Δανάη Στράτου - Συνέντευξη: Τα δεινά του ανθρώπου και της γης

Η Δανάη Στράτου δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις.

Σημαντική εικαστικός με διεθνή εμβέλεια και πλούσιο σημαντικό έργο.

Εγκαταστάσεις μεγάλης έκτασης, γλυπτά με την δική της σφραγίδα αλλά και μοναδικές φωτογραφίες υπάρχουν σε ιδιωτικές συλλογές αλλά και σε δημόσιους χώρους στην Ελλάδα, στις Ηνωμένες Πολιτείες, στη Γαλλία, στη Μεγάλη Βρετανία, στην Αίγυπτο.

Το 1999 εκπροσώπησε την Ελλάδα στην 48η Biennale της Βενετίας.

Το εικαστικό της σύμπαν γήινο και ταυτόχρονα απόκοσμο.

Το στίγμα της τόσο προσωπικό αλλά το αποτέλεσμα βαθιά συμπαντικό.

Λες και έχει δημιουργήσει σε διάφορα σημεία του παγκόσμιου χάρτη πολύτιμα καταφύγια όπου ο θεατής μπορεί να ξαποστάσει για λίγο και να συνειδητοποιήσει την καταστροφική δράση της εποχής μας επάνω στην ισορροπία της φύσης.

Αιχμηροί συμβολισμοί, κοινωνικά και πολιτικά μηνύματα, ήχοι μεταλλικοί, σχήματα καθηλωτικά.

Είχα την χαρά να συνομιλήσω μαζί της απο την Αίγινα όπου βρίσκεται μαζί με τον σύζυγό της Γιάνη Βαρουφάκη απο τις αρχές Μαρτίου, αφού η περίοδος της καραντίνας τούς βρήκε στο αγαπημένο τους νησί.

Κάναμε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση με αφορμή το έργο της αλλά είπαμε και πολλά άλλα ενδιαφέροντα και ουσιαστικά.

Γιάννης Γούνας

(Κατασκευή της εγκατάσταση ς νερού με τίτλο “Ομόκεντρος”/ Νότια Αφρική 2019)

Γ.Γ: Θα ήθελα να μας γνωρίσετε τον εικαστικό σας κόσμο και ποιά θέματα παίζουν κυρίαρχο ρόλο στην έμπνευσή σας για τις εικαστικές σας δημιουργίες.

Δ.Σ: Στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνομαι τον κόσμο, φαντάζομαι δύο παράλληλες πραγματικότητες. Υπάρχει ο κόσμος μέσα και ο κόσμος έξω από εμάς, οι αισθήσεις μας δημιουργούν τη γέφυρα μεταξύ των δύο. Με ενδιαφέρει να θέτω τον εαυτό μου παρόντα στον τόπο και τον χρόνο…μέσα από την προσεκτική παρατήρηση τού τόπου, τού χώρου, της συνθήκης, γεννιέται η ιδέα. Η αρχική αυτή ιδέα αρχίζει να αποκωδικοποιείται καθώς εξελίσσεται σε υλοποίηση και καταλήγει να “μεταφράζεται” σε ένα έργο τέχνης. Ο λόγος για τον οποίο το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς μου έχει την μορφή μεγάλων(περιηγητικής) κλίμακας εγκαταστάσεων-έγκειται στο στόχο μου να εμπλέξω τους “θεατές” βιωματικά. Για να επιτύχω αυτή την βιωματική- σωματική θα μπορούσα να πω- εμπειρία του θεατή μέσα στο έργο, χρησιμοποιώ συχνά γεωμετρικό ρυθμό και επαναλαμβανόμενη κίνηση. Τον παλμό και την επανάληψη που αποτελούν συστατικά της ζωής. Είναι βασικά στοιχεία της ίδιας της ζωής. Ο ρυθμός και η επανάληψη βοηθούν στο άνοιγμα και στην προετοιμασία του νου για την αόρατη σύνδεση του συνειδητού και υποσυνείδητου κόσμου. Γενικότερα τη σχέση με την τέχνη μου την αντιλαμβάνομαι σαν ένα ταξίδι. Ένα ταξίδι εμβάθυνσης, προς έναν τόπο, ο οποίος μού αποκαλύπτεται σιγά-σιγά μέσα από την πορεία μου προς αυτόν. Το ένα έργο με οδηγεί στο επόμενο και το κάθε ένα είναι ο επόμενος σταθμός αυτής της συγκεκριμένης αναζήτησης.

(Με τον Brian Eno στο Παλαιό Ελαιουργείο της Ελευσίνας με φόντο το έργο “Πάνω στην γη κάτω από τα σύννεφα”(2017))

Γ.Γ:Ποιά είναι τα αγαπημένα σας υλικά που θέλετε να χρησιμοποιείτε;

Δ.Σ: Χρησιμοποιώ αφαιρετική γεωμετρική “γλώσσα”. Το έργο μου αποτελείται ως επί το πλείστον από υπαίθριες αλλά και εσωτερικές εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας και οπτικοακουστικά περιβάλλοντα. Η κάθε ιδέα και το κάθε έργο με οδηγεί και στο υλικό το οποίο χρειάζεται για να υλοποιηθεί. Ως αποτέλεσμα χρησιμοποιώ διάφορα μέσα, απο την ψηφιακή τεχνολογία, την τεχνολογία ήχου, το βίντεο, την φωτογραφία καθώς και το μέταλλο ή τα φυσικά υλικά όπως το χώμα και το νερό. Με ενδιαφέρουν τα σύγχρονα επιτακτικά ζητήματα και τα ερωτήματα που θέτουν. Ζητήματα όπως η μετανάστευση, η ζωή στις σύγχρονες πόλεις, η αύξηση τού πληθυσμού και η σχέση μας με το περιβάλλον, καθώς και οι πολιτικές και κοινωνικές εντάσεις σε όλο τον κόσμο. Πιστεύω σε μια τέχνη που μας φέρνει πιο κοντά τόσο στον κόσμο της οπτικής απόλαυσης όσο και στην αόρατη πολιτική. Που ανήκει ο άνθρωπος; Πώς κατασκευάζει την ταυτότητα του; Τι σχέσεις χτίζει με το περιβάλλον για να γνωρίσει την οικειότητα που χρειάζεται για να αναπνεύσει;

(Πάνω στη Γη, Κάτω από τα Σύννεφα, Ελευσίνα (2017))

Γ.Γ: Πώς βλέπετε την σύγχρονη τέχνη στην Ελλάδα; Υπάρχει γνώση και ενδιαφέρον απο το κοινό;

Δ.Σ: Το κοινό είναι διαθέσιμο και εκπαιδεύσιμο και είναι δουλειά μας να το έλξουμε. Και είναι δουλειά της πολιτείας να μας εξασφαλίσει τις συνθήκες για να μπορούμε να το κάνουμε αυτό, δηλαδή να συνεχίσουμε να δημιουργούμε.

Γ.Γ: Αγαπημένοι σας εικαστικοί καλλιτέχνες;

Δ.Σ: Πολλοί! Οι επιρροές μου ξεκινούν από τα κυκλαδίτικα αγάλματα, που είναι ότι πιο αφαιρετικό και ωραίο έχει φτιάξει ο άνθρωπος, και φτάνουν σε καλλιτέχνες σαν τον Brancusi, τον Giacometti, τον Rothko, τον Donald Judd, Walter de Maria, Richard Serra, και πιο σύγχρονους όπως ο Richard Long, o Anish Kapoor, η Sherin Neshat, o Bansky…

(Με τον Γιάνη Βαρουφάκη και την Sherin Neshat σε ένα καλλιτεχνικό δείπνο στην Ρώμη.)

Γ.Γ: Ποιόν θεωρείτε αυστηρότερο κριτή του έργου σας;

Δ.Σ: Τον εαυτό μου και τα παιδιά σε μικρές ηλικίες.

Γ.Γ: Η μητέρα σας είναι επίσης σπουδαία εικαστικός. Πόσο σας έχει επηρεάσει αυτό;

Δ.Σ: Μεγάλωσα μέσα στην τέχνη και την γλυπτική! Έμαθα από τους γονείς μου ότι το να κάνεις αυτό που αγαπάς, αυτό για το οποίο έχεις πάθος, είναι αυτό που κάνει την ζωή σου να αξίζει.

Γ.Γ: Γνωρίζω ότι αγαπάτε πολύ το ησυχαστήριο σας στην πανέμορφη Αίγινα. Ποιά η σχέση σας με την θάλασσα και την φύση;

Δ.Σ: Στην Αίγινα πάω απο μικρό παιδί, πέντε χρόνων περίπου. Τότε νοικιάζαμε ένα σπίτι στην περιοχή Πλακάκια, κοντά στα σπίτια του Καζαντζάκη, του Νικολάου, του Μόραλη. Οι γονείς μου είχαν επιλέξει να παραθερίζουμε στην Αίγινα γιατί ήταν εκεί όλη η καλλιτεχνική παρέα που ήταν οι φίλοι τους και ήταν κοντά στην Αθήνα, οπότε ο πατέρας μου μπορούσε να πηγαινοέρχεται καθημερινά όλο το καλοκαίρι. Μία ελευθερία ειναι για μένα η Αίγινα. Ήμασταν κοντά στην θάλασσα-3 λεπτά απο το σπίτι με το ποδήλατο- και περνούσαμε όλη την μέρα στη θάλασσα. Κολύμπι, μακροβούτια στα κύματα, ιστιοπλοΐα, σερφ, δεν φοράγαμε ποτέ ρούχα, μόνο ένα μαγιό όλη μέρα και ήμασταν πάντα ξυπόλητες. Ήταν μια έντονη αίσθηση ελευθερίας, είχαμε ένα ολόκληρο καλοκαίρι, 3 μήνες. Φεύγαμε τον Ιούνιο και γυρνούσαμε το Σεπτέμβριο για να πάμε σχολείο. Πιστεύω ότι ήταν τα στοιχεία της φύσης και η σχέση μου με την θάλασσα που επηρέασαν και την δουλειά μου αργότερα και με έκαναν να συνεχίσω να βρίσκω εκεί το καταφύγιο μου.

(Με τον Γιάνη Βαρουφάκη)

Γ.Γ: Είναι μια πολύ δύσκολη περίοδος αυτή που βιώνουμε για όλους τους ανθρώπους αλλά ειδικά ο χώρος των καλλιτεχνών βάλλεται περισσότερο. Ποιά είναι η γνώμη σας για αυτό;

Δ.Σ: Είναι πράγματι πολύ δύσκολη περίοδος για όλους και ειδικά που η πανδημία μας χτύπησε μετά από μια δεκαετία οικονομικής κρίσης. Παρόλο αυτά πιστεύω πως βγήκαν στην επιφάνεια παθογένειες που στην Ελλάδα είναι διαχρονικές και τώρα φάνηκε αυτό πολύ πιο έντονα. Ειδικότερα ως πρός τον χώρο της τέχνης, μιας και με ρωτάτε για αυτό, η πολιτεία στην Ελλάδα ποτέ δεν αντιμετώπισε την σύγχρονη τέχνη και την σύγχρονη καλλιτεχνική παραγωγή σοβαρά. Ουδέποτε υπήρξε σχέδιο, δηλαδή μια πολιτιστική στρατηγική που θα μπορούσε, ειδικά στα χρόνια της κρίσης, να βοηθήσει τόσο την κοινωνία όσο και την οικονομία προτείνοντας ένα πρόσωπο της Ελλάδας σύγχρονο, εξωστρεφές, δημιουργικό.

Είναι μια τεράστια συζήτηση αυτή και δεν μπορούμε να μπούμε σε βάθος στο πλαίσιο αυτής της συνέντευξης. Εγώ προσωπικά σαν καλλιτέχνης αλλά και μέσα από το ΜέΡΑ25 μπορώ να σας πω πως προσπαθούμε συνεχώς να δημιουργήσουμε τις συνθήκες για αυτόν τον διάλογο και κυρίως μέσα από αυτόν να εξελίσσουμε και τις θέσεις τού τομέα τού πολιτισμού μας και να αγωνιστούμε για αυτά τα θέματα.

Γ.Γ: Πώς βιώσατε τις μέρες της καραντίνας;

Δ.Σ: Η καραντίνα μας βρήκε στην Αίγινα όπου και παραμένουμε απο τις αρχές Μαρτίου. Είμαστε απο τούς τυχερούς βέβαια γιατί τουλάχιστον ήμαστε κοντά στην φύση. Όμως η εποχή αυτή δημιουργεί μια δυστοπία για όλους και δεν ξέρει κανείς πως αυτό θα εξελιχθεί. Αναδεικνύει περισσότερο από ποτέ τις ανισότητες στην κοινωνία μας. Ίσως να είναι μια ευκαιρία όμως να αποβάλουμε κάποια βαρίδια των προηγούμενων δεκαετιών και να επανεξετάσουμε το μέλλον, να αλλάξουμε πορεία και να το διαμορφώσουμε διαφορετικά. Η πανδημία θα περάσει κάποια στιγμή, η οικονομία όμως θα έχει διαλυθεί πλήρως. Το περιβάλλον και η κλιματική καταστροφή πότε θα αντιμετωπιστούν σοβαρά; θα επιτρέψουμε να συνεχίσουν με αυτές τις πολιτικές που επιμένουν να επιβάλουν τα μεγάλα συμφέροντα; Τα ζητήματα είναι πολλά και το μέλλον μοιάζει δυσοίωνο αν συνεχίσουμε με αυτό τον τρόπο…Μόνο αν το καταλάβουμε οι πολλοί ότι είναι στο χέρι μας και δεν αποδεχτούμε τα σχέδια που έχουν για εμάς κάτι μπορεί να αλλάξει…

Γ.Γ: Κάποιες σκέψεις για μελλοντικά σχέδια;

Δ.Σ: Αγώνας σε όλα τα επίπεδα…Συνεχίζουμε και δεν το βάζουμε κάτω.

Γ.Γ: Πόσο αισιόδοξη η απαισιόδοξη είστε για το μετά…;

Δ.Σ Νομίζω απάντησα ακριβώς απο πάνω…

Γιάννης Γούνας