσους κόβουν τα δέντρα” , ένα δέντρο στην αυλή που γράφει “προστατέψτε τη φύση” και πολλά άλλα. Επιμένουμε πολύ και μιλάμε ειδικά στους μαθητές των σχολείων για την προστασία του περιβάλλοντος, την ανακύκλωση και πόση σημασία έχουν αυτά για τη ζωή τους.
Η σειρά των δέντρων που έχουμε φυτέψει, θα αποκτήσει πιστεύω μεγαλύτερη σημασία στο μέλλον, όσο αυτά μεγαλώνουν και κάνουν έντονη την παρουσία τους. Μάλιστα, επειδή δίπλα τους υπάρχουν γλυπτά σε όλη τη διαδρομή, σκέφτηκα να δώσω στο καθένα τα ονόματα των καλλιτεχνών που φιλοτέχνησαν τα έργα. Έτσι κι αλλιώς, το Μουσείο μας έχει πολλές πρωτοτυπίες. Θα αποκτήσει κι άλλη μία. Ευτυχώς το πράσινο είναι πολύ στην περιοχή μας και το τοπίο είναι υπέροχο. Ειδικά από το Μοναστήρι της Τσούκας έχουμε μια θέα εκπληκτική. Όμως θέλουμε να την κάνουμε καλύτερη. Γι’ αυτό, προσθέσαμε και γλυπτά στη διαδρομή να μπολιάσουμε την τέχνη με τη φύση. Να τα παντρέψουμε αυτά τα δύο.
Θεόδωρος Παπαγιάννης Συνέντευξη: “Ήμουν αυστηρός σαν δάσκαλος”
Πολλοί μαθητές σας από την σχολή Καλών Τεχνών όπου υπήρξατε καθηγητής και πρύτανης επί σειρά ετών ομιλούν για εσάς με τα καλύτερα λόγια. Ποια ήταν η δική σας σχέση μαζί τους;
Δίδαξα στη Σχολή Καλών Τεχνών για 39 χρόνια, ίσως είμαι ο μακροβιότερος. Πρύτανης όμως δεν έγινα. Σε αυτό το θέμα ήμουν σαν τον Μόραλη, δεν μου πήγαινε και δεν το επιδίωξα αν και μου το πρότειναν. Δεν ήθελα να αφήσω και το εργαστήριο με τους σπουδαστές μου γιατί σαν Πρύτανης δεν διαθέτεις χρόνο για διδασκαλία. Έδωσα σε αυτά τα χρόνια ότι καλύτερο πιστεύω στους μαθητές μου, αλλά και στη Σχολή. Γιατί δεν είναι μόνο η διδασκαλία.
Προώθησα όλα αυτά τα χρόνια τη συνεργασία με πολλές σχολές του εξωτερικού. Πολύ συχνά ανταλλάσσαμε αποστολές, σε αμοιβαία πάντα βάση, τους φιλοξενούσαμε στα παραρτήματά μας και αυτοί στα δικά τους. Αυτή η σχέση ενθουσίαζε τους μαθητές μου που είχαν τη δυνατότητα να κάνουν γνωριμίες με ξένους σπουδαστές. Να ανταλλάσσουν απόψεις, να ακούν και άλλους καθηγητές. Εκμεταλλευόμουν έτσι τα παραρτήματά μας που τα τελευταία χρόνια τα ζωντανέψαμε. Φυσικό ήταν πολλοί από τους σπουδαστές μου να με αγαπήσουν, αφού εισέπραξαν κι αυτοί τη δική μου αγάπη. Αυτό ήταν μια δικαίωση για εμένα, αισθανόμουν ότι δεν έπαιρνα τζάμπα το μισθό μου.
Το κύριο ζήτημα πάντως, για να μιλήσουμε σοβαρά ήταν η διδασκαλία στο εργαστήριό μου. Ήμουν αυστηρός σαν δάσκαλος. Ήθελα τη φυσική παρουσία των σπουδαστών μου στο εργαστήριο, γιατί τα τελευταία χρόνια είχαν λασκάρει αρκετά τα πράγματα. Απαιτούσα τις ασκήσεις που τους ανέθετα, τους έκανα συχνά προβολές, κάναμε επισκέψεις σε εργαστήρια καλλιτεχνών, σε εργοστάσια, συχνά στη Βιομηχανική Ζώνη στον Πειραιά να βλέπουν τα διάφορα εργαστήρια και φυσικά εκδρομές, τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό, ειδικά σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους.
Κλείνοντας Κύριε Παπαγιάννη και πριν σας ευχαριστήσω θα ήθελα να σας ρωτήσω κάτι προσωπικό. Πως αισθάνεστε όταν σας αποκαλούν τον σπουδαιότερο εν ζωή Έλληνα γλύπτη;
Να σας ευχαριστήσω κι εγώ, κ. Γούνα. Τώρα το ποιος είναι ο σπουδαιότερος γλύπτης ας το αφήσουμε στο χρόνο που όλα τα ξεκαθαρίζει. Το τι πιστεύει ο καθένας μας δεν έχει και μεγάλη σημασία.
Ο Θεόδωρος Παπαγιάννης σε μια συνέντευξη του Γιάννη Γούνα για το Youfly.com.
Διαβάστε περισσότερα για τα εικαστικά και τα νέα στον πολιτισμό, στην ιστοσελίδα μας.
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του παρόντος άρθρου, χωρίς αναφορά, με ενεργό σύνδεσμο (link) Youfly.com.
